Klachtenboek Bijstandsbond Amsterdam
Schandelijke misstanden
Piet van der Lende (1)
Eind juni 2024 is de Bijstandsbond begonnen klachten te verzamelen over de bejegening door klantmanagers:, het onterecht onder druk zetten van bijstandsgerechtigden en het totale onbegrip voor de situatie waarin zij verkeren. Er doen zich werkelijk schandelijke misstanden voor. De klachten die wij verzameld hebben gaan over de Amsterdamse Sociale Dienst (Wet, Participatie, Inkomen). Over klachten elders in het land volgen nog afzonderlijke publicaties.
Er komt een man op het spreekuur die praktisch blind is, autistisch, hij heeft veel meegemaakt. Hij was verslaafd en is sinds twee jaar 'clean'. Hij heeft het posttraumatisch stress syndroom en slikt zes medicijnen om psychisch op de been te blijven. Al dertig jaar zit hij in de bijstand. Van de klantmanager moet hij verplicht vrijwilligerswerk doen. De tuin onderhouden in een bejaardencentrum. Gelukkig hebben ze daar begrip voor zijn situatie en hoeft hij niet veel te doen. Omdat hij bijna blind is, kan hij de planten niet zien en niet in de tuin werken. Die situatie bestaat al een jaar. Nu wordt hij opgeroepen door de klantmanager die zegt: "je moet ander vrijwilligerswerk erbij doen". Dat is verplicht, maar hij zet niks op papier - geen beschikking, geen contract, helemaal niets.
Wij vinden dat hier de mensenrechten één en ander maal met voeten worden getreden. Zonder rekening te houden met de mogelijkheden van de betrokkene wordt hij onder druk gezet om vrijwilligerswerk te doen. De man heeft tegen zijn klantmanager gezegd dat hij gekeurd wil worden. Maar de klantmanager weigert dat. "We keuren alleen mensen die nog kans hebben op betaald werk en dat is bij jou niet het geval." De man is bang dat hij terugvalt in de verslaving. Wij adviseren hem contact op te nemen met de huisarts en dat hij zich ziek moet melden. Wij gaan met hem mee naar een afgesproken gesprek.
Uit het klachtenboek
Klacht 1
Een bijstandsgerechtigde krijgt een brief "u bent 21 mei niet verschenen, u moet 5 juni komen, wij overwegen een maatregel". Bijstandsgerechtigde in de stress. Hij heeft de eerste oproep nooit ontvangen.
Waarom verricht de Sociale Dienst, alvorens te gaan dreigen, niet eerst een nader onderzoek? Wat is er aan de hand en waarom kan de toonzetting in de brieven niet anders.
Klacht 2
Iemand heeft sinds 2018 een uitkering en minimaal 350 sollicitaties de deur uitgedaan. Hij heeft vorig jaar een klacht ingediend over zijn klantbegeleider en vertelde hem dat hij een sollicitatiegesprek had gevoerd. Bij dat gesprek werd de werkgever weggeroepen, kwam later terug en zei: "dat was de Sociale Dienst die controleert of je wel bent komen opdagen".
De bijstandsgerechtigde voelde zich daardoor vreselijk in zijn hemd gezet. Hij heeft inmiddels een andere klantbegeleider. Die riep hem onlangs op en hij moet nu drie dagen in de middag aanwezig zijn op kantoor, waarom weet hij niet. Hij kreeg twee vacatures die totaal ongeschikt waren, hij was daar niet voor gekwalificeerd. Om half één dezelfde dag krijgt hij een telefoontje: waarom heb je nog niet gesolliciteerd. De man komt huilend op het kantoor van de Bijstandsbond. Hij ziet er vreselijk tegen op de volgende week drie dagen naar het kantoor van de Sociale Dienst te gaan. Nogmaals: hij weet totaal niet waarom.
We hebben hem geadviseerd zich ziek te melden en contact op te nemen met zijn huisarts om het voor te leggen. Hij zit er helemaal doorheen.
Klacht 3
Er belt een vrouw die al vaker op het spreekuur is geweest. Huilend. Tien jaar geleden is ze gekeurd en de keuringsarts adviseerde: "Blijvend arbeidsongeschikt. Niet meer oproepen voor een keuring. Met rust laten." Nu krijgt ze een brief dat het lang geleden is en dat ze opnieuw gekeurd moet worden. "De nieuwe keuring is leidend". De vrouw is vreselijk in paniek.
Waarom niet gewoon opgeroepen voor een gesprek van: hoe gaat met met u en zo, maar meteen een standaardbrief "u moet gekeurd worden". Het lijkt erop dat de ambtenaren soms geen idee hebben wat hun brieven teweegbrengen aan stress en angsten.
Klacht 4
Er komt een vrouw op het spreekuur die wil dat wij meegaan naar een gesprek met de klantmanager en de teamleider. Het klikt totaal niet tussen de klantmanager en de klant. De vrouw zegt: "Die zit tijdens de gesprekken ongeïnteresseerd opzij naar de muur te staren. Als je samen een gesprek voert, kijk je elkaar toch aan?". De klantmanager wekt niet de indruk de vrouw te willen helpen, maar vooral eisen aan haar te stellen. Ze deed vrijwilligerswerk in een buurthuis, maar daar had ze veel te maken met spanningen en ruzies van de bezoekers, onder wie veel psychisch beschadigde mensen. Dit kon ze zelf psychisch niet meer aan.
Ze heeft vrijwilligerswerk gezocht bij een sportvereniging. "Dat mag niet", zegt de klantmanager zonder verdere toelichting: "Ik wil niet hebben dat je dat vrijwilligerswerk doet." De vrouw wordt tegenwoordig iedere drie maanden opgeroepen voor een gesprek. Dat geeft veel spanningen en levert geen positieve bijdrage aan haar situatie. Ze dient een klacht in over de klantmanager. De klacht gaat over vele bureaucratische schijven, maar komt uiteindelijk terecht bij de teamleider. Die zegt dat ze het nieuwe vrijwilligerswerk wel mag doen. Maar "je moet bij deze klantmanager blijven, je krijgt geen andere".
Er zou een 'drie gesprek' komen tussen de teammanager, de klantmanager en de klant, maar ze krijgt alleen maar een oproep van de klantmanager voor een 'voortgangsgesprek'. De vrouw weet niet of dit nu het 'drie gesprek' is of alleen een gesprek met de klantmanager. Ze kan alle spanningen niet meer aan, ook al omdat ze doorlopend gestrest is door een slechte woonsituatie, waardoor ze al jaren nauwelijks meer slaapt. De klantmanager weet hiervan, maar houdt er nauwelijks rekening mee. In het gesprek heeft de Bijstandsbond om een medische keuring voor deze mevrouw gevraagd om zo objectief vast te stellen dat ze niet aan de eisen kan voldoen.
Klacht 5
Eén van ons is vandaag mee geweest met een klant naar de Sociale Dienst. Het was een kort gesprek. De man heeft eerst twintig jaar in de bijstand gezeten en daarna negen jaar van een erfenis geleefd. Nu heeft hij weer een uitkering aangevraagd. Hij is inmiddels zestig jaar. Hij wordt opgeroepen en de klantmanager zegt dat hij moet participeren. De man geeft aan dat hij door geestelijke problemen tot niets in staat is. Daarna hoort hij een half jaar niets en wordt weer opgeroepen. "Je moet participeren", zegt de klantmanager zonder enige verdere toelichting. De man geeft weer aan dat hij tot niets in staat is. Daarop zegt de klantmanager: "ik draag je voor voor een keuring. Je krijgt een brief met een oproep."
Betaald werk is niet ter sprake geweest. Weer het zoveelste voorbeeld dat officieel niemand verplicht wordt tot de tegenprestatie, maar dat in de praktijk mensen regelmatig onder druk gezet worden te 'participeren'. Nu wordt iemand die dat niet wil zelfs voorgedragen voor een keuring, hoewel betaald werk niet aan de orde is.
Foto: Rob Brouwer
Klacht 6
Een vrouw van begin zestig komt bij ons op het spreekuur. Ze heeft veertig jaar gewerkt bij een groot winkelbedrijf dat helaas failliet is gegaan. Daarna heeft ze nog een paar kleine baantjes gehad, maar dat is na Corona niet meer gelukt. Haar gezondheid maakte dat onmogelijk. De klantmanager heeft haar nu laten keuren. De uitslag is dat zij niet langer dan 45 minuten mag staan, lopen of zitten. Winkelwerk wordt daarom door de arts ten stelligste afgeraden. Daarnaast heeft deze mevrouw slechts minimale vaardigheden op de computer. De klantmanager ziet heil in de positieve uitstraling en geeft haar het volgende halfjaar in handen van een jobhunter.
Deze 'hunter', daarna een ingeschakelde medewerker van het werkgeversservicepunt en één van een groot uitzendbureau, bieden haar uitsluitend vacatures aan die medisch dringend afgeraden zijn en/of een te hoge computervaardigheid (en soms zelfs een veel hoger opleidingsniveau) vereisen. Deze mevrouw wordt dus overal afgewezen. "En ook al weet je het van tevoren, het zijn toch iedere keer weer klappen in je gezicht." Dat is extra cynisch, omdat vanaf het begin alle ingeschakelde functionarissen op de hoogte zijn geweest van haar medische beperkingen.
Inmiddels ontvangt ze sneren over haar motivatie, terwijl werkgevers te beroerd zijn om haar een stoel te bieden zodat ze haar houding af kan wisselen. De klantmanager schrok van haar ervaringen en heeft mevrouw inmiddels een cursus computervaardigheden aangeboden. Wordt vervolgd.
Klacht 7
Een voorbeeld van een bijstandsvrouw met kinderen die door de klantmanager onder druk wordt gezet - ze moet gaan werken. Ze heeft het door de kinderen al erg druk en is alleen daardoor al gespannen. Ze wordt door de druk van de klantmanager ziek, krijgt hartkloppingen en andere klachten. Ze gaat naar de huisarts en die zegt dat ze met rust moet worden gelaten.
Ze heeft inmiddels werk gevonden op eigen kracht. In september kan ze aan het werk. Ze meldt de klantmanager dat ze ziek is en dat ze er niet meer tegen kan. "Oh", zegt de klantmanager, "dan roep ik je iedere veertien dagen op, want mensen die werken worden ook opgeroepen door de arbo arts."
Klacht 8
Een man van 48 jaar komt op het spreekuur. Hij is ziek en onder behandeling bij een psychiater voor in het verleden opgelopen trauma's. Heeft last van aambeien die niet meer geopereerd kunnen worden, en nog andere klachten. Hij werd opgeroepen door de Sociale Dienst: "Je moet drie keer in de week solliciteren." De man overlegde rapporten van de psychiater en medische specialisten en zegt dat hij niet kan werken. De klantmanager gaat eraan voorbij en wil hem niet voordragen voor een keuring.
Hij heeft inmiddels zes jaar bijstand. Is werkzaam geweest in de ICT sector. In het begin, toen hij een bijstandsuitkering had, poogde hij een reparatiebedrijf voor computers te beginnen. Hij heeft zijn diploma gehaald, maar het bedrijf is mislukt. "Een vervanging van een monitor kost tweehonderd euro en de mensen kopen dan liever een nieuwe laptop." Vanmiddag heeft hij weer een gesprek met de klantmanager die erg onaardig is, hem onder druk zet en zegt dat de man zich iedere veertien dagen moet melden voor een gesprek. De man zegt: "het kost me iedere keer tien euro om ernaar toe te gaan. Dat geld heb ik niet, want ik moet ook ziekenhuisbezoeken afleggen en naar de psychiater."
Klacht 9
Een man die ons bezoekt, werkt twee dagen in de week en heeft een aanvullende bijstandsuitkering. Die situatie bestaat al sinds 2020. Hij maakt gebruik van een bijverdiensten regeling, waarbij hij maximaal 25 procent mag houden en dat weer tot een bepaald maximum. Hij zit al sinds 2020 in die regeling. Daarnaast had hij een re-integratie vergoeding van 65 euro per maand en 20 euro reiskostenvergoeding. Die krijg je ook als je vrijwilligerswerk doet. Hij had dat extra geld hard nodig om de kosten van het werken op te vangen. Hij is fietskoerier en de elektrische fiets moet onderhouden worden. Maar nu zijn de reiskostenvergoeding en die van de re-integratie wegbezuinigd.
De bijstandsgerechtigde is daar erg kwaad over. De bijstand is geen vetpot, en als je nu ook nog van je leefgeld de kosten van het werken moet betalen, ga je er in feite op achteruit, in plaats van vooruit. Hij begrijpt de bezuinigingsmaatregel totaal niet. "Nou willen ze mensen stimuleren om aan het werk te gaan en in feite word je gestraft als je dat doet, omdat het je extra geld kost."
Hij kent bijstandsgerechtigden die om deze redenen met werken opgehouden zijn. Wat je mag houden van je loon als je werkt, wordt ook eens per half jaar uitbetaald. Dus je zit vijf maanden op het absolute minimum en als je dan kosten hebt, gaat het van je leefgeld af. De man vindt dat de bijverdien bedragen maandelijks moeten worden uitbetaald.
Klacht 10
Mijn laatste baan was op een benzinestation waar ik voornamelijk nacht- en avonddiensten draaide. In 4,5 jaar ben ik daar vier keer gewapend overvallen en mede daardoor en een werkgever zonder hart in zijn lijf, kwam ik in de ziektewet terecht. De werkgever ontdook ook al die jaren de cao en vanuit de ziektewet heb ik dat met behulp van een advocaat terug weten te vorderen, een flink bedrag al met al. Daarna 32 maanden WW en door een "verstoorde agressie-huishouding" bij de forensische psychologie gekomen en toen kwam ik in de bijstand terecht. In het begin inderdaad veel druk om aan het werk te gaan, maar dat zag ik niet meer zitten door mijn afkeer van vervelende mensen (klanten) en mijn onvermogen om daar nog mee om te gaan, alsmede een chronische hernia.
Ik ging vrijwilligerswerk doen en in de halfjaarlijkse gesprekken met de klantmanagers draaide ik steeds hetzelfde riedeltje af. Hoewel ik altijd opzag tegen die gesprekken, wist ik ze steeds duidelijk te maken dat niemand erbij gebaat was om mij naar een werkgever te sturen. Uiteindelijk kreeg ik een klantmanager die inzag dat ik als vrijwilliger (drie dagdelen per week) ook een bijdrage aan de maatschappij leverde en vanaf dat moment heb ik nooit meer druk van hun kant gevoeld.
Een collega-vrijwilliger, vrouw van 63 wordt nog wel steeds op de huid gezeten om maar werk te accepteren, maar zij, Antilliaanse, is niet zo mondig als ik en kan haar verhaal niet zo goed overbrengen.
(1) De Bijstandsbond is een onafhankelijke belangenorganisatie voor mensen met een minimuminkomen. Spreekuur: dinsdag en donderdag van 11.00 tot 16.00 uur. Energiespreekuur: woensdag 12.00 tot 13.00 uur. Website bijstandsbond.amsterdam. Weblog bijstandsbond.blogspot.com.
Belastingproblemen behandeld op afspraak. Da Costakade 162 Amsterdam. Telefoon 020-6898806.
Lid worden van de Bijstandsbond kan voor 22 euro per jaar, minder mag ook. Bedrag overmaken op bankrekening NL22 INGB 0004 5548 41, tnv: Bijstandsbond Amsterdam. De Bijstandsbond heeft de ANBI status. Op internet ook de overlevingsgids voor de minima overlevingsgids.net.
