Project "Door kritiek nieuwe perspectieven ontwikkelen" Eerste indrukken bij FNV congres 10/11 mei 2017 Sjarrel Massop De oude verkokerde verhoudingen binnen de vakbeweging bieden geen perspectief meer op vakbondskracht en het opbouwen daarvan. Dat is een standpunt dat ik al langer inneem. Het is nodig om open in een solidaire houding met elkaar de discussie aan te gaan hoe het verder moet. Om te voorkomen dat we gepiepeld worden in en door de polder. Het FNV congres van afgelopen week lijkt het daarmee eens te zijn. Hier een paar eerste indrukken. De opvattingen van bestuurskandidaten dat we ofwel met een gecentraliseerde vakbond verder komen, ofwel ons moeten terugtrekken achter de vestingen van de sectoren, zijn tijdens het congres afgewezen. Voor strijdbaarheid en solidariteit is macht broodnodig en het congres lijkt deze stelling te hebben ingenomen. Misschien voorzichtig, want er is nog een lange weg vol struikelblokken te gaan. Dat is niet vreemd. Er is namelijk geen sprake van een recente 'race naar de bodem', de afbraak van de welvaartsstaat en de uitholling van bevochten rechten voltrekken zich al een jaar of 35. Daarbij heeft de vakbeweging veel ingeleverd: tienduizenden leden, vertrouwen bij leden en in het algemeen strijdbaarheid. De stemming in het congres was er één van: stop - en nu bouwen aan een activistische en democratische vakbeweging. Dan moeten wel vanzelfsprekendheden plaatsmaken voor een nieuwe oriëntatie op de sociale, politieke en economische verhoudingen in de wereld van de 21ste eeuw, om te beginnen in Nederland. Resolutie Er was verwarring over de verhouding tussen de intentietekst, de ontwerpresolutie en het Meerjarenbeleidsplan. Dit leidde tot een scala van amendementen. Zo veel dat de behandeling een fundamentele gedachtewisseling ondersneeuwde. De tekst van de resolutie was daar ten dele medeschuldig aan. Het visietraject van bijna twee jaar interne discussie over de thema’s duurzaamheid, postmoderne arbeidsverhoudingen, circulaire economie, demografie en vakbondsdemocratie is daarmee in gedrang gekomen. De ontwerpresolutie, waar het accent lag op de 'race naar beneden' en de totstandkoming van een zogenaamd gelijk speelveld, gaf te weinig aanleiding om met elkaar serieus in debat te gaan. De amendementen hebben er wel toe geleid dat de thema's over de verbreding van de vakbeweging sterker naar voren kwamen. Dat biedt houvast om in de sfeer van nieuwe openheid de discussies voort te zetten. Het besef is nodig dat de belangen van leden en niet-leden zich niet meer beperken tot de arbeidsvoorwaarden en de arbeidsomstandigheden. Daaraan zijn de arbeidsverhoudingen en de arbeidsinhoud nadrukkelijk toe te voegen. Dat dit leidt tot lastige dilemma’s ligt voor de hand. Bijvoorbeeld over het klimaat, het milieu, de internationale solidariteit, de verhouding technologie en arbeid, de bestrijding van uitsluiting op het gebied van racisme, seksisme, duurzaamheid, enzovoort. Het congres lijkt zich niet opgesloten te hebben achter een muur van ga maar rustig slapen, we gaan het voor jullie regelen. Als we twee jaar zijn uitgenodigd voor een visietraject om onze meningen op te halen, dan is de uiteindelijk voorgelegde congresresolutie daarvan een slap aftreksel. Er is een diepere discussie nodig, de problemen zijn er groot genoeg voor. Wanneer we als leden van de vakbond goed om ons heen kijken, dan zien we dat de wereld van arbeid en kapitaal verandert. Dat vergt, willen we solidariteit behouden, een andere vakbond. Het succes van de vakbeweging zal een kans van slagen hebben, wanneer we een democratische vakbondskracht ontwikkelen. Tegenstellingen ontmaskerd Even dreigde de verkiezing van het nieuwe bestuur te verzanden in oude, bureaucratische procedures. De stemkastjes functioneerden niet en het was een moeilijke keuze tussen de eigen iPad en het kastje. Maar dat is goed gekomen. De verkiezingsprocedure, overigens correct verlopen, liep ondanks enige omslachtigheid bevredigend. Het resultaat is wat telt. De tegenstellingen tussen centralisatie en decentralisatie, polderen of vakbondskracht opbouwen, sectoren of bestuur, zijn ontmaskerd. Een bestuur die deze schijntegenstellingen op de agenda had gezet, dreigde de vakbeweging weer terug te werpen. Wat in 35 jaar verloren is gegaan, is niet zomaar terug, niet met centralisatie, noch met de concentratie op de sectoren of met een idealistische sprong naar een brede vakbeweging. Het is een proces van vertrouwen terugwinnen en activeren van mensen om samen het verloren terrein te herwinnen en de verschillende opvattingen samen te brengen, te verbinden. Hoe moeilijk is dat. Terecht is er een bestuur gekozen dat de taak krijgt leiding te geven aan een omvormingsproces op basis van de uitgangspunten van het fusiecongres van 2014: de vakbeweging teruggeven aan de leden en die vervolgens activeren om op te komen voor hun belangen. Terecht is het dat de prominenten van de nietszeggende 'focus' niet de gelegenheid hebben gekregen om hun selectieve plannen uit te voeren. Het is nu aan de gehele vakbeweging om veranderingen in gang te zetten. Dit alles moet gericht zijn op de ontwikkeling van een vakbondskracht die er op alle fronten toe doet en leidt naar een beweging die ervaren wordt als een serieuze, maatschappelijke machtsfactor. In de keuze voor een Dagelijks Bestuur bestaande uit oude en nieuwe leden toonde het congres niet gediend te zijn van het uitspelen van persoonlijke belangen. De angels zijn er uit. Nu het vervolg, en dat wordt moeilijk genoeg. Daarnaast is het Algemeen Bestuur zeer divers samengesteld: jong en oud, mannen en vrouwen, mensen met een vaste baan en mensen met een flexibele precaire baan. Vooral FNV Young and United is in het bestuur goed vertegenwoordigd. Dat kan nieuwe perspectieven bieden. Te midden van ingrijpende veranderingen in arbeid en maatschappij heeft de FNV in haar congres een stap gezet. Veel discussie en daadkracht zijn nodig, waarin een principe als solidariteit even hoog staat aangeschreven als de strijd tegen uitsluiting. Om te beginnen door een kritische en praktische uitwerking van meerjarenbeleidsplannen.