extra
Een bezoek aan SurinameMonumenten van ParamariboHarry Peer Eerlijke mensen vragen zich af of ze goed of slecht handelen. Criminelen stellen zich de vraag of ze gepakt worden of niet. In een beschaafde politieke cultuur is zelfs de schijn van wetsovertreding reden voor een politiek leider of bestuurder zijn functie neer te leggen. Dat doet hij om het aanzien van zijn partij, de politiek en zijn land niet te beschadigen. In landen waar de georganiseerde criminaliteit deel uitmaakt van de politiek en het openbaar bestuur, worden politieke functies juist geambieerd om aan strafvervolging te ontkomen. Een citaat uit het recente boek van Theo Para Verzwegen werkelijkheid. De rechtsorde onder Bouterse. Hij kritiseert al jaren de rechtsorde van Suriname. Tijdens een bezoek in zijn geboorteland viel mij op dat de hoofdstad Paramaribo vol staat met monumenten, standbeelden en gedenktekens. Plaatsen van herinnering en overdenking. Hier zal ik de meest indringende naar voren halen en de overige keuzes voor bijzondere personen uit de Surinaamse geschiedenis toelichten. Jopie PengelAl meteen bij aankomst op het Johan Adolf Pengel International Airport bij Zanderij, anderhalf uur rijden van de hoofdstad van Suriname, loopt de bezoeker in de hal aan tegen een buste van Jopie Pengel. Op de buste is de naam van deze legendarische politicus verbonden met Zijne Excellentie Desiré Delano Bouterse die het in 2015 onthulde. Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok kan aan Bouterse gedacht hebben, toen hij Suriname een failed state noemde.
Er was al een aantal monumenten in de stad, maar hierna verschijnen nog veel meer sculpturen en gedenktekens in het straatbeeld van Paramaribo. Met herinneringen aan de slavernij, de onafhankelijkheidsviering van 25 november 1975 en de identiteit van etnische groepen in het land. Alle aandacht krijgen: de staatsgreep van de sergeanten van 25 februari 1980, de moord op vijftien politieke tegenstanders van het militair regime op 8 december 1982 en de Binnenlandse Oorlog van 1986 tot 1992 (een gevecht tussen legerleider Desi Bouterse en guerrillaleider Ronnie Brunswijk om de politieke macht en de greep op de cocaïnehandel in Oost Suriname, waarbij duizenden Surinamers naar Frans Guyana vluchtten en honderden Indianen door de troepen van Bouterse om het leven werden gebracht). Jagernath LachmonAan de zijkant van het Onafhankelijkheidsplein - eigenlijk is het een groot rechthoekig groen grasveld - staat het standbeeld van een generatiegenoot van Pengel, VHP voorzitter Jagernath Lachmon. In 1947 was Lachmon één van de oprichters en voorzitter van de Vooruitstrevende Hindoestaanse Partij (VHP, later Hervormingspartij). Hij bleef voorzitter tot zijn dood in 2001. Lachmon vreesde chaotische toestanden, waaronder etnische spanningen tussen Creolen en Hindoestanen, wanneer de onafhankelijkheid te abrupt zou worden afgekondigd. Pas zes dagen voor het ingaan van de onafhankelijkheid op 25 november 1975 ging Lachmon om, en wel na de toezegging van Johan Ferrier (gouverneur van Suriname sinds 1968 en een integere, deskundige, samenbindende politicus) dat hij beschikbaar was als president.
