Solidariteit

Ecosocialisme - bevrijding van mens en natuur

Verklaring Wereld Sociaal Forum, 2007

Michael Löwy (1)

Onderstaande verklaring is voorbereid door een gekozen comité tijdens de ecosocialistische conferentie van 2007. Het comité bestaat uit Ian Angus, Joel Kovel, Michael Löwy, met hulp van Danielle Follet. Het is verspreid op het Wereld Sociaal Forum in Belém, Brazilië in januari 2009. Deze verklaring heeft niets aan actualiteit ingeboet. Ze geeft goed weer wat ecosocialisme in de praktijk kan betekenen.

De zogenoemde "Belém verklaring" is ondersteund door meer dan vierhonderd activisten uit 34 landen. Evo Morales, president van Bolivia, september 2007: De wereld leidt aan een koorts veroorzaakt door klimaatverandering, en de ziekte is het kapitalistische ontwikkelingsmodel.

Catastrofale klimaatverandering

De mensheid van deze tijd wordt geconfronteerd met een scherpe keuze: ecosocialisme of barbarij!We hebben niet meer bewijs nodig voor de barbarij van het kapitalisme, het parasitaire systeem dat zowel de mensheid als de natuur exploiteert. De enige motor van het systeem is de noodzaak om winst te maken en daardoor de dwang om te groeien. Op een overbodige manier maakt het systeem onnodige producten en verspilt de beperkte reserves van de aarde in ruil voor slechts gif en vervuiling.
Onder het kapitalisme is de enige maat voor succes het antwoord op de vraag hoeveel er elke dag verkocht wordt, elke week, elk jaar. Dat brengt met zich mee: - grote hoeveelheden producten maken die echter direct schadelijk zijn voor mens en natuur - goederen die niet geproduceerd kunnen worden, zonder dat ze ziektes verspreiden, bossen vernietigen en de slechte lucht produceren die we inademen - ecosystemen te gronde richten, ons water, de lucht en de aarde gebruiken als het riool voor de industriële rommel.

De noodzaak voor kapitalistische groei bestaat op elk niveau, van de individuele onderneming tot het systeem als geheel. De onverzadigbare honger voor bedrijven wordt gefaciliteerd door imperialistische expansie in de zoektocht naar alsmaar grotere toegang tot de natuurlijke reserves, goedkope arbeid en nieuwe markten.
Het kapitalisme is altijd al ecologisch destructief geweest, maar in deze tijden zijn de aanslagen op de aarde versneld. Nog meer kapitalisme opent de weg voor kwalitatieve veranderingen die de wereld naar een omslagpunt brengen, naar de afgrond van een ramp. Een groeiende hoeveelheid wetenschappelijk onderzoek heeft op vele manieren vastgesteld hoe een kleine toename van de temperatuur onomkeerbare effecten heeft, zoals smelten van de Groenlandse ijskap of vrijkomen van methaan uit de permafrost en de bodem van de oceaan. Zij maken catastrofale klimaatverandering onvermijdelijk.

Vernietiging leefomgeving

Ongecontroleerde effecten van opwarming van de aarde zullen vernietigend zijn voor mensen, dieren en planten. De opbrengst van gewassen zal dramatisch dalen en leiden tot honger op een grote schaal. Honderden miljoenen mensen zullen moeten verhuizen door droogte in sommige gebieden en stijgende oceanen in andere streken. Onvoorspelbaar weer zal de norm worden. Lucht, water en aarde zullen vergiftigd worden. Epidemieën, malaria, cholera, en zelfs meer dodelijke ziekten zullen toeslaan op de armste en de meest kwetsbare leden van elke samenleving. De invloed van de ecologische crisis zal het meest ingrijpend aankomen bij de mensen waarvan het leven al geruïneerd is door het imperialisme - in Azië, Afrika en Latijns-Amerika - overal zijn de oorspronkelijke inwoners extra kwetsbaar. (2) De destructie van de leefomgeving en de klimaatverandering brengen acties van agressie teweeg - door de rijken tegen de armen.

