Grote werkloosheid en armoede in Zuid-Afrika Bouwen aan beweging van arbeidersklasse en berooiden Amandla! 1 Zuid-Afrika kent van dag tot dag meer armoede. Het is de moeite waard stil te staan bij concrete aantallen mensen en niet alleen in percentages te denken. In 1994 waren 4,7 miljoen Zuid-Afrikanen werkloos. Nu de 25ste verjaardag van de eerste democratische verkiezingen nadert, is dat aantal bijna verdubbeld tot 8,9 miljoen. Daarnaast is het aannemelijk dat een groot aantal van de bijna 2,6 miljoen mensen die worden aangemerkt als 'huisvrouwen' in feite werklozen zijn die een betaalde baan willen. Dit zou betekenen dat er zo'n 10 miljoen werklozen zijn. De dramatische stijging van de werkloosheid heeft ernstige gevolgen voor de omvang van de armoede. Vanaf 2015, met een armoedegrens van 441 Rand per persoon per maand, leefden 30,4 miljoen mensen in armoede. Dat is 55,5 procent van de bevolking - een stijging van meer dan 3 miljoen van de 27,3 miljoen (53,2 procent) gerapporteerd in 2011. Bijna een kwart van de Zuid-Afrikanen die niet arm waren toen ze acht jaar geleden werden ondervraagd, waren arm of erg arm in 2015. En 28 procent van degenen die arm waren in 2008 leven nu in ernstige armoede. Sociale crisis De situatie is dus sterk verslechterd. Daarnaast is er geen land ter wereld waar de ongelijkheid groter is dan in Zuid-Afrika. Van alle inkomsten gaat 60 procent naar 10 procent van de bevolking. Dit is nog niets vergeleken met de cijfers voor vermogen: eigendom van onroerend goed, pensioenfondsen en aandelen in beursgenoteerde ondernemingen. Volgens nieuwe belasting- en onderzoeksgegevens van de Universiteit van Kaapstad bezit 10 procent van de bevolking minstens 90 procent van de Zuid-Afrikaanse rijkdom. De massawerkloosheid veroorzaakt een diepe sociale crisis, die zich met name uit door de uitbreiding van geweld, misdaad, bendes die hun gang gaan en drugsmisbruik. Ook zijn er recent gevallen van kannibalisme geweest. De toename van ernstig geweld tegen vrouwen en kinderen bewijst hoe rampzalig en weerzinwekkend de gevolgen zijn van deze crisis. Het zijn uiteraard de meest kwetsbare groepen van de samenleving die de dupe zijn van deze ontwikkelingen. Geweld tegen vrouwen lijkt een volksziekte te zijn geworden. Naar schatting wordt elke 26 seconden een vrouw verkracht. Dat betekent een verbijsterende 1,2 miljoen verkrachtingen per jaar in Zuid-Afrika! Nog gruwelijker is de schatting dat vrouwen gemiddeld om de acht uur door een intieme partner worden vermoord! Het is duidelijk dat zowel de erfenis van de Apartheid als de verheviging van de sociaaleconomische crisis voor de zeer arme meerderheid een nachtmerrie van barbaarsheid heeft gecreëerd. De ineenstorting van overheidsinstellingen, publieke voorzieningen en infrastructuur hebben deze tikkende tijdbom voortgebracht. Overheid, geen geld voor de armen Na de komst van het recent gevormde kabinet zei president Cyril Ramaphosa dat de regering dringend een stimuleringspakket zal opstellen en uitvoeren, gericht op een explosieve economische groei die zal leiden tot het scheppen van banen, vooral voor jongeren en vrouwen. Mooie woorden. Totdat je de volgende zin leest: Dit stimuleringspakket zal gebaseerd zijn op de bestaande begroting en de werving van nieuwe investeringen, met voortzetting van een verstandig fiscaal beleid. Dit ‘dringende’ antwoord van de overheid richt zich dus op de stimulering van de economie, zonder meer overheidsgeld aan te wenden. Ze zullen de investeringen voor publieke infrastructuur verhogen, zonder publiek geld meer uit te geven. Ze zullen de steun voor ondernemerschap en kansen op werk voor jongeren en vrouwen, evenals kleine en middelgrote ondernemingen vergroten - zonder hieraan overheidsgeld te besteden. Wat voor sprookjes worden hier verteld? Natuurlijk, Trevor Manuel, oud-minister van Financiën, en zijn bende van vier, zullen de wereld ronddwalen op zoek naar 100 miljard Rand aan buitenlandse, directe investeringen. Het private overzeese kapitaal zal binnenstromen om het land te redden ...., het is de fantasie van een Hollywoodfilm. We weten dat er genoeg Zuid-Afrikaanse kapitaalbezitters zijn die hun geld liever steken in nogal aparte (speculatieve?) financiële producten, in plaats van te investeren in de publieke infrastructuur. Verwachten dat buitenlands kapitaal wel zal komen, terwijl het lokale kapitaal de gok niet durft te nemen? Dat lijkt vooral een onzinnige illusie. Een recente Hollywoodfilm heette "La La Land", het lijkt erop dat de president daar woont. Tegenmacht De confronterende werkelijkheid is dat arme en werkende mensen naar zichzelf en hun eigen inspanningen moeten kijken om zich te realiseren dat een nieuwe en veelbelovende toekomst tot de mogelijkheden behoort. Er zijn de laatste tijd diverse aanwijzingen geweest van mogelijk verzet tegen de aanval op de levensstandaard en menselijke waardigheid en belangrijker, het opbouwen van een tegenmacht die kan mobiliseren om richting te geven aan een perspectief voor de tien miljoen werklozen en hun gezinnen. Allereerst