extra
De magische twaalfDrie jaar Duterte en verkiezingen in de FilipijnenJan Taat President Duterte is drie jaar aan de macht. Dat is de helft van zijn termijn en daarom vonden op 13 mei 2019 tussentijdse verkiezingen in de Filipijnen plaats. Het ging om twaalf van de 24 zetels in de senaat - ook wel de magische twaalf genoemd - parlementsleden en een groot aantal lokale bestuurders. Gegeven de complexiteit van de lokale verkiezingen beperk ik me tot die magische twaalf. In het congres (parlement) heeft Duterte een absolute meerderheid, maar de senaat lag de afgelopen periode regelmatig dwars. Ook zal ik het niet hebben over de positie van links in de Filipijnen, Alex de Jong schreef er een zeer goed geïnformeerd artikel over in Grenzeloos.1 Hier om te beginnen een overzicht van een aantal gebeurtenissen afgelopen jaren in relatie tot de beloften en de gewekte verwachtingen van Duterte, daarna de verkiezingen.2 Oorlog tegen DrugsDrugs en de daarmee gepaarde criminaliteit zijn een bron van voortdurende ergernis en angst. De belofte om dat op korte termijn (half jaar) op te lossen en Dutertes reputatie als burgemeester van Davao zullen ongetwijfeld stemmen hebben opgeleverd tijdens de presidentverkiezingen van 2016. De bloedige Drug War is vooral in 2016 uitvoerig in de Nederlandse pers becommentarieerd. In 2017 ontvoerden politieagenten onder het mom van drugsonderzoek de Zuid-Koreaanse zakenman Jee Ick-Joo om losgeld te vragen en vermoordden hem op het nationale hoofdkwartier van politie in Quezon City.3 De oorlog werd tijdelijk stopgezet en kwam onder commando van het leger en de Philippine Drug Enforcement Agency. Het jaar 2018 was bloediger dan 2017 en Duterte heeft aangekondigd de komende drie jaar met extra inzet door te gaan. Hij geeft ook toe gefaald te hebben, omdat het 'een wereldwijd' probleem is en politieagenten bescherming bieden aan syndicaten.4
EconomieEvenals de vorige regeringen zet Duterte in op globalisering en liberalisering van de economie. Onder de naam DuterteNomics voert de regering een tien punten plan uit (2016).5
Centraal staat het Build! Build! Build! programma met grote investeringen in de infrastructuur. Niet alleen om het infarct van Manila en andere grote steden op te lossen, maar ook om het platteland te ontsluiten voor transport van agrarische producten. Gebrekkige infrastructuur zou verklaren waarom de ontwikkeling van de Filipijnen achterloopt bij landen in de omgeving. Het doel is om een Upper Middle Income land te worden met een Bruto Nationaal Inkomen boven 3.896 Amerikaanse dollar per persoon per jaar. BelastingstelselIn 2017 bleek dat het animo voor PPS bij de private sector onvoldoende was en besloot de regering meer bij te dragen aan de financiering.6 Daarvoor sluit ze per project leningen af, vaak in China met - volgens de oppositie - riskante clausules. Behalve in de financiering zijn er problemen in het beheer (budgetstijging van 68 procent in de begroting 2019 ten opzichte van 2018) en in de uitvoering (sommige aannemers krijgen heel veel projecten, problemen met landeigenaren). Door de lage lonen werken geschoolde Filipijnse bouwvakkers liever in het buitenland en dus is het ook een probleem om geschikte bouwers te vinden. Voor de meeste projecten is de deadline rond 2021 en is niet duidelijk hoever ze achter op schema liggen. Het belastingstelsel is vernieuwd. De voet voor belastingvrijvrijstelling is omhooggegaan, een maatregel die gunstig is voor lage inkomens. Omdat de uitgaven stijgen, moeten ook de inkomsten omhoog. Daarom is de BTW verhoogd. Dat treft de lage inkomensgroepen hard, ook omdat een groot gedeelte van de arme bevolking het moet hebben van de informele economie en daarom geen voordeel heeft bij de belastingverlaging. Tegelijk met de BTW-verhoging steeg ook de olieprijs. De prijs van openbaar vervoer in de stad steeg ongeveer 20 procent.
Mislukte vredeBij zijn verkiezing in 2016 stelde Duterte zich positief op ten opzichte van links en over onderhandelingen met de Filipijnse Communistische Partij die zich via haar gewapende arm de New Peoples Army verzet tegen de regering. Duterte beloofde een aantal linkse vertegenwoordigers in zijn kabinet op te nemen en de hoop was dat onderhandelingen tot blijvende vrede zouden leiden. Daarvan is niets terechtgekomen. De linkse vertegenwoordigers zijn òf door de aanstellingscommissies vanwege 'incompetentie' afgewezen, òf door Duterte uit het kabinet gezet òf uit eigen beweging vertrokken. De vredesonderhandelingen zijn afgebroken en de wapenstilstand beëindigd. Duterte gebruikt nu de oude truc zijn criticasters (politici, pers, academici) te bestempelen als handlangers van de communistische partij. Destabilisatie is daarbij een vaak geuite beschuldiging. Vlak voor de verkiezingen in mei publiceerde hij een 'matrix' met namen en relaties van samenzweerders tegen de regering. Dat waren journalisten van Rappler, Vera Files, Philippine Center for Investigative Journalism (kritische onderzoekers en publicisten op internetsites) en advocaten van de National Union of People’s Lawyers. Gevraagd naar bewijzen, zei zijn woordvoerder dat die niet nodig zijn. De politie gaat de organisaties onderzoeken. Samenzweringstheorieën doen het goed in de Filipijnen. 
MindanaoOp het zuidelijk eiland Mindanao is een bestand tussen de regering en de voornaamste moslim bevrijdingsorganisaties. Een verdienste van de regering is dat de Bangsamoro Organic Law die het bestuur regelt van een nog vast te stellen gebied in het westen van Mindanao, door het congres en senaat aangenomen zijn. Over de omvang van het gebied vinden volksraadplegingen plaats. Een splintergroep bezette op 23 mei 2017 de stad Marawi (200.000 inwoners). Het duurde vijf maanden, totdat de inmiddels geruïneerde stad heroverd was. Gevluchte bewoners wachten nog steeds in kampen om toestemming te krijgen terug te keren. Chinese geldschieters en aannemers zouden de stad herbouwen, maar de contracten zijn niet rond.
Verkiezingen 13 meiBij de verkiezingen van de senaat werkte de oppositie samen als de groep Otso Diretso (Straight Eight, of 'acht recht door zee'). Van de acht zijn zes lid van de Liberale Partij (van de vorige president Aquino), één is onafhankelijk en één van de progressieve partij Aksyon. Hun campagne bestond voor een groot gedeelte uit het voeren van duizenden gesprekken door vrijwilligers om te horen wat er leeft onder de bevolking onder het motto luister, leer en neem actie.
Het programma van Otso Diretso bestaat uit acht speerpunten:
Om het kort te houden: Geen van de acht heeft het gehaald. De hoogste notering was voor Bam Aquino (neef van de vorige president en aftredend senator) met plaats veertien.
Eigenlijk is Otso Diretso de liberale partij in een nieuw jasje, nadat het imago van de partij volledig was kapot 'getrold'. Daarbij komt dat Duterte na klachten nonchalant opmerkte dat gemeenten die bestuurd worden door leden van de oppositie, natuurlijk niet hoeven te rekenen op subsidie van de regering voor speciale projecten. Dit soort projecten zijn belangrijk. Na de reactie dat die politiek onwettig is, zei Duterte – zoals wel vaker – dat het een grapje was. Maar de toon was gezet en duizenden bestuurders liepen over naar Dutertes partij.9 Los daarvan was Dutertes propaganda machine overweldigend en waren zijn financiële middelen vrijwel onbeperkt.
Vakbeweging
Eén van de beloften van Duterte was een eind te maken aan de eindeloze herhaling van tijdelijke contracten. Voor dergelijke contracten worden vaak geen sociale voorzieningen afgedragen. De vicevoorzitter in Mindanao van de strijdbare Kilusang Mayo Uno (KMU, 1 mei vakbeweging), Joel Maglunsod, werd staatssecretaris van arbeidszaken. De verwachtingen waren hooggespannen. De nieuwe regelgeving kwam echter langzaam op gang. Op 4 oktober 2018 werd Magsunsod - als laatste kabinetslid met een linkse achtergrond - door Duterte uit het kabinet gezet. Duterte klaagde over door KMU georganiseerde stakingen die kwaad bloed hadden gezet bij 'bepaalde' ondernemingen.12
Een aantal vakbondsleden van verschillende organisaties deed mee aan de senaatsverkiezingen onder de naam Labor Win.14 Waarschijnlijk meer om de aandacht te vestigen op het gebrek aan voortgang in de arbeidswetgeving, dan in de verwachting een zetel in de senaat te halen. "Als we deze keer niet winnen, is het in ieder geval een goed begin om te werken aan een arbeidersstem, arbeidersagenda en op den duur een arbeiderspartij", zei Leody de Guzman van de Federatie van Vrije Arbeiders.
En nu?Niet alle door Duterte ondersteunde senatoren zal ik langsgaan, maar een paar zijn het vermelden waard:
Met de meerderheid in de senaat kan Duterte zijn wetswijzigingen, en misschien ook de grondwetswijzigingen, doorvoeren. Ook omdat hij een greep heeft op het Hooggerechtshof. Aftredend senator Trillanes en Duterte criticaster toont zich in het dagblad Trouw nog optimistisch.10 Volgens hem denken senatoren aan hun carrière. Daarom zullen sommige aanhangers van Duterte op enig moment kritisch worden, als dat goed uitkomt in hun politieke agenda.
|
