Welkom Extra's

Democratie en strijdbaarheid, 1 mei 2025

Hoe laat is het? Solidariteit

Sjarrel Massop

De 1 mei viering in Nederland verschilt met die van het buitenland. Het is soberder en niet massaal. Een oorzaak is dat de Nederlandse vakbeweging niet zo prominent is als in andere landen. De macht van de bonden in het buitenland is groter. De overeenkomst is dat de internationale vakbeweging een neerwaartse beweging doormaakt. De invloed loopt terug, evenals de organisatiegraad van andere vakorganisaties. Toch is er een kentering te zien.

Mijn inschatting is dat er rond de drieduizend mensen waren in Amsterdam, waaronder heel wat bekenden. Wel minder dan de vorige jaren, de kwantiteit wordt echter ruimschoots gecompenseerd door de kwaliteit. Opvallend en prettig was het om veel jonge mensen te zien op de 1 mei viering in Amsterdam. Langzaam maar zeker wordt het imago van de vakbeweging als een bolwerk van oude mannen, gelogenstraft. Of dat de verdienste van de bond zelf is, valt te betwijfelen. Is het een initiatief van de jongeren zelf, dan biedt dat een wenkend perspectief.

Jonge garde

De verjonging zal gedeeltelijk het gevolg zijn van de studentenstrijd. De solidariteit met het Palestijnse volk zal ook een rol spelen. De linkse politieke partijen waren allemaal aanwezig, de NCPN en de RSP waren prominent te zien met een eigen blok, andere partijen waren meer bescheiden aanwezig. Ook daar waren er jongeren en ouderen. Oude gestaalde kaders moeten langzaam maar zeker plaats maken voor nieuw jong kader dat gaat beseffen dat het belangrijk is het heft in eigen hand te nemen. De jonge garde kwamen met een verrassende leuze die een telkens weer terugkomend geluid vormde: Hoe laat is het? Solidariteit.

Dat kan niet anders geïnterpreteerd worden dan dat het voor de vakbeweging de hoogste tijd is de democratie en de strijdbaarheid hoog in het vaandel te hebben. En, dat is niet onbelangrijk, het moet een gezamenlijk strijd worden, uitgedrukt in het woord 'solidariteit'. Een vakbeweging met onderlinge twist en rivaliteit zal geen toekomst hebben. Een brede vakbeweging van jong en oud, mannen en vrouwen, kortom heel divers met vele maatschappelijke thema's op de agenda, zal aan mensen perspectieven kunnen bieden.
Het slopen van het onderwijs is een grote vijand van een zelfbewuste, actieve vakbeweging. De studenten hebben een terecht strijdperspectief gekozen, je ziet meteen welk een aantrekkingskracht dat heeft. De 1 mei demonstratie was een hoopvolle activiteit, jongeren dringen ook door tot de kaders van de bond, bijvoorbeeld in het Ledenparlement. Ze verdienen solidariteit en ondersteuning, opdat de vakbeweging een dynamische aantrekkingskracht krijgt.

Vakbondswerk aan de basis

De ontwikkelingen van de Nederlandse vakbeweging kenmerken zich door centralisatie, ze zijn gericht op het 'polderen'. Het overleg is doorgeschoten en in zeer veel gevallen niet (meer) effectief. Deze trend heeft twee kanten.
Ten eerste, richten bedrijven zich al jarenlang op hun kernactiviteiten en worden veel werkzaamheden die daar niet toe behoren, uitbesteed aan buitenfirma's, zonder cao's en met slechtere arbeidsvoorwaarden. Dat verzwakt de vakbeweging.
Ten tweede, in het verlengde daarvan ontstaat een 'onderklasse' onder de werkende bevolking die het precariaat genoemd kan worden: flexibele arbeid, schijnzelfstandigheid. In het verlengde daarvan zijn er heel wat mensen die, omdat ze geen werk meer hebben, afhankelijk van een uitkering. Velen van hen leven in armoede en met bestaansonzekerheid. De vakbond heeft deze groep verwaarloosd.

Voor zowel de (nog) werkenden als voor de niet (meer) werkenden is het uitermate belangrijk dat het vakbondswerk teruggaat naar de basis. Het bedrijvenwerk moet weer hersteld worden, en voor het nieuwe precariaat moet activerend vakbondswerk komen. Een uitdaging voor de 'nieuwe vakbeweging'. Het wiel hoeft opnieuw uitgevonden woeden, er zijn nog steeds meerdere bedrijfsledengroepen. Ze waren te zien op 1 mei in Amsterdam.

Geschiedenis

Helemaal achterin het terrein van de manifestatie stond een groot bord met veel affiches uit het verleden.

Het overzicht zette me aan het denken. De geschiedenis van 1 mei heeft ook lang in het teken gestaan van verdeeldheid, tussen politieke partijen en de vakbeweging. Dat heeft de samenleving die behoefte heeft aan drastische verandering, geen goed gedaan. De verdeeldheid heeft het kapitaal in de kaart gespeeld en de arbeidersbeweging verzwakt. Meningsverschillen zijn er altijd, ze zijn goed voor de ontwikkeling van de strijd en maken de mensen die in strijd komen bewust van het feit dat een andere samenleving geen geëffend pad is.

1 Mei 2025 straalde een voorzichtige eensgezindheid uit, met het inzicht dat een gezamenlijke strijd, ongeacht waarvoor we opkomen, tot de mogelijkheden behoort. De verleiding voor het grijpen van de politieke macht schept verdeeldheid tussen politieke partijen en de vakbeweging. De tegenstelling die daardoor ontstaat tussen politiek en vakbeweging is niet productief. Er is maar één remedie: de organisatorische discussie pas voeren, wanneer er sprake is van acute en actuele strijd. Daar toont zich het belang van een sterke vakbeweging die veel leden heeft. Leden die wellicht verschillende belangen hebben - die in de diepste grond niet tegengesteld zijn - en bereid zijn op te komen voor hun belangen.
1 Mei 2025 in Amsterdam heeft een wenkend perspectief getoond. De Nederlandse vakvereniging in beweging zal zich realiseren, dat het gezien de ontwikkelingen erg laat is geworden. Het is tijd voor democratie en strijdbaarheid, kortom Solidariteit.