De verhullingen rond de pensioenen Een andere kijk op onze oudedagsvoorziening Ab de Wildt In de strijd om de pensioenen worden door onze tegenstanders alle middelen ingezet om hun ideeën erdoor te drukken. Feiten en fictie worden door elkaar gebruikt. Hierbij speelt een verhullend taalgebruik een belangrijke rol. Zelfs bij de vraag waar het om gaat, waar het naar toe moet, blijft de toekomst in nevelen gehuld. Heeft links daar een visie over? Een poging. Het pensioen en de AOW zijn twee losstaande uitkeringen. De overheid betaalt de AOW en de pensioenen zijn zelfstandig onder een werkgevers/werknemersbestuur. Nergens lees ik iets of dit een wenselijk situatie is, welk idee links of zelfs de vakbeweging daarover heeft. Dit komt vooral, doordat er weinig naar buiten komt over de onderhandelingen en de 'modernisering' (over verhulling gesproken). De discussies spelen zich binnenkamers af en heel af en toe druppelt er iets naar de media. Vooral de vakbeweging speelt verstoppertje. Diegenen die binnen de bond een rol spelen of dicht bij het vuur zitten, zullen meer (en vooral beter) weten, maar als belanghebbende is het een zoektocht om te achterhalen wat er nu precies speelt. Waarmee ik wil zeggen dat er geen brede, landelijke discussie gevoerd wordt. Waarom niet? Is geheimzinnigheid de sleutel tot succes? En welk succes dan? FNV zwaar in het defensief Ook de ondernemersvriendelijke overheid is meester in de mist. Maar voor mij is het duidelijk. De aanloop naar afschaffing van de AOW wegens 'onbetaalbaarheid' (ook weer zo'n verhullende term), is aanstaande. Niet nu, maar zeker over tien jaar of bij de volgende crisis. Geld geven aan onproductieve ouderen verhoogt de aandeelhouderswaarde immers niet. Wat wel geld oplevert, is de privatisering van het pensioenstelsel of de aanpassing aan de 'veranderde wereld' (verhullend nietwaar), want daar is behoefte aan. Door de enorme hoeveelheid geld van vijftienhonderd tot tweeduizend miljard euro over te hevelen naar private ondernemingen verdwijnen de kolossale winsten die hiermee gemaakt worden in de zakken van een enkeling. Vergelijk hiermee een vermogensbeheerder als Black Rock die ongeveer vier maal zo veel vermogen heeft en een jaarlijkse winst van ongeveer 6 miljard. Dat nog los van de vele miljarden beheerskosten die Black Rock betaalt, bonussen voor beleggers en vooral voor de zogenaamde experts die het geld van anderen ergens onderbrengen. Het zorgvuldig in stand gehouden idee dat iedereen in alle bedrijven aandelen kan hebben, is een fabel. Het zijn nog steeds de grote bedrijven, de financiële instellingen en de rijksten der aarde die de grootste hoeveelheid en bovendien elkaars aandelen in bezit hebben. En zoals Christophe Guilluy schrijft in zijn recente boek No Society (Flammarion, 2018): de bovenkant heeft geen interesse meer voor de onderkant. Deze onderkant profiteert niet van de economische 'voorspoed' of globalisering. Daarnaast zijn de overheid (als één van de grootste werkgevers van Nederland) en de ondernemers twee handen op een buik, als het gaat over de bijdrage die ze leveren aan de premies van de werknemers. Die willen ze zo laag mogelijk hebben, het liefst afschaffen. In de herverdeling van het geld van onder naar boven kan de overheid graaien bij de pensioenfondsen en de gepensioneerden door wetten, belastingen en voorwaarden te veranderen (Lubbers eind jaren negentig met de miljardenroof uit het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds en een paar jaar later de forse greep van Philips uit de bedrijfspensioenkas). En laten we geen illusies koesteren over wiens belangenbehartiger de overheid, paars of roze of groen, is. Wat stelt links, de vakbeweging, hier in progressieve zin tegenover. Op dit moment is de FNV met drie eisen actief in het Offensief over de pensioenen. AOW leeftijd bevriezen, indexatie van pensioenen of een goed pensioen voor iedereen, zoals Sjarrel Massop twee weken geleden in het commentaar van Solidariteit toelicht (Pensioenen en de vakbeweging - hoe verder?, 11-11-2018). Maar hoe zijn deze eisen tot stand gekomen, wie heeft hierover nagedacht, waar zijn ze bediscussieerd en zijn het wel oplossingen? De term Offensief veronderstelt een aanvalsplan, een vergezicht waar je naar toe wilt. Geen defensieve eisen, maar je eigen plan verwerkelijken. Eén fonds Welke logica zit in er de eis van bevriezing van de AOW-leeftijd en welke rechtvaardigheid? Voor iedere bevolkingsgroep pakt de leeftijd van 65, 66 of 67 jaar anders uit. Is 65 voor een zwaar beroep nu ook al niet te hoog? Werken mensen met een lage of geen opleiding nu al niet langer dan hooggeschoolden? Zijn de vooruitzichten voor de geprecariseerden op het gebied van gezondheid en kwaliteit van leven nu ook al niet anders dan voor de bovenkant van de samenleving? Om een voorbeeld te geven: ook al zou de stratenmaker het willen, kan hij doorwerken tot de hoge leeftijd van veel Eerste Kamerleden? Of kan een zzp'er stoppen op zijn/haar vijftigste, zoals iemand die zijn/haar bedrijf of aandelen verkoopt of een fortuin erft? Wat vinden wij dan een te rechtvaardigen leeftijd om met werken te stoppen? Is bevriezen van de AOW leeftijd geen bod uit armoede, zeker als hier nauwelijks discussie over is geweest, juist als het de hele bevolking aangaat? Wat belemmert ons om hier een standpunt over in te nemen? Om een aanzet te geven, zoals politici een balletje opwerpen om de politieke opinie te beïnvloeden, zou ik willen pleiten voor afschaffen van de AOW en onderbrengen bij de pensioenen. Een solidair systeem maken waar iedereen van kan profiteren als hij/zij aan de beurt is, dus bevrijd is van de noodzakelijke betaalde arbeid. Solidariteit van boven naar onder, wel te verstaan. Wie veel verdienen, dragen meer bij dan diegenen die nu al op het minimum zitten. De premies die als omslagsysteem worden geïnd door de overheid vallen onder één pensioenfonds. 1 Onder werknemersbestuur en -beheer. Terwijl ik dit schrijf, hoor in gedachten al de mitsen en maren. Dat zij zo, maar laten we het er in ieder geval met zijn allen over hebben. De eerste stap op weg naar een perspectief dat iedereen een x bedrag ontvangt als hij/zij niet meer werkt. Solidariteit heeft de mensheid veel gebracht. Van de vroege jacht op grote prooien tot gezamenlijk verzet tegen dictaturen. Samen hebben we dat gered. Alles voor de deelnemers De kracht van de collectiviteit bij een inkomen na het werkzame leven is dat de winsten naar de deelnemers gaan en niet naar de aandeelhouders. Indien er slechts één pensioenfonds is, dan dalen ook de beheerskosten van de beleggers en de daarbij behorende bonussen en uiteraard die van de top van het bestuur. Als pensioenhouders zijn we dan de enige belanghebbenden. Waarmee we de zeggenschap hebben over waar het geld naar toe gaat en dat kan in slechte tijden naar zzp'ers of jongeren op het moment dat ze aan de beurt zijn voor een uitkering. Dat zou kunnen betekenen dat WIJ de beslissing nemen NIET te indexeren, maar de uitkeringen onder een bepaalde grens opwaarderen. Dat is voor mij solidariteit. Als de AOW en pensioenen onder één dak gebracht zijn, geldt - wat mij betreft - onmiddellijk het motto 'too big to fail'. Want waarom wel voor banken en niet voor onze toekomst. Waarom geldt voor beleggers het principe van hoe groter, hoe meer macht en hoe kleiner de kosten? En waarom zou dat niet voor één pensioenfonds gelden? Ik kan me niet voorstellen met deze miljarden extra's dat er dan gekozen zou moeten worden tussen indexatie of voor iedereen een goed inkomen. Als dan ook nog voor dit pensioenfonds de dividendbelasting wordt afgeschaft, zijn we er toch uit! Inmiddels verschijnen er genoeg publicaties die andere gegevens vermelden, maar die volledig genegeerd worden. 2 Politici roepen graag wat zij zelf willen horen. Feiten zijn slechts feiten, als ze door overheid en werkgevers worden benoemd als feiten. De vakbeweging moet daar niet in meegaan. Haar eigen plan op tafel leggen. En samen met de leden er tegenin gaan en strijden voor de eigen visie. Ik kan me niet voorstellen dat de arbeiders in een 'moderne wereld' daar tegen kunnen zijn. Jong of oud maakt dan niet meer uit. En weten we tegelijkertijd waarvoor we moeten strijden, met zijn allen en tegen wie. 1 Bij een omslagstelsel worden de uitkeringen betaald door de benodigde premies in een bepaald jaar te laten betalen door de werkenden van dat moment. Als er bijvoorbeeld in 2017 honderd miljoen nodig zou zijn voor de AOW-uitkeringen, dan moeten alle werkenden van dat jaar samen dat bedrag aan premie betalen. 2 In tegenstelling tot wat bijvoorbeeld minister Koolmees steeds maar weer beweerd, toont econoom Coen Teulings – universiteitshoogleraar Utrecht - aan dat positie van de jongeren in de pensioenkwestie de laatste jaren aanzienlijk versterkt is. Zie het Financieele Dagblad, 15 november 2018: Voor jongeren is straks nog voldoende in de pensioenpot.