Solidariteit

Voor voldoende beloning en gelijke behandeling

Effectieve staking distributiecentra Albert Heijn

Jan Taat

In de distributiecentra van Albert Heijn (AH) bestaat al lang onrust. AH ondermijnt namelijk systematisch de rechten van deeltijdarbeid(st)ers en gebruikt steeds meer uitzendkrachten. Daarbij kwam in april dit jaar een schandalig cao-bod: 6 procent in 2023 en 2 procent in 2024. Schandalig, omdat het bod in geen verhouding staat tot de inflatie, de verhoging die het management zichzelf heeft toebedeeld (13 procent) en de 2,5 miljard euro winst van het bedrijf. AH kwam tegelijkertijd opnieuw met voorstellen die de rechten van de parttime medewerkers beperken. Toen sloeg de vlam in de pan en met een unieke staking dwong het personeel, in samenwerking met de FNV en het CNV, Albert Heijn terug te keren aan de onderhandelingstafel om zowel serieus over de beloning als over de rechten van medewerkers te praten.

Rob Bleijerveld van Supermacht.nl documenteerde in 2017/2018 de problemen in de distributiecentra (DC's) van Albert Heijn. (1) Het concern ontduikt de cao door jongeren met ervaring in de aanvangsschaal A te laten zitten, terwijl ze recht hebben op de hogere schaal B. Op klachten van jongeren reageert de bedrijfsleiding met: voor jou tien anderen en roostert ze niet meer in.(1b) FNV-onderhandelaar Özcan Colak zei in 2017: De cao-voorstellen die AH doet, leiden ertoe dat de toekomst van werknemers in de distributiecentra onzekerder wordt. Naast een mager loonbod van 1,5 procent wil AH ook korten op de goedkoopste salarisschaal. En als het aan AH ligt, werken er in de DC's straks alleen nog maar uitzendkrachten en tijdelijke krachten tegen een veel lager loon dan nu. Dat er (door mechanisering) minder werknemers nodig zijn, zou juist moeten betekenen dat AH minder tijdelijk personeel inzet waardoor vaste banen behouden blijven. FNV Handel werkt niet mee aan deze race naar beneden. (1a) Medewerkers voerden op diverse plaatsen prikacties uit.

Vijf jaar later

Vijf mannen dienen een klacht in bij het College voor de Rechten van de Mens in Nederland. Zij werken deeltijd in DC's van Albert Heijn en kunnen geen aanspraak maken op roostervrije seniorendagen, terwijl zij daar volgens de cao wel recht op hebben en full time medewerkers deze wel krijgen. (2) Na ampel beraad komt het College op 31 januari 2023 tot de volgende conclusie: Albert Heijn B.V. heeft verboden onderscheid gemaakt jegens [de vijf] medewerkers op grond van arbeidsduur. AH discrimineert dus en probeert nog steeds rechten te ontduiken.

In april lopen de cao-onderhandelingen vast. De FNV stuurt AH een ultimatum on constateert dat de wilde acties van 4 en 5 april in Pijnacker en Tilburg onvermijdelijk waren, gezien de woede die onder het personeel heerst. (3) Woede vanwege het lage loonbod, de verslechteringen van de seniorenregeling en de 'inconveniënten matrix' (werken buiten normale werktijden en weekend). Albert Heijn doet geen stap en stakingen zijn onvermijdelijk.

Staking en solidariteit

Berkan Kartal werkt op een distributiecentrum van Albert Heijn. Hij brengt de woede onder woorden in Socialisme.nu: De AH pakt altijd wel een stukje hier en een stukje daar. Omdat het steeds om kleine stapjes ging, leidde dat niet tot een roep tot actie. Die kwam pas echt op gang toen de AH een toeslagenmatrix introduceerde dat in de uitwerking mensen met een langere staat van dienst zou uitspelen tegen mensen met kortere contracten. (...) We eisen dat de voorgestelde toeslagenmatrix gelijk getrokken wordt. Nu leidt dat tot een verdeling van het personeel. Jong, oud, lange arbeidsduur versus een korte, parttime en fulltime. Er werden zelfs 'persoonlijke toeslagen' voorgesteld. Dat leidt er uiteindelijk toe dat iedereen met argwaan naar elkaar kijkt, wat al lange tijd gebeurde vóór deze stakingen. (4)

Albert Heijn probeert de staking te breken door uitzendkrachten in te zetten. Maar door de onderlinge solidariteit werkt dat niet. Berkan Karta: Vaak zijn het uitzendkrachten die ingezet worden om stakingen te breken, omdat zij extern ingehuurd kunnen worden. Dat de uitzendkrachten nu de actie steunen, betekent dat iedereen sterker staat. Dat juist de uitzendkrachten nu opstaan, vind ik erg bijzonder. Uiteindelijk ontstond er een saamhorigheid onder uitzendkrachten, parttimers en fulltimers, waarop wij samen naar buiten liepen. Ik ben zelf erg trots op de dapperheid van de uitzendkrachten om tot actie over te gaan. (5)

Hypocrisie

FNV-onderhandelaar Cihan Ugural onderstreept ook het belang van deze moedige solidariteit. Voor het eerst staken niet alleen de distributiewerkers met een vast contract, maar ook de uitzendkrachten (die arbeidsmigrant zijn) en de parttimers (waarvan sommigen een vast en sommigen een tijdelijk contract hebben). Ook de groep met een onzeker contract en weinig werkuren hebben zich georganiseerd in de FNV en komen op voor hun belangen. Dit maakt het moeilijker voor Albert Heijn om de werkers tegen elkaar uit te spelen. Het feit dat zowel in de distributiewereld als het feit dat uitzendkrachten en vaste krachten samen actievoeren, kan zorgen voor een trend in deze sector. (6)

Hij wijst ook op de hypocrisie van Ahold dat in het bestuur van de werkgeversorganisatie VNO-NCW zit, en samen met de FNV een advies heeft uitgebracht dat vaste contracten de norm moeten worden. Dat houdt in dat bij structureel werk, zoals de distributie van Albert Heijn, een structurele baan hoort. AH doet het omgekeerde en vermindert het aantal vaste contracten. Een hypocrisie, eerder opgemerkt door Rob Bleijerveld als het gaat over de behandeling van (buitenlandse) toeleveranciers.

Succes

De onderlinge solidariteit tijdens de acties heeft Albert Heijn gedwongen opnieuw te gaan onderhandelen en de staking is opgeschort. Volgens de FNV: Albert Heijn kwam dinsdag al met de toezegging om 10 procent extra loon te betalen, maar de FNV wilde pas weer praten als de verslechteringen in de arbeidsvoorwaarden van nieuwe medewerkers ook van tafel zouden zijn. In het nieuwe bod zijn die verslechteringen nu geschrapt. Dit betekent dat ook nieuwe medewerkers recht hebben op 100 procent toeslag voor werken op zondag. Verder heeft nieuw personeel ook recht op de regeling die het mogelijk maakt om vervroegd uit dienst te treden. De roosters van uitzendkrachten worden straks twee weken van te voren vastgesteld en het werken in meerdere ploegendiensten per week wordt sterk beperkt. Daarnaast wordt het aantal medewerkers in vaste dienst uitgebreid met honderd functie-eenheden. (7)

Actie loont. Solidariteit ook. De ervaringen van de stakingen zullen doorwerken in toekomstige acties. En gezien de houding van AH en de voortgaande mechanisering lijken die onafwendbaar.

(1) Voor een overzicht, zie Global Info: Albert Heijn .
(1a) Rob Bleijerveld/Supermacht, Flinke arbeidsonrust bij Delhaize, Jumbo en Albert Heijn, 11 april 2017 - Global-info
(1b) Rob Bleijerveld/Supermacht, Opsporing verzocht: Supermarkt bazen verdacht van loondiefstal, 15 augustus 2018 - Global-info
(2) College voor de Rechten van de Mens, Oordeelnummer 2023-12, 31 januari 2023 - College rechten van de mens
(3) FNV, Brief aan Albert Heijn over laatste cao-onderhandelingsronde, 6 april 2023 - FNV
(4) Daniel van Harmelen, Staking distributiecentra "je hoeft niet bang te zijn als je je rechten kent", 28 april 2023 - socialisme.nu
(5) Peter te Lintel Hekkert, Intimidatie van uitzendkrachten rond stakingen bij Albert Heijn moet nu stoppen, 28 april 2023 - FNV
(6) Cihan Ugural, Waarom de staking van distributiewerkers bij Albert Heijn uniek is, 27 april 2023 - doorbraak Zie ook: Cihan Ugural
(7) Peter te Lintel Hekkert, Stakingen bij distributiecentra Albert Heijn opgeschort na nieuw bod, verslechteringen geschrapt en verbeteringen voor uitzendkrachten, 4 mei 2023 - FNV

welkom
extra