Welkom Extra's

Kamp Amersfoort en Henk Sneevliet

Laatste uren van Marx Lenin Luxemburg groep

Sjarrel Massop en Harry Peer (foto's)

Op 13 april 1942 's morgens vroeg is het grootste deel van de leiding van de Marx-Lenin-Luxemburg groep gefusilleerd op een plek vlakbij Kamp Amersfoort. Elk jaar staat het bestuur van de stichting "Kamp Amersfoort" en een afvaardiging van het Henk Sneevliet comité stil bij deze gebeurtenis. Zij leggen een krans en een bloemstuk bij de executieplaats.

De tekst op het bord luidt:

Executie 13 april 1942
Op deze plek werden op 13 april 1942 zeven mannen geëxecuteerd en - samen met een lotgenoot die zich eerder van het leven had beroofd - begraven. De acht mannen waren verbonden aan de verzetsgroep MLL-Front, de illegale voortzetting van de in juli 1940 verboden politieke partij RSAP. [Revolutionair-Socialistische Arbeiderspartij]

MLL-Front

Het Marx-Lenin-Luxemburg-Front behoorde tot de eerste en invloedrijke verzetsgroepen in Nederland. In de periode 24 februari tot 6 maart 1942 werd vrijwel het hele kader van het MLL-Front door de Sicherheitsdienst (SD) gearresteerd. Het proces tegen negen leden van de groep vond plaats op 7, 8 en 9 april 1942 in het SD-gebouw in de Euterpestraat in Amsterdam. De verdachten werden ervan beschuldigd een verboden politieke partij te hebben voortgezet en Duits vijandige geschriften te hebben uitgegeven en verspreid. Tegen acht verdachten werd de doodstraf uitgesproken. De negende verdachte, Klaas Barten, bleef in gevangenschap. Hij overleed in 1945 in Neuengamme.
De namen van de zeven vermoorde leden zijn: Henk Sneevliet, Ab Menist, Willem Dolleman, Jan Edel, Rein Witteveen, Jan Schriever en Jan Koeslag.

Cor Gerritsen - één van de acht veroordeelden - pleegde zelfdoding in zijn cel in Amsterdam. Kort daarna, op 12 april, werden de zeven anderen naar Kamp Amersfoort overgebracht en opgesloten in de bunkercellen aldaar. De volgende morgen, op 13 april, werden zij geëxecuteerd en begraven.

Executie

De voormalige SS'er Karl Peter Berg (later commandant van Kamp Amersfoort) verklaarde in oktober 1945: De volgende morgen kreeg ik van den commandant Heinrich den opdracht deze personen te brengen naar de plaats, welke u mij thans aanwijst. Bij aankomst trof ik daar een 20 à 25 leden van de Schutzpolizei, vermoedelijk uit Amsterdam. Ik zag dat men reeds een kuil gegraven had, waarnaast de gevangenen werden opgesteld. De rechter las nogmaals het doodvonnis voor. Hierna werden de gevangenen aan palen vastgebonden en nadat het vuurpeloton was aangetreden, het bevel tot vuren gegeven. Enigen van hen kregen nog een z.g. genadeschot.

Direct na de bevrijding startte de zoektocht naar slachtoffers die in de omgeving van Kamp Amersfoort waren begraven. Op 5 juli 1945 werd het elfde graf aangetroffen dat op 19 juli 1945 door medewerkers van de Dienst Identificatie & Berging werd geopend.
Toen op 25 september 1945 familieleden de in het graf aangetroffen persoonlijke bezittingen herkenden, kwam zekerheid over de identiteit van de acht mannen. De slachtoffers werden op zaterdag 10 november 1945 bij Westerveld in Driehuis gecremeerd. De urnen werden een jaar later in een monument bijgezet.
De plaats, waar sporen van de opgravingswerkzaamheden uit juli 1945 nog duidelijk zichtbaar zijn, raakte in de vergetelheid. Pas in 2010 kon door archiefonderzoek worden aangetoond dat ze onlosmakelijk verbonden is met de op 13 april 1942 uitgevoerde executie. Op 21 februari 2011 vond hier voor het eerst een herdenkingsplechtigheid plaats.
Op 16 oktober 1942 werden nog twee leden van het MLL-Front gefusilleerd: Johan Roebers en Aaldert IJmkers. Zij werden gefusilleerd en begraven, samen met tien andere gevangenen uit Kamp Amersfoort en drie gijzelaars uit de kampen in Sint-Michielsgestel en Haaren op Woudenbergs grondgebied. Net ten zuiden van de Leusderheide. Sinds 1992 staat daar een eenvoudig monument.

Onderzoek en archief

Er is veel onderzoek gedaan en documenten verzameld. Te vinden bij het archief op het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis in Amsterdam, ook Kamp Amersfoort beheert materiaal.

Hier een gedicht, de afscheidsbrief van Mien Sneevliet aan Henk, een boek van Max Pertus over Sneevliet en tot slot "De Stenen Man".

Max Perthus - Henk Sneevliet revolutionair-socialist in Europa en Azië, SUN, 1976. Een: medegevangene, ooggetuige van de laatste uren van de groep:
Daarop vertelde hij nog enkele dingen uit Indië. Ze waren toen allen in één celletje gebracht. Vlak tegenover het mijne; maat 90 x 200 cm. En dan dat ontroerende moment: "Laten we elkaar de hand geven" en uit volle borst zongen toen zeven mannen, een uur voor hun dood, 'de Internationale'. Wat een melodie en wat een woorden. Ik heb meermalen een concert bijgewoond, maar nooit zo met gevoel en overtuiging horen zingen. Ik schaam me niet dat ik huilde. Toen ik later zelf ter dood werd veroordeeld, was ik niet méér ontroerd dan door dit mooie moment.

Deze en andere herinneringen moeten bewaard blijven.
Kamp Amersfoort heeft een mooi museum en belangrijke gegevens goed gedocumenteerd opgeslagen. Daarmee blijven herinneringen ter beschikking van veel (jonge) mensen.

De Stenen Man

Aan het einde van de 350 meter lange schietbaan, bij voormalig Kamp Amersfoort, is in 1953 een beeld onthuld. Dit beeld dat een gevangene voor het vuurpeloton voorstelt, is een herinnering aan de slachtoffers die zijn gevallen in Kamp Amersfoort.

Eén vuist van de stenen gevangene is gebald als teken van machteloze woede en zijn ongebroken wil. Het beeld en de sokkel zijn geplaatst op een stervormig mozaïek, met daarop vijf vredesduiven die de vijf oorlogsjaren symboliseren. De stenen gevangene, met de officiële naam Gevangene staand voor het vuurpeloton, wordt in de volksmond "De Stenen Man" genoemd.