Lachmon is vijfmaal parlementsvoorzitter geweest, tweemaal voor de Staten van Suriname en driemaal voor De Nationale Assemblée. In 1999 werd Lachmon in het Guinness Book of Records opgenomen als langstzittende parlementslid ter wereld. Als leider van een parlementaire delegatie bezocht hij in 2001 Nederland. Op 19 oktober 2001 overleed hij in een hotelkamer in Den Haag. Elk jaar wordt op het Kwakoe Zomer Festival in Amsterdam Zuidoost de ''Kwakoe Jagernath Lachmon Award'' uitgereikt aan Surinamers die hun sporen hebben verdiend op sociaal en cultureel terrein. Henck ArronVlakbij het Onafhankelijkheidsplein aan de ingang bij de Palmentuin recht tegenover het Kabinet van de President staat het door Erwin de Vries gebeeldhouwde standbeeld van de leider van de NPS, Henck Arron (1936-2000). Premier van Suriname van 24 december 1973 tot 25 februari 1980. Het beeld is onthuld op 26 april 2008. Arron is de wegbereider van de onafhankelijkheid van Suriname en had daarbij het door neokoloniale schuldgevoelens geplaagde kabinet Den Uyl mee. Op 25 februari 1980 pleegden zestien sergeanten van het Nationale Leger onder leiding van Desi Bouterse een coup, waarna Suriname eerst een onzekere en algauw een angstige tijd tegemoet ging. Arron werd van corruptie beschuldigd en gevangen gezet. Bij de vrije verkiezingen in 1987 werd Arron vicepremier. In 1990 pleegde Bouterse opnieuw een staatsgreep. Bevel stuurde de regering naar huis via de zogeheten telefooncoup.
KwakoeKwakoe stelt een slaaf voor die zijn ketenen heeft verbroken, Keti-Koti in het Sranantongo. Het monument staat op een druk kruispunt van de Zwartenhovenstraat en de Dr. Sophie Redmondstraat. Kwakoe komt uit het Ghanees en betekent woensdag. Premier Pengel onthulde het beeld op 30 juni 1963, honderd jaar na de opheffing van de slavernij op woensdag 1 juli 1863.
Ik kijk naar Kwakoe en even gaan mijn gedachten naar de herdenking bij het Slavernijmonument in het Amsterdamse Oosterpark op 1 juli 2013, waarbij Koning Willem Alexander aanwezig was.1 De maker van Kwakoe, Jozef Ludwig Klas (1923-1996) heeft ook naam gemaakt met een ander tot de verbeelding sprekende sculptuur, een mooi symbolisch eenheidsmonument: Mama Sranan, een vrouwenfiguur die haar kinderen, de diverse etnische groepen in Suriname, innig omarmt. Koningin Juliana heeft het beeld onthuld op 15 oktober 1965. Anton de KomWe staan voor het huis in de Anton de Komstraat in Paramaribo, waarin Anton de Kom heeft gewoond. Het is nu een monument, het verdient zo te zien wel een opknapbeurt. Anton de Kom, vrijheidsstrijder, journalist, schrijver, verzetsheld, geboren in Paramaribo op 22 februari 1888 en om het leven gekomen in concentratiekamp Neuengamme in april 1945.
Het bestaan is voor De Kom en zijn gezin in de crisisjaren niet gemakkelijk. Hij blijft schrijven en publiceert in 1934 Wij slaven van Suriname dat hem op slag nationale bekendheid geeft. Het is de indringende geschiedenis over het leven en de strijd van slaven in Suriname. De Kom keert zich tegen het fascisme en sluit zich in de Tweede Wereldoorlog bij het verzet aan. Hij wordt in augustus 1944 door de Duitsers gearresteerd en overleeft de oorlog niet.
Janey TetaryJaney Tetary was een Brits-Indische contractarbeidster die op 24-jarige leeftijd in november 1880 in Suriname aankwam. Zij ging aan de slag op de plantage Zorg en Hoop, gelegen aan de rechteroever van de Commewijnerivier. Hier probeerde ze de verschillende cultuurgroepen, Afro-Surinamers, Chinezen, Javanen en Hindoestanen te verenigen voor lotsverbetering.
Onder haar leiding kwamen de contractarbeiders op 24 september 1884 in opstand tegen de koloniale onderdrukking en uitbuiting. Twee dagen later werd zij met nog zeven andere arbeiders op lafhartige wijze geliquideerd in opdracht van de Agent-Generaal Barnet Lyon, de vertegenwoordiger van het koloniaal bestuur in Suriname. Het zal niet waar zijn, maar toch, ook dit standbeeld is onthuld door Z.E. Desiré, D. Bouterse, de President van de Republiek Suriname. Nog vrij recent, op 24 september 2017. Dit is niet het laatste monument waarop de naam van Bouterse is gegraveerd.