was er de op de vakbond Saftu geïnspireerde Working Class Summit. ["Top"] Daarnaast is er de beweging Total Shutdown ["Stop"] die mobiliseert tegen het geweld ten opzichte van vrouwen. En in de West-Kaap is er het aanstaande oprichtingscongres van Unite Behind ["Vereniging"], een initiatief gericht op de vorming van een volksbeweging voor gelijkheid, sociale rechtvaardigheid en tegen corruptie. De Top (Working Class Summit) De gezamenlijke Top van arbeidersorganisaties en sociale bewegingen betekent een belangrijke stap voorwaarts. Het was een grote prestatie om 147 organisaties in een zeer korte tijd in één ruimte samen te brengen. Het overeengekomen programma, gericht op massa-actie, kent de volgende uitgangspunten: Vorming van een democratische en onafhankelijke arbeidersbeweging, een arbeidersmacht van onderop om het kapitalisme te verslaan. Voortzetting van het contact en gesprek tussen alle 147 organisaties over hun strijd en campagnes, zorgen dat geen enkele strijd geïsoleerd is. Lancering in de komende drie maanden van provinciale structuren en lokale vergaderingen in het hele land. Hulp aan de studentenstrijd om zich te herenigen voor gratis, gedekoloniseerd onderwijs. Mobilisatie voor een driedaagse, algemene staking en massale bezetting van alle steden in oktober 2018. Mobilisatie voor een dag met de massale bezetting van land en de beëindiging van huisuitzettingen van boeren, armen/'achtertuinbewoners' en werknemers in de informele sector. De Totale Stop (Total Shutdown) De omvang van het geweld tegen vrouwen is enorm. Desondanks slagen de meeste progressieve, sociale bewegingen en arbeidersgroepen er niet in dit onderwerp centraal in hun activiteiten te plaatsen. Door hier een initiatief in te nemen, ontstaat de mogelijkheid om een brede volksbeweging samen te brengen in de strijd tegen seksisme en op gender gebaseerd geweld. We zijn het dan ook eens met het besluit van de Totale Stop beweging om zich in haar mobilisatie op het bedrijfsleven te richten. Het tot stilstand brengen van de economie zou de eisen van de beweging met een sprong op nationaal niveau brengen. We kunnen de wens begrijpen van de organisatoren om tijdens de marsen een exclusieve ruimte te organiseren voor vrouwen en gender onafhankelijke personen. Dit zorgt voor veiligheid van allen die vaak worden geconfronteerd met gruwelijke vormen van geweld en misbruik. Wanneer de beweging intact blijft en de economie echt plat wil leggen, dan moet ze de steun van de bredere arbeidersbeweging krijgen. De actieve deelname van mannen en vrouwen is een vereiste om de gestelde doelen te realiseren. In feite is hier al mee begonnen door deelname aan de genoemde Top bijeenkomst en daar deze Totale Stop op de agenda te plaatsen. De onvoorwaardelijke steun van de Top markeert een belangrijke stap voorwaarts in de opbouw van een massale volkssteun tegen het gender gerelateerd geweld. De Vereniging (Unite Behind) Deze coalitie van volksbewegingen, met vooral een basis in de West-Kaap, was ook aanwezig op de Top via vertegenwoordigers van de coördinerende groep en door de deelname van verschillende lid organisaties. Van 28 tot 30 september organiseert de Vereniging haar oprichtingscongres. De coalitie streeft naar een bundeling van strijd voor sociale rechtvaardigheid, gelijkheid en tegen corruptie. Een zeer positieve ontwikkeling, omdat deze strijd grotendeels op een geïsoleerde manier wordt gevoerd. Enkele belangrijke sociale bewegingen nemen deel aan het opbouwen van de Vereniging, onder meer: 'gelijkheid in het onderwijs', 'coalitie van sociale rechtvaardigheid' en de roerige beweging van 'herover de stad'. De laatste, oprichtingscongres 9 augustus 2018, bezet al twee openbare gebouwen in Kaapstad en stichtte nieuwe huizen en gemeenschappen voor honderden gezinnen. Ook is het initiatief genomen contacten te leggen met andere groepen die betrokken zijn bij bezettingsacties. Met deze energie kan de Vereniging een zeer belangrijke rol spelen bij het smeden van de eenheid en de strijdbaarheid van de arbeidersklasse, zoals besproken is tijdens de Top en gedemonstreerd wordt door de Totale Stopbeweging. Zoals al deze voorbeelden aantonen, is de tijd voor geïsoleerde evenementen voorbij. Wat nu nodig is, is het opbouwen van een duurzame mobilisatie. Daartoe moet alles in het werk worden gesteld om de initiatieven te versterken en te gebruiken als basis om contacten te leggen met andere groepen. Zoals de andere grote arbeidersorganisaties en de op religie gebaseerde organisaties die een belangrijk onderdeel vormen van de levens van werkende mensen. We hebben een glimp gezien van wat mogelijk is. De uitdaging is nu om te bouwen, te organiseren en te mobiliseren. 1 Eerder, 24 augustus 2018, verschenen bij International Vieuwpoint. Oorspronkelijke titel: Building the movement of the working class and the dispossed – www.internationalviewpoint.org; afkomstig uit Amandla! (progressief Magazine voor sociale gelijkheid) – aidc.org.za/amandla-media/about-us/editorial-policy. Vertaling/bewerking: Roland Siebe.