Wet Toekomst Pensioenen - WTP
Voorlopig laatste kans FNV om tot inkeer te komen
Sjarrel Massop
Met grote verbazing en diepe teleurstelling zie ik de discussie over de pensioenen verzanden in rancunes en onheuse bejegeningen. Daarbij behartigt de FNV de belangen van de senioren, leden en niet leden, niet meer. Marktonderzoeksbureau Ipsos heeft enige tijd geleden de sector senioren opgedragen - als eerste prioriteit - op te komen voor de inkomenspositie van ouderen. De pensioendiscussie moest daarvan een concretisering zijn. Zoals de FNV nu omgaat met de interne discussie over de Wet Toekomst Pensioenen laat ze die kans liggen. Ik kan niet anders dan daartegen in opstand te komen. Dat is mijn prioriteit.
Even vooraf. Ik hoor thuis in het kamp van de ernstige criticasters van het voornemen van de Nederlandse politiek, met in haar kielzog de sociale partners, om het huidige pensioenstelsel te veranderen. Na het principeakkoord van 2019, heb ik persoonlijk met Tuur Elzinga daarover een indringende discussie gevoerd. Hij vond dat kaderleden van de FNV een genomen besluit moesten uitdragen. Ik vroeg hem over de mogelijkheid kritisch te blijven. Dat kan zei hij, niet als kaderlid, maar op persoonlijke titel. En ging hij verder: natuurlijk blijft er intern mogelijkheid tot discussie, maar naar buiten toe verwacht ik van kaderleden dat ze het FNV standpunt uitdragen. Dat geldt voor alle besluiten waarvoor een meerderheid is bereikt.
Ik heb me daaraan altijd gehouden. Bijvoorbeeld in de serie Alles over de Oudedagsvoorziening en in het pensioendossier op de site van Solidariteit. Aan die opstelling zit echter een 'maar'. Wanneer in een onderdeel van de FNV op basis van een discussie een meerderheid wordt gehaald over het vraagstuk van de pensioenen, moet dat standpunt uitgedragen worden. Ook als het ingaat tegen de formele lijn van de FNV. Dat wil nog niet zeggen dat de formele lijn verandert. Wel dat er genuanceerd gedacht wordt binnen de vereniging en dat het goed is dat ook de buitenwereld daarvan kennis neemt.
Opnieuw verslechteringen
Door de halsstarrige houding van de leiding van de FNV, isoleert zij zich van de senioren en de gepensioneerden en AOW'ers in het land. Het is in deze fase hard nodig om de ingeslagen weg kritisch te beoordelen.
Op de extra vergadering van de sectorraad, 7 april jongstleden, is het voorstel Wet Toekomst Pensioenen (WTP) besproken. De komende maanden komt dit voorstel in behandeling bij de Tweede Kamer en lijkt er een laatste mogelijkheid invloed uit te kunnen oefenen op het traject akkoord/uitwerking/wetsvoorstel. Op 10 mei aanstaande is de Tweede Kamer aan het woord, de verschillende fracties zijn uiteraard te informeren en te beïnvloeden. Het bestuur van de sectorraad heeft, samen met de Beleid Advies Groep senioren (BAGs) voor de Pensioenen, ingebracht vragen te stellen over het wetsvoorstel en suggesties voor wijzigingen te doen.
Het ministerie van Sociale Zaken is kort geleden met een opmerkelijk bericht gekomen, titel: De belangrijkste verschillen in het wetsvoorstel WTP sinds de internetconsultatie. Tot mijn verbazing bleken die verschillen werkelijk te bestaan. Ik kon dit niet anders opvatten dan dat er opnieuw verslechteringen zijn. Met andere woorden, het ministerie van Economische Zaken heeft om haar zin door te drijven, gesleuteld aan het pensioenakkoord.
Met in het achterhoofd de sterke stijging van de inflatie en de sociaal financiële positie waarin ouderen inmiddels geraken, zal hun inkomenspositie besproken moeten worden. De opstelling van het sectorbestuur en de BAGs die 'ja mits' luidde, vond ik zeer zwak. Zij wilden het wetsvoorstel verbeteren zonder het ter discussie te stellen.
Weg met FTK!
Eerder heb ik betoogd dat in de kwestie van de pensioenen de grote boosdoener het vermaledijde Financiële Toetsingskader (FTK) is, een onderdeel van de pensioenwet dat de dekkingsgraad oplevert. Dat is de graadmeter tussen het vermogen (wat hebben de pensioenfondsen aan financiële middelen tot hun beschikking) en de huidige en toekomstige verplichtingen aan pensioenuitkeringen. Mijn kritiek hangt samen met de snelheid waarmee we in een wereldwijde recessie terechtkomen, aangejaagd door een alsmaar stijgende inflatie en een daarbij horende rentestijging.
De inflatie leidt ertoe dat het vermogen van mensen en instellingen snel in waarde vermindert, ook het pensioenvermogen. Op grond daarvan is te verwachten dat de dekkingsgraden, de verhouding tussen verplichtingen en bezittingen van de pensioenfondsen gaat dalen. Dat is echter niet het geval! De rente gaat namelijk in deze recessiegolf stijgen en de stelregel is dat bij elke rentestijging van 1 procent de dekkingsgraad zal stijgen met 15 procentpunten. Dat is de absurditeit van het FTK dat de Nederlandse samenleving teistert en in een wurggreep houdt sinds de invoering van de pensioenwet in 2007.
Dat mallote gedoe is voor mij aanleiding geworden in de sectorvergadering van 7 april in een tegenvoorstel de redenering om te draaien van het 'ja, mits' van het sectorbestuur naar een nee, tenzij. Wat mij betreft, kan dan over de uitwerking van het wetsvoorstel en de nieuwe wet pas gesproken worden, wanneer het FTK uit de pensioenwet wordt gehaald. Dat instrument is een onzinnig gedrocht dat overigens in het WTP gaat verdwijnen. Het heeft namelijk geleid tot een volstrekt ongeloofwaardige verhouding tussen vermogen en verplichtingen. En dit tegen de achtergrond van een vergrijzing en ontgroening die niet plaatsvonden. De arbeidsparticipatie van ouderen stijgt nauwelijks en voor jongeren, zeker als ze niet hoog opgeleid zijn, is de weg naar de arbeidsmarkt problematisch.
Een zinnige discussie over de toekomst van de pensioenen is dan ook pas mogelijk, wanneer het gedrocht van het FTK van tafel is.
Voorstel overgenomen
Tot mijn aangename verbazing heeft de sectorraad mijn voorstel in meerderheid overgenomen. Nu zeggen meerderheden in de FNV niet zoveel, maar de procedures waren correct, de aanwezige vertegenwoordiger van het Algemeen Bestuur moest dat beamen, evenals zijn collega van de werkorganisatie, het ambtenarenapparaat van de FNV.
Voor de duidelijkheid: dat heeft niets met een afwijzing van het akkoord of de uitwerking te maken, die fase is gepasseerd. Positief is dat de koepelorganisatie van de ouderenbonden met een voorstel gekomen dat lijkt op ‘ja mits’. De sectorraad senioren spreekt zich echter uit tegen het wetsvoorstel, tenzij het FTK uit de pensioenwet verdwijnt. Dat biedt de mogelijkheid de discussie over de oudedagsvoorziening voort te zetten.
Van belang is te melden dat de voorzitter van de sector Senioren correct heeft gehandeld en met hem het bestuur. Ze zullen knarsetandend het voorstel uitgevoerd hebben, ze konden niet anders. Ik ben eerlijk, ik heb de gehele dag lopen gniffelen, het was de sectorraad uiteindelijk in meerderheid gelukt een opening te vinden in de pensioendiscussie die door de overheid en sociale partners in het slot gegooid is, inclusief de vakbeweging. Zij stonden parmantig koketterend naast elkaar het wetsvoorstel al te vieren, dat bleek te vroeg. Mijn conclusie is beter op driekwart gekeerd dan ten hele gedwaald.
Hoe nu verder?
De ingewijden in de pensioenwereld zullen zich achter de oren krabben over de onzinnigheid en moeilijke uitvoerbaarheid van de wet. De mensen, vooral die met slechts AOW en eventueel een klein pensioen, zijn de gevolgen van deze dwaalweg aan het voelen.
In het gehele traject hebben de achtereenvolgende kabinetten van diverse signatuur de uitvoering van het pensioenakkoord en het FTKt als een afgod gekoesterd. Met als gevolg dat velen een zware tol zullen betalen. De achterliggende bedoeling van deze exercitie is volgens mij de stapsgewijze - via individualisering - privatisering van de pensioenen.
Voor de vakbeweging is er nog een uitgelezen mogelijkheid terug te komen van het tot nu toe ingenomen standpunt en samen met ouderenorganisaties te pleiten voor de directe afschaffing van het Financiële Toetsingskader. Dat geeft een beter uitgangspunt om fundamenteler kritisch de inkomenspositie van ouderen te onderzoeken en aan te pakken. We worden dan in ieder geval niet meer gechanteerd door een nietszeggende dekkingsgraad.
Het met dreigingen smoren van de discussie over de oudedagsvoorziening door met bruut geweld de voorzitter van de sector senioren te royeren, getuigt van een brevet van onvermogen. Dat geldt ook voor de vraag aan de sectorraad senioren de schuldigen in het bestuur aan te geven en vervolgens dat bestuur te schorsen. Het is het onvermogen om over de inhoud te blijven discussiëren.
Mijn vakbeweging is meegegaan op een dwaalweg. Als er eenheid in de vakbeweging moet komen, dan kan dat geen opgelegde eenheid zijn. Maar één die voortkomt uit een blijvende kritische discussie, waarbij de leden zich kunnen herkennen in een vakbond die voor hun belangen opkomt Dat is nu niet het geval.