Erwin de VriesOp een glanzende zwarte zuil staat het gegroefde hoofd gebeiteld van kunstschilder en beeldhouwer Erwin de Vries. Hij is geboren te Paramaribo op 21 december 1929 en aldaar overleden op 31 januari 2018. We kennen Erwin de Vries van indrukwekkende monumenten, zowel in Suriname als in Nederland, onder andere van het door koningin Beatrix op 1 juli 2002 onthulde Slavernijmonument in het Oosterpark in Amsterdam.Beeldend kunstenaar De Vries heeft vele jaren in Amsterdam gewoond en gewerkt en bronzen beelden gemaakt van bekende Nederlanders als Joop den Uyl, Willem Sandberg, Simon Carmiggelt, Toon Hermans en Wim Kan. In 1998 had hij een solotentoonstelling in het Stedelijk Museum in Amsterdam, nadat hij vanaf 1984 weer in Suriname woonde.
Vijftien prominente zonenBijna dagelijks loop ik in Amsterdam langs de Mozes en Aäronkerk en kijk dan omhoog naar het plakkaat waarop de namen staan vermeld van de vijftien personen die op 8 december 1982 in Paramaribo zijn gemarteld en doodgeschoten door het militair regime. Zij stonden voor Suriname en democratie. Ineens sta ik dan in Paramaribo in Fort Zeelandia op de plek Bastion Veere, waar zij na te zijn gemarteld werden geëxecuteerd. Bij de namen van de slachtoffers van Bouterse en zijn kliek staan hun beroepen vermeld. De verscheidenheid daarvan geeft een indicatie van de breedte van het maatschappelijk verzet tegen de militaire dictatuur: advocaten, journalisten, vakbondsleider, ondernemer, psycholoog, wiskundige, militair. Hun leeftijden lagen tussen de 25 en 58. We lezen: Op deze plek werden op 8 december 1982 vijftien prominente zonen van Suriname zonder vorm van proces door het militair regime doodgeschoten. Zij stonden voor vrijheid, recht en democratie. Het gedenkteken is op 8 december 2009 onthuld door de toenmalige president van de Republiek Suriname, R.R. Venetiaan. De Decembermoorden van 1982 blijven een ernstig trauma in de Surinaamse samenleving.
We zijn zovele jaren verder na de staatsgreep door de zestien sergeanten van 25 februari 1980, de Decembermoorden van 1982, de Binnenlandse Oorlog van 1986-1992, de ernstige schendingen van de mensenrechten en een Suriname dat de trekken van een narcostaat begon te krijgen. In de vele casino’s van Paramaribo wordt het zwarte geld wit gewassen. Sinds 2010 is Desi Bouterse president van de Republiek Suriname. Intimidatie en politiek gekonkel leverden hem in De Nationale Assemblé een meerderheid op voor het presidentschap. Hoop op veranderingNederland heeft vele banden met Suriname. Vier keer zo groot als Nederland telt Suriname tegenover de ruim 17 miljoen Nederlanders slechts zo’n 500.000 inwoners. De diversiteit aan bevolkingsgroepen, talen, kleuren en godsdiensten valt onmiddellijk op. De binnenstad van Paramaribo is tot Unesco-erfgoed verklaard. De moskee, de synagoge en de Sint Petrus- en Paulus-basiliek staan vlak bij elkaar en behoren tot de mooiste gebouwen van de stad.
Ramsoedh is gelukkig niet moedeloos. Hoop op verandering in Suriname haalt hij uit de vastbeslotenheid van het Hof van Justitie om het 8 december strafproces af te ronden, uit de kritische rol van columnisten die heikele kwesties in de media bespreken en uit de acties van jongeren voor een fatsoenlijk Suriname. Al in 1999 werd Bouterse door een Nederlandse rechter bij verstek veroordeeld tot elf jaar gevangenisstraf wegens drugshandel. Sinds 2017 hangt er bovendien een strafeis van twintig jaar tegen Boutere als hoofdverdachte van de Decembermoorden. Een ooggetuige heeft verteld dat Bouterse in ieder geval twee personen eigenhandig heeft vermoord: vakbondsleider Cyrill Daal en militair Soerendre Rambocus. Krampachtig misbruikt Bouterse de helden uit de Surinaamse samenleving om zich nog enige statuur te geven. Tot aan monumenten en beelden toe. Het is respectloos en grievend. Suriname is een prachtig land. Genoemde angel wordt er wel uitgehaald. Literatuur
|
