In Egypte, ver voor het begin van onze jaartelling
De eerste staking
Rob Lubbersen (1)
In de Vallei der Koningen vlak bij de Nijl lag in het oude Egypte het dorpje Deir el-Medina. De Vallei der Koningen is beroemd geworden, omdat daar ongeveer zestig graven van farao's zijn gevonden. Die farao's waren meestal rijke en machtige heersers die zich als goden lieten vereren. In hun graven kregen zij vaak prachtige kunstschatten mee, ze werden meestal uitgehakt in de rotsachtige bergen van de Vallei.
De wanden van die graven werden opgesierd met schilