welkom
extra
Solidariteit

Henk Sneevliet in Shanghai - een fotocollage

Medeoprichter Communistische Partij van China in 1921 1

Harry Peer

Met ruim 30 miljoen inwoners is Shanghai de grootste stad van China. Het ligt aan de monding van de Yangtze rivier, is het centrum van de internationale handel en het culturele hart van Oost China. De haven van Shanghai is sinds 2005 de grootste van de wereld. Ik loop langs de Bund, de kade met zijn fraaie, westerse art deco architectuur en historische hotels in de bocht van de rivier de Huangpu. Henk Sneevliet zal er een kleine eeuw geleden beslist ook hebben gewandeld.

Vanaf de Bund heb je een schitterend uitzicht op de overkant, Pudong. Nog open terrein 25 jaar geleden, nu biedt het een skyline die de hoogte en de klassieke schoonheid van de wolkenkrabbers van Manhattan overtreft.

Foto Harry Peer Foto Harry Peer
Skyline Shanghai met overweldigende wolkenkrabbers. Mistig Shanghai/Pudong - zakendistrict.
Foto Harry Peer
Skyline Shanghai/Pudong in de avonduren.
Wolkenkrabber rechts is de Shanghai Tower - 632 meter hoog,
126 verdiepingen en vijf onder de grond.

Verbannen

Vanaf het midden van de negentiende tot het midden van de twintigste eeuw hebben Engelsen, Fransen, Amerikanen, Duitsers, Russen en niet te vergeten de Japanners hun sporen in China en in het bijzonder in Shanghai nagelaten. Voor de Chinezen geldt deze periode als het Tijdperk van de Grote Vernedering. Er zijn mensen die de Franse concessie in Shanghai aanprijzen als de mooiste wijk ter wereld.

Foto Harry Peer Foto Harry Peer
Plakkaat in het Museum voor de Communistische Partij van China in Shanghai laat de betekenis zien van Maring (Henk Sneevliet) en Nikolsky.
Foto Harry Peer
Maring in Chinese letters. Veel aandacht voor Henk Sneevliet in het Museum voor de Communistische Partij van China in Shanghai.
Foto Harry Peer
Henk Sneevliet met echtgenote en zoons.
Onder: belangrijke vergadering in Indonesië.

We treffen ook Nederlanders in het internationale gezelschap aan. Veelal zakenlieden, maar het meest tot de verbeelding sprekend is wel de revolutionair-socialist Henk Sneevliet. Lenin stuurde hem samen met Vladimir Nikolsky in 1921 voor de Komintern naar China, waar Sneevliet in Shanghai in de zomer van 1921 onder de schuilnaam Maring (in het Chinees: Malin) aanwezig was bij de oprichting van de Communistische Partij van China (CPC). Destijds was Shanghai met ruim een miljoen inwoners al een kosmopolitische stad, waar Sneevliet die eerder zo'n zes jaar in het latere Indonesië had gewoond, zich goed zal hebben thuis gevoeld. De gouverneur-generaal had hem eind december 1918 vanwege zijn politiek en agitatorisch optreden uit de kolonie verbannen.

Niet vergeten

Sneevliet staat aan de wieg van twee communistische partijen. In mei 1914 richtte hij in Soerabaja de Indische Sociaal-Democratische Vereeniging (ISDV), de voorloper van de Partai Kommunis Indonesia (PKI). Als vertegenwoordiger van de PKI nam Sneevliet in de zomer van 1920 in de Sovjet-Unie deel aan het tweede wereldcongres van de Communistische Internationale, waar hij Lenin leerde kennen en grote indruk op hem maakte.

Foto Harry Peer Foto Harry Peer
Trotse man voor oprichters Communistische Partij van China, 1921 - derde van boven links Henk Sneevliet.
Foto Harry Peer
Schilderij in Museum - Lenin aan het woord. Gebouw Museum voor de Communistische Partij van China in Shanghai.
Foto Harry Peer
Namen oprichters Communistische Partij van China, dertien Chinezen en twee buitenlanders.

René Seegers heeft in 2006 een prachtige documentaire over Sneevliet in China gemaakt, met beelden over het oude en nieuwe China en een schets van Sneevliets levensloop. 2 Het is een meeslepend verhaal over het leven en de politieke strijd van een moedig man. Henk Sneevliet stierf voor de vrijheid van ons land. Op maandagochtend 13 april 1942 werd hij als leider van een verzetsgroep samen met zes kameraden van het Marx-Lenin-Luxemburg-Front, geëxecuteerd in kamp Amersfoort. Het wordt nog elk jaar herdacht.
Sneevliet is in China niet vergeten. Historici schrijven over hem. Heel recent, eind november 2017 werd er een tentoonstelling geopend; in aanwezigheid van medewerkers van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis uit Amsterdam, in het Nong Jiang Suo Institute-Museum in Guangzhou.

Zestig leden

Op woensdag 25 april 2018 bezocht ik het gebouw waar in 1921 de CPC is opgericht. Het ligt in de Franse concessie van Shanghai, een uurtje lopen van de Bund. Het heet nu officieel het Museum van de Communistische Partij van China en is een nationaal monument.
Bij de oprichting in juli 1921 telde de partij ongeveer zestig leden, merendeels studenten, intellectuelen. Op dit moment zijn er ruim 80 miljoen leden en heeft de partij het al zeventig jaar voor het zeggen. Xi Jinping heeft zichzelf, onlangs toegejuicht en bekrachtigd door het congres, voor de rest van zijn leven benoemd tot secretaris-generaal van de partij, hoofd van de strijdkrachten en president van het land. Van de partij maken niet alleen boeren, arbeiders en intellectuelen deel uit, maar ook de leiders van de grote ondernemingen.

Foto Harry Peer Foto Harry Peer
Twee tevreden dames poseren voor de rode vlag in het Museum. Mao in het centrum van de overige oprichters Communistische Partij China.
Foto Harry Peer Foto Harry Peer
Niet alleen Chinezen, maar ook buitenlanders bezoeken Museum. Beelden rond de oprichtingstafel.
Foto Harry Peer
Ernstige, licht glunderende man voor rode vlag.

Wie had dat in 1921 kunnen bedenken? Mao was er in dat jaar ook bij. Op afbeeldingen is de toen 27-jarige Mao later een dominante plek in het midden van de groep van vijftien personen toebedeeld. Dit suggereert dat Mao toen al belangrijk was, maar in werkelijkheid had hij op dat moment nog niet zoveel te vertellen en zat hij ergens opzij. Van 1935 tot 1976 was Mao de partijleider. Na een bloedige burgeroorlog die volgde op het einde van de Tweede Wereldoorlog, hees Mao Zedong in 1949 de rode vlag over de Verboden Stad in Beijing. Met de oprichting van de Volksrepubliek werd Mao de machtigste man in communistisch China.
Wat dat voor de Chinese bevolking heeft betekend, is in de trilogie van Frank Dikötter uitputtend opgetekend. Het met de Libris Geschiedenis Prijs van 2017 bekroonde Selma van Carolijn Visser is minder dik, maar even aangrijpend. We lezen hoe de aan de Holocaust ontsnapte Selma Vos trouwt met de Chinees Chang Tsao en het gezin met twee kinderen een bestaan probeert op te bouwen in het steeds krankzinniger wordende China van Mao.

Machtige politieke machine

Richard McGregor heeft de CPC diepgaand onderzocht en spannend en met gevoel voor humor geanalyseerd en beschreven als de machtigste politieke machine in de wereld. De partij is er in geslaagd Marx, Mao en de markt met elkaar te verbinden tot een globale supermacht, die voor de gigantische uitdaging staat 1,3 miljard inwoners te voeden, te huisvesten, te scholen en te laten werken. Waar Mao heeft gefaald, behalen zijn opvolgers te beginnen met Deng Xiaoping successen. Zie de Volksrepubliek China als een kapitalistische economie onder strakke, autoritaire politieke leiding, waarbij veel kan, maar (het gevaar van mogelijke) kritiek op de partij meteen wordt afgestraft. Het bekende voorbeeld is Falun Gong, de spirituele beweging die het verfijnen van lichaam en geest beoefent en werd verboden uit angst dat het primaat van de partij zou worden aangetast.
De regering bewijst alleen nog maar lippendienst aan het marxisme-leninisme in de wetenschap dat haar greep op de macht is gebaseerd op economische groei en toenemende welvaart. Een in omvang toenemende, hoog opgeleide en goed verdienende middenklasse (op dit moment ruim driehonderd miljoen mensen) is enerzijds een voorwaarde voor sociale stabiliteit, maar anderzijds een zorg omdat te verwachten valt dat burgers de klassieke grondrechten zullen opeisen. Ondanks of misschien wel vanwege het gebrek aan politieke vrijheid passeert China de Verenigde Staten en Europa, schaalt het militair op en ontwikkelt zich tot de dominante economische wereldmacht.

Foto Harry Peer Foto Harry Peer
Stadsreiniging Shanghai op weg. Voorbereidingen viering 1 mei op People's Square Shanghai.
Foto Harry Peer Foto Harry Peer
Handarbeid in nieuw China. Maaltijd in nauwe steeg in nieuw China.

Wat mij bij mijn wandeling door het museum opviel, was de grote belangstelling van de bezoekers voor de geschiedenis van de partij en de personen die eerbiedig en ernstig poseerden voor de vlag. Mythevorming over de Lange Mars draagt eraan bij. De communisten en het Rode Leger hebben een belangrijke rol gespeeld bij het verslaan van de Japanse bezetter. Veel mensen die zich de honger en armoede uit hun jeugd herinneren, zijn erop vooruit gegaan. Maar wat moet je ervan denken bij alle ellende van de Chinese Revolutie, Laat Honderd Bloemen Bloeien, de Grote Sprong Voorwaarts en de Culturele Revolutie?
In de tentoonstelling is Henk Sneevliet niet over het hoofd gezien. De door mij gemaakte foto's geven hiervan een indruk.


1 socialhistory.org/bwsa/biografie/sneevliet

Zie voor meer informatie:

  • Fritjof Tichelman, Henk Sneevliet 1888-1942. Een politieke biografie. Van Gennep, Amsterdam 1974.
  • Max Perthus, Henk Sneevliet. Revolutionair-socialist in Europa en Azië. SUN, Nijmegen 1976.
  • Sneevliet Herdenkingscomité - sneevlietherdenking.nl
  • Jan van der Putten, Verbijsterend China: wereldmacht van een andere soort. Nieuw Amsterdam, Amsterdam 2011.
  • Jan van Oudheusden, Het Hemelse Rijk herrezen. De geschiedenis van China in vogelvlucht. Prometheus, Amsterdam 2017.
  • Richard MgGregor, The Party. The Secret World of China´s Communist Rulers. Penguin Books, Londen 2012.

(terug)
2 www.2doc.nl - In de voetsporen van Ma-Lin (terug)