Vietnam-demonstratie. 6 januari 1973
De Verenigde Staten vernederd
Harry Peer
Een halve eeuw geleden. Veel van wat in 1973 gebeurde, is de moeite waard om in herinnering te roepen. Op 1 januari sluiten Denemarken, Ierland en Groot-Brittannië zich aan bij de Europese Gemeenschap. Op 8 april wordt mijn vader 61 en overlijdt Pablo Picasso op 91-jarige leeftijd. Na een formatie van 151 dagen treedt op 11 mei 1973 het kabinet Den Uyl aan. Ajax wint de Europacup I voor de derde keer, verslaat Juventus op 30 mei in het Rode Ster-stadion in Belgrado. Het Van Gogh Museum wordt geopend op 2 juni. Op 11 september grijpt in Chili de junta onder leiding van Pinochet de macht en wordt president Allende vermoord. Op 6 oktober breekt de Jom Kippoeroorlog uit, Egyptische en Syrische strijdkrachten vallen Israël binnen. Het leidt tot een wereldwijde oliecrisis met autoloze zondagen. Op 10 oktober treedt de Amerikaanse vicepresident Spiro Agnew af na een schandaal vanwege belastingontduiking. Watergate achtervolgt president Nixon steeds meer.
Niets is me echter meer van dat jaar bijgebleven dan de Vietnam - demonstratie op zaterdag 6 januari. Negen uur die ochtend. Er staan enkele bussen voor het station in Nijmegen. Het is er druk. Overal spandoeken. Mijn zus, haar vriend en ik stappen in één van de bussen. Binnen een zacht geroezemoes, het is opmerkelijk rustig, de opwinding zou nog komen. De rij bussen koerst richting Utrecht. Niet voor een wedstrijd NEC - FC Utrecht.
De hel op aarde
We zijn op weg naar wat tot dan de grootste naoorlogse demonstratie in Nederland zou worden: de demonstratie tegen de oorlog in Vietnam en het moorddadige optreden van de Amerikanen. Nooit eerder en ook daarna niet meer heb ik zo'n intense en woedende massa mensen meegemaakt. Een paar weken ervoor hadden de Amerikanen ongeveer 200.000 ton bommen laten vallen in het dichtbevolkte gebied tussen Hanoi en Haiphong. Ze wilden de komende vredesbesprekingen nog even naar hun hand zetten. Het cynisme ten top. Kerstmis 1972 werd wereldwijd beleefd als de hel op aarde. In hun nietsontziende kruistocht tegen het communisme heiligde voor de Amerikanen het doel de middelen.
Van de aanduiding 'ze' voor de Amerikanen neem ik overigens meteen afstand. Dat moeten we lezen als president Richard Nixon, nationaal veiligheidsadviseur Henri Kissinger (1969-1975) en de kliek rondom dit tweetal in het Pentagon. De Amerikaan bestaat uiteraard niet, dat had ik wel gezien. De voorafgaande jaren had ik in Washington, D.C. gewoond en het heftige verzet, de demonstraties tegen de oorlog in Vietnam meegemaakt. Daar gesproken met soldaten die als overtuigde tegenstanders van de oorlog uit Vietnam waren teruggekeerd, verminkte leeftijdgenoten in Valley Forge General Hospital in Pennsylvania in de ogen gekeken, veteranen hun medailles over de hekken van het Capitool zien gooien. De oorlog buiten de Verenigde Staten kreeg binnenlands soms de trekken van een burgeroorlog. Op 27 januari 1973 sluiten Noord- en Zuid-Vietnam, de Vietcong en de Verenigde Staten in Parijs een Vredesakkoord. Nixons voorganger Lyndon Johnson eveneens verantwoordelijk voor de wrede oorlogsvoering in Vietnam maakte de ondertekening net niet mee; hij stierf op 22 januari, 64 jaar oud.
Vietnam voor de Vietnamezen
Utrecht. We lopen een paar uur door de stad. Mensen zijn aangedaan, jarenlang hebben we elke avond op de televisie de ellende van de bombardementen gezien, het naakte verbrande napalm meisje Kim Phuc zien weghollen, de giftige chemische uitwerking gezien van het ontbladeringsmiddel Agent Orange, de Amerikaanse generaal moeten aanhoren die brallend aankondigde dat hij zo nodig Vietnam naar het stenen tijdperk zou bombarderen. De schattingen van het aantal deelnemers aan de Vietnam - demonstratie lopen tussen de 50.000 en 80.000.
Ik beleef de emoties opnieuw, wanneer ik op YouTube (1) een weergave van een paar minuten bekijk. Ontwaar bekende gezichten van politici als die van Barend Biesheuvel, Joop den Uyl en André van der Louw. Zie de spanboeken met teksten als Vrijheid voor de Vietnamezen, Vietnam voor de Vietnamezen, Stop de bombardementen nu, Rotterdam 1940 Hanoi 1972, Nixon bevriend staatshoofd moordenaar. De 'x' van Nixon als hakenkruis getekend en 'staats' doorgestreept. Aangekomen in de Irenehal schalt het vele malen door de ruimte NEDERLAND UIT DE NATO, NEDERLAND UIT DE NATO. Tweede Kamer voorzitter Anne Vondeling spreekt zich tegen het handelen van president Nixon uit. Marga Klompé - ze neemt voor het eerst van haar leven aan een protestmars deel - spreekt namens de Nederlandse Raad van de Kerken haar solidariteit uit met het getroffen volk van Vietnam.
Vietnam vrij
Er was dan wel een akkoord, maar de hardliners in de VS braken het al meteen. Tussen februari en augustus 1973 werden in een slotoffensief de heftigste bombardementen uit de hele oorlogsperiode uitgevoerd. Op 27 mei 1973 vierde Henri Kissinger zijn vijftigste verjaardag. Het moet een machtig jaar zijn geweest voor hem. Op 22 september werd hij benoemd tot minister van Buitenlandse Zaken (1973-1977). In december kreeg Kissinger - de man die nota bene vanaf 1969 medeverantwoordelijk was geweest voor de Vietnamoorlog - de Nobelprijs voor de Vrede uitgereikt vanwege zijn rol bij de totstandkoming van het Vredesakkoord van Parijs. De Noord-Vietnamese diplomaat Le Duc Tho weigerde de Nobelprijs. Op 30 april 1975 veroverden de Noord-Vietnamezen Saigon, nu Ho Chi Minh stad geheten. De laatste Amerikanen vluchtten, een smadelijke aftocht met een helikopter vanaf het dak van de ambassade.
Op de Dag van de Arbeid werd het wereldwijd gevierd. Zelf was ik die avond aanwezig op de 1 Mei viering van de CPN in Marcanti in Amsterdam. Het zinderde. Een trillende samengebalde energie. Marcus Bakker sprak. VIETNAM IS VRIJ. VIETNAM VOOR DE VIETNAMEZEN. Wat volgde was een eindeloos durende, ongekende emotionele ontlading. De zaal schudde op zijn grondvesten. Wat een euforie. De wanhopige, machteloze gevoelens van voorheen maakten plaats voor een overwinningsroes, getemperd door het besef van de ellende die de Vietnamezen sinds de Tweede Wereldoorlog hadden moeten verduren: 26 miljoen bomkraters, 4 miljoen gedode Vietnamezen.
Trauma's aan beide kanten van het slagveld. Het Vietnam War Memorial op de Mall in de Amerikaanse hoofdstad. De vingers van vrienden en verwanten strijken over de namen van 58.220 gesneuvelde en vermiste Amerikaanse soldaten. Voor een deel van het Amerikaanse publiek was dit gedenkteken te soft. Er moest een heroïek aandoend monument van drie soldaten bij worden geplaatst.
Vanwege het Watergateschandaal neemt Nixon ontslag op 6 augustus 1974. Hij moest wel, anders zou hij met 'impeachment' en afzetting zijn geconfronteerd. Hij overleed op 22 april 1994, 81 jaar oud. Tegenwoordig wordt Henri Kissinger geprezen om zijn memoires en boeken over diplomatie, internationale betrekkingen en geopolitiek. Wij kennen hem vooral om andere redenen. Op 27 mei 2023 weten we of hij honderd jaar is geworden.
(1)BRON - Welterusten meneer de president (1966)
Literatuur
* Bao Ninh, Het verdriet van Vietnam. Breda 1994.
* Kim PhucPhan Thi, Het napalmmeisje. Haar leven van vuur naar vrede. Utrecht 2018.
* Max Hastings, VIETNAM. Een epische tragedie 1945-1975. Amsterdam 2019.
