Slavernij en immigratie De ontvolking van Afrika Maurice Ferares Afrika wordt voor de tweede maal in de afgelopen eeuwen getroffen door een golf van ontvolking. De eerste keer, tussen 1500 en 1850, werden elf miljoen mensen door slavenjagers gevangen genomen en door handelaars in mensen op openbare markten in Europa en Amerika als vee verkocht. De tot slaaf gemaakten werden gedwongen hun leven in Afrika te verlaten, vrouw en kinderen, andere familieleden en vrienden achter te laten en verplicht iedere arbeid te doen die door hun eigenaar werd opgelegd, wat de omstandigheden ook waren. West-Indische Compagnie Geketend als misdadigers werden de miljoenen mannen en vrouwen onder erbarmelijke omstandigheden in schepen naar Amerika vervoerd. Tussen 1621 en 1730 sleepte de Nederlandse West-Indische Compagnie (WIC) 273.000 Afrikaanse mensen naar Amerika waar ze werden verkocht. Rond 1700 had de WIC twaalf zogenaamde handelsforten aan de Oostkust van Afrika waar de slaven werden opgeborgen, totdat ze werden verscheept. 1 Gevelstenen in muren van herenhuizen aan de Amsterdamse grachten en de Amstel zijn een stil bewijs van 'het succes' van de slavenhandelaars. Vergelijkbare tekens zijn te vinden in enkele Franse havensteden, waaronder Le Havre. Ook koning Lodewijk XIV (1638-1715) bemoeide zich met de tot slaaf gemaakte Afrikanen en schreef er een boek over Traitement des esclaves (Behandeling van de slaven). Portugezen, Spanjaarden en Belgen waren in die tijden eveneens in Afrika als slavenhandelaars actief. De ontvolking van Afrika was catastrofaal voor het leven in het werelddeel en is dat tot op dit moment. Ook het in bezit nemen van de bodemschatten door westerse ondernemingen was fataal en verhinderde het ontstaan van een zelfstandige, moderne economie. Slavenopstand in Curaçao 17 augustus 1795. Gelegitimeerde plundering De tweede ontvolking van Afrika is nu aan de gang. De Engelse journalist Tom Burgis, medewerker van de Financial Times, schreef over de oorzaken een boek met de titel The Looting Machine (De plunder machine). Twee citaten. 2 Vroeger waren het de koloniale legers die Afrika beroofden van zijn bodemschatten. Nu zijn het legers van advocaten van grote multinationals die de Afrikaanse landen strenge voorwaarden opleggen, maar zelf via hun duizenden dochterbedrijven op verre eilanden amper belasting betalen. Er is dus niet één machine. Er is een netwerk van elites en bedrijven die zich verrijken ten koste van de arme bevolking. Het is niet minder dan gelegitimeerde plundering. Hoe komt het dat landen gemiddeld armer zijn naarmate ze meer grondstoffen bezitten? Waarom is er honger in landen met een grondstoffenexport dat maar liefst zeven keer zoveel waard is als de ontwikkelingshulp die ze krijgen? Er zijn verschillende oorzaken, maar de kern is de schimmige alliantie tussen de internationale industrie en binnenlandse elites. Het leegplunderen van Afrika - van mensen en bodemschatten - door westerse ondernemers is er de oorzaak van dat de bewoners van het continent er nooit in geslaagd zijn om een menselijk bestaan, gelijkwaardig aan dat wat in het westen bestond, op te bouwen. De vlucht van honderdduizenden mensen uit Soedan, Ethiopië, Nigeria en andere landen komt voort uit de wens niet langer in de deplorabele situatie te willen leven. De westerse ondernemers die deze landen in het verleden – eeuwen lang – leeggeroofd hebben, zijn de schuldigen aan die situatie. Er zijn nu ook andere handelaars in mensen die hun slag slaan. Dat zijn de mensensmokkelaars die mensen hun laatste geld afhandig maken voor een tocht in een wankel bootje over de Middellandse Zee naar Griekenland of Italië, om te proberen van daaruit naar een ander West-Europees land te komen en werk te vinden. Het risico is groot. Er verdronken dit jaar al drieduizend mensen die niet alleen alles wat ze bezaten hebben verloren, maar ook hun leven. Het was hun zelfs niet vergund slaaf te worden bij een ondernemer die loonslaven in dienst heeft. Het probleem immigratie De houding van de ondernemersregeringen in West-Europa tegenover de immigranten uit Afrika is onmenselijk. Maar ook linkse politieke partijen en andere organisaties zoals de vakbonden hebben geen andere oplossing dan wat improvisatie in voorkomende situaties. Geen principiële opstelling. Geen van hen heeft gesteld dat de ontstane problemen een gevolg zijn van de plundering van Afrika door Westerse kapitalisten en dat het daarom logisch zou zijn wanneer die heren de schade betalen van hun optreden. Zij hebben fabuleuze winsten gemaakt in Afrika en doen dat nog steeds. De problemen worden echter op het bord geschoven van de werkende mensen. Vreemdelingenhaat wordt gekweekt met behulp van populistische partijen die de ondernemers helpen aan hun verplichtingen tegenover de hulpeloze vluchtelingen te ontkomen. En de werkende mensen? Natuurlijk is het een probleem als je vijf jaar op een woning hebt gewacht zonder er één te krijgen, terwijl een immigrant na een paar maanden in Nederland te zijn geweest een woning krijgt. Hetzelfde geldt voor werk. Wanneer je lang werkloos bent, is het moeilijk te verteren als een immigrant vrij snel aan werk komt. Je kan nog zo solidair zijn met immigranten, dit zijn problemen die de arbeiders niet kunnen oplossen. Er zijn echter voldoende middelen om dat te doen. Heeft de Rabobank niet half augustus bekendgemaakt 1.700 miljoen euro winst te hebben geïncasseerd in het eerste half jaar van 2018? 3 De kapitalistische economie floreert. De Rabobank is niet de enige waar geld valt te halen. Nationalisatie van de banken zou een middel zijn om aan geld te komen waarmee het vluchtelingenvraagstuk kan worden aangepakt. Niet in Nederland alleen, maar in heel Europa, want het probleem is internationaal. Ook in de Afrikaanse landen moet er opgeruimd worden. Zij die medeplichtig zijn aan de roof, zoals de corrupte Afrikaanse politici die de westerse plunderaars de kans geven hun werk te doen, omdat zij daar zelf ook rijk van worden, dienen uitgeschakeld te worden. Een plicht van Afrikanen tegenover zichzelf. 1 De schattingen van het aantal tot slaaf gemaakten dat van Afrika naar Amerika is verscheept, lopen nogal uiteen. Het getal van elf miljoen wordt vaak genoemd. Geschat op basis van de nationaliteit van de schepen komt het aantal uit op ruim 12 miljoen; alleen al de Engelse schepen vervoerden drie miljoen Afrikanen van de zestiende tot aan het midden van de negentiende eeuw naar Amerika. Pleun van Arensbergen - In het spoor van de voorouders, Nemo Kennislink, 21 december 2006 - geeft een schatting tussen de vijftien en twintig miljoen. Aan de slavernij zouden de Nederlanders in de periode 1595-1829 een 78.842.207 gulden netto verdiend hebben. 2 Tom Burgis, The Looting Machine. HarperCollins Publishers, 2015. (terug) 3 NRC, 16 augustus 2018. De winst van 1.700 miljoen is 12 procent hoger dan in het eerste half jaar van 2017. (terug)