Ecologische vernieling, als resultaat van de onverzadigbare behoefte voor de stijging van de winsten, is niet een toevallig ongeluk van het kapitalisme, maar ingebouwd in zijn 'DNA' en kan niet door hervorming verdwijnen. Winst georiënteerde productie houdt alleen rekening met een korte termijn horizon voor de beslissingen over investeringen. Ze kan geen rekening houden met de gezondheid en stabiliteit van de omgeving op de langere termijn. Ongelimiteerde economische expansie is onverenigbaar met eindige en fragiele ecosystemen, maar het kapitalistische economische systeem kan geen grenzen aan de groei tolereren; De constante noodzaak voor expansie zal elke grens omverwerpen die voorgesteld wordt als 'duurzame ontwikkeling'. Daarom zal het intrinsieke, onstabiele kapitalisme zijn eigen activiteiten regelen, zeker zal het geen oplossingen bieden voor de crises die veroorzaakt worden door zijn chaotische en parasitaire groei. Om dat te doen zou een serie limieten voor de accumulatie vereist zijn, dat is echter een onacceptabele optie voor een systeem dat gericht is op de regel: groei of sterf! Als het kapitalisme de dominante sociale orde blijft, dan is het beste dat we kunnen verwachten: onverdraaglijke klimaatcondities, intensivering van de sociale crises en verspreiding van de meest barbaarse vormen van klasse onderdrukking. De imperialistische machten zullen tegen elkaar vechten, het globale zuiden zal onder continue controle staan voor de afnemende voorraden van de wereld. In het slechtste geval zal menselijk leven niet overleven.

Ecologische catastrofe

Er is geen gebrek aan strategieën voor de strijd tegen de ecologische puinhoop, inclusief de crisis van de wereldwijde opwarming als resultaat van de roekeloze toename in de atmosfeer van CO2. De meeste strategieën delen één kenmerk: Ze worden bepaald door en zijn in opdracht van het actuele dominante wereldwijde systeem. Het is niet verrassend dat dit systeem, verantwoordelijk voor de ecologische crisis, ook de voorwaarden voor het debat over deze crisis stelt. Het kapitalisme stuurt immers de productiemiddelen en de kennis daarvan en dus evenzeer de situatie van de CO2-uitstoot.

Hiermee in overeenstemming verzenden politici, bureaucraten, economen en professoren een eindeloze stroom van voorstellen. Allemaal een variatie op het thema dat de wereldwijde ecologische schade gerepareerd kan worden zonder verstoring van de marktmechanismen en het systeem van accumulatie dat de wereldeconomie dirigeert.
Maar niemand kan twee meesters dienen: De integriteit van de aarde en de winstgevendheid van het kapitalisme. Eén ervan moet worden afgeschaft. De geschiedenis laat echter weinig vraag bestaan over de verbondenheid van de grote meerderheid van de beleidsmakers. Er is daarom alle reden voor radicale twijfels of de gevestigde orde maatregelen kan nemen om een ecologische catastrofe te omzeilen.

Handelswaar

Inderdaad, onder een cosmetisch laagje vernis zijn de hervormingen van de laatste halve eeuw de getuigenis van een monsterlijk falen. Geïsoleerde verbeteringen komen zeker voor, maar deze worden onomstotelijk overschaduwd en opzij geschoven door de genadeloze uitbreiding ven het systeem en het chaotische karakter van zijn productie. Een voorbeeld illustreert het falen: In de eerste vier jaar van de 21ste eeuw waren de CO2 emissies elk jaar drie keer zo groot als die van het decennium daarvoor, dit ondanks het verschijnen van het Kyoto protocol in 1997.

Dit protocol bood twee suggesties. Ten eerste, het 'cap and trade' systeem voor het handelen met emissierechten voor vervuiling om in de geïndustrialiseerde landen gewoon door te gaan met bepaalde emissies. (3) Ten tweede, projecten in het zuidelijk deel van de wereld - het 'schone ontwikkelingsmechanisme' - om daarmee emissies te compenseren in hoog geïndustrialiseerde landen. Deze instrumenten zijn allemaal afhankelijk van marktmechanismen. Dat betekent dat een CO2 emissie een handelswaar wordt onder de controle van dezelfde belangen van de organisaties die de opwarming van de aarde geschapen hebben. Vervuilers worden niet gedwongen om hun koolstof emissies te verminderen, maar worden toegestaan voor eigen doelen gebruik te maken van de macht over hun geld en de controle over hun eigen koolstofmarkt. Daarin wordt de vernietigende exploitatie van arbeid en natuur, door op koolstof gebaseerde brandstoffen, nog groter. Er is ook geen limiet voor de hoeveelheid uitstoot die gebruikt kan worden door de regeringen die meegaan in het systeem.

Bijeenkomsten in Bali

De vaststelling en de evaluatie van het Kyoto verdrag zijn niet in staat de emissies onder controle te houden. Ze werken alleen maar corruptie en fraude in de hand. Zelfs de Wall Street Journal (maart 2007) stelt dat de handel in emissies voor sommige zeer grote ondernemingen geld opbrengt, maar geloof niet één minuut dat deze zwendel iets doet tegen de opwarming van de aarde. De klimaatbijeenkomsten in Bali (2007) openden de weg naar een nog groter misbruik in de komende periode. Elke aandacht voor de doelen voor een drastische reductie werd vooruit geschoven, het doel, 90 procent reductie in 2050, zal niet gehaald worden. Bali sluit slechts de mensen van het zuiden van de wereld uit ten gunste voor genade aan het kapitaal, door de rechtspraak over het proces van terugbrengen van broeikasgassen uit te besteden aan de Wereldbank. Dat maakte de compensatie van vervuiling door koolstof zelfs eenvoudiger.

Voor de ontwikkeling van onze menselijke toekomst is een revolutionaire omslag noodzakelijk, waarin alle afzonderlijke strijd een onderdeel wordt van een grote strijd tegen het kapitaal zelf die niet grotendeels negatief en antikapitalistisch blijven kan. Het moet een aankondiging en opbouw worden van een andersoortige samenleving: het ecosocialisme.

Omwenteling

Ecosocialisme omvat een revolutionaire sociale omvorming die de beperking van de groei betekent en de omvorming van behoeften van kwantitatieve economische criteria naar kwalitatieve normen. Met daarbij de nadruk op gebruikswaarden in plaats van ruilwaarden. (4) Deze ontwikkeling vereist een democratische besluitvorming in de economische en politieke verhoudingen. Die ontwikkeling, binnen alle samenlevingen maakt het mogelijk maakt om, collectief te bepalen wat de doelen voor de investeringen en de productie zijn. Het vereist ook de collectivisering (geen nationalisering, maar socialisering, gezien de volledige capitulatie voor overheden voor het kapitalisme} van de productiemiddelen. Alleen collectieve besluitvorming en bezit van de productiemiddelen kunnen voor de langere termijn een perspectief bieden. Dit is noodzakelijk voor de balans en de duurzaamheid van onze sociale en natuurlijke systemen. Even noodzakelijk is: A, de afwijzing van het 'productivisme' [centraal stellen van de productie zonder na te gaan of deze beantwoordt aan de noden en wensen van de samenleving]; B, de keuze voor 'genoeg is genoeg', niet produceren voor ongebreidelde consumptie, en C, de omwenteling naar goede kwalitatieve normen voor productie. Uitmondend in de heroverweging van de natuur, de doelen van de productie en de economische activiteiten in het algemeen.

Radicale omvorming

Om de wereldwijde opwarming te vermijden en andere gevaren die de menselijke en ecologische overleving bedreigen, moeten industriële en agrarische sectoren omgebouwd worden naar bedrijven die schoon produceren, goede werkgelegenheid bieden en de werkers niet uitbuiten. Een dergelijke radicale omvorming is onmogelijk zonder collectieve controle over de productiemiddelen en democratische planning van de productie en de voortbrenging van producten waar werkelijk behoefte aan is. Democratische besluiten over investeringen en technologische ontwikkeling moeten de controle door kapitalistische ondernemingen, investeerders en banken vervangen, om het lange termijn perspectief van de gemeenschappelijke goederen van de samenleving en de natuur te dienen.

Stem voor de verzwegenen

De meest onderdrukte delen van de menselijke samenleving, de armen en 'oorspronkelijke' inwoners dienen volledig te kunnen deelnemen aan de ecosocialistische revolutie, ook om een stem te geven aan diegenen waarover het kapitalistische systeem zwijgt. Omdat de mensen van het globale zuiden en de armen in het algemeen de eerste slachtoffers zijn van de kapitalistische destructie. Hun strijd en vragen zullen helpen de contouren van de ecologische, economisch duurzame samenleving in wording te definiëren. In het verlengde daarvan, is gender ongelijkheid een integraal deel van het ecosocialisme, de vrouwenbeweging is de meest actieve geweest en vertegenwoordigt een stem tegen de kapitalistische onderdrukking. Allerlei ander potentiële vertegenwoordigers voor een ecosocialistische verandering bestaan in alle samenlevingen.

Een dergelijk proces kan niet zonder een revolutionaire omvorming van sociale en politieke structuren die gebaseerd zijn op de actieve ondersteuning van een ecosocialistisch programma door de meerderheid van de bevolking De strijd van de arbeid - werkers, boeren, mensen zonder land, werklozen - voor sociale rechtvaardigheid is onafscheidelijk verbonden met de strijd voor milieu rechtvaardigheid. Kapitalisme, sociaal en ecologisch, uitbuitend en vervuilend, is de vijand van zowel de natuur als de arbeid.

Voorstellen

Het ecosocialisme beoogt de volgende, radicale omvormingen in:

1. Het energiesysteem - door de vervanging van op koolstof gebaseerde (bio)brandstoffen door schone krachtbronnen onder gemeenschappelijke controle als wind, aardwarmte, getijde wisseling en boven alles, zonne-energie.

2. Het transportsysteem - door drastische beperking van het gebruik van vrachtvervoer door private ondernemingen en privé auto's en vervanging door vrij en efficiënt publiek transport.

3. De huidige productiepatronen - door de vervanging van consumptie en bouw die gebaseerd zijn op verspilling, ingebouwde veroudering, competitie en vervuiling door de productie van slechts duurzame, recyclebare goederen en de ontwikkeling van een groene architectuur.

4. De voedselproductie en -distributie - door de verdediging van lokale voedselcollectieven met een eigen zeggenschap, en zo mogelijk de eliminatie van een vervuilende industriële agrobusiness en door de ontwikkeling van duurzame landbouwsystemen en de actieve vernieuwing van de vruchtbaarheid van de bodem.

De theoretische benadering en de realisering van de doelen van het groene socialisme betekenen ook de directe strijd voor concrete en urgente hervormingen. Zonder enige illusie over een 'schoon kapitalisme' verdienen alle bewegingen onze steun die regeringen, grote bedrijven en internationale instituten stimuleren om elementaire veranderingen in te voeren, zoals:

• Drastische en krachtige reductie van de uitstoot van broeikasgassen.

• Ontwikkeling van schone energiebronnen.

• Voorziening van een uitgebreid vrij publiek transportsysteem.

• Vooruitstrevende vervanging van vrachtauto's door treinen.

• Ontwikkeling van schoonmaakprogramma's tegen vervuiling.

• Uitbanning van nucleaire energie en oorlogsuitgaven.

Oproep tot actie

Deze voorstellen vormen het hart van de agenda voor een wereldwijde beweging voor rechtvaardigheid en het Wereldwijde Sociaal Forum, zoals ze naar voren zijn gebracht sinds 'Seattle 1999'. Ze stimuleren sociale en klimaatbewegingen in een gezamenlijke strijd tegen het kapitalistische systeem.
Klimaatvernietiging zal niet gestopt worden in vergaderzalen en door onderhandelingen. Alleen massa-actie zal een verschil maken. Stedelijke en lokale werkers, mensen van het Zuidelijk halfrond en de 'oorspronkelijken' overal op de wereld, zij vormen het front van deze strijd tegen sociale en klimaat onrechtvaardigheid - tegen uitbuiting en vervuilende multinationals - tegen de vergiftige en gecentraliseerde agrobusiness - tegen invasieve, genetisch gemodificeerde zaden - tegen biobrandstoffen die de huidige voedselcrisis versterken.
Dat betekent: uitbouwen van de sociale klimaatbewegingen en organiseren van de solidariteit tussen de antikapitalistische ecologische mobilisaties in het noorden en het zuiden.

Deze ecosocialistische verklaring is een oproep tot actie. De verstokte heersende klassen zijn machtig, toch laat het kapitalistische systeem elke dag het financiële en ideologische bankroet zien dat niet in staat is de economische, ecologische, sociale, voedsel- en andere crises het hoofd te bieden. De krachten van een radicale oppositie zijn levend en vitaal. Op alle niveaus, lokaal, regionaal en internationaal, vechten we voor een alternatief systeem gebaseerd op sociale en ecologische rechtvaardigheid.

Conclusie

Voorgaande verklaring is bijna veertien jaar oud en heeft niets aan actualiteit verloren. De sociale en economische crises stapelen zich sindsdien op, de problemen lopen volledig uit de hand. De bestaanszekerheid van miljoenen mensen staat door uitbuiting, oorlog, uitsluiting, overstromingen, droogte, klimaatverandering, sociaal groeiende ongelijkheid en dwang tot vluchten ernstig op het spel. De overheden, lokaal, regionaal, nationaal en internationaal zijn niet in staat maatregelen te treffen om de problemen op te lossen. Het kapitalistisch systeem gaat gewoon door met groeien, vervuilen, uitbuiten en (fossiele) energie verspillen, alsof er geen alternatief is. De internationale verzetsbewegingen groeien en versterken zich, maar sluiten zich nog onvoldoende onderling aaneen. Ze vormen nog geen eenheid in de strijd om een ware tegenmacht te vormen. De tijd dringt om dat wel te doen!

1. Löwy Michael, (2020), Ecosocialism, a Radical Alternative t0 Capitalist Catastrophe, Londen Haymarket Books, Ebook. Vertaling en conclusie Sjarrel Massop.
2. De tekst gebruikt de term 'indegeneous', daarmee worden de mensen bedoeld die van oudsher de gemeenschappen vormden - vertaald door 'oorspronkelijk.
3. 'Cap and trade' is een veelgebruikte term voor een regelgevingsprogramma van de overheid dat is ontworpen om het totale niveau van uitstoot te beperken van bepaalde chemicaliën, vooral CO2, als gevolg van industriële activiteit.
4. Voor het onderscheid van de begrippen gebruikswaarden en ruilwaarden, zie: E272-2

welkom
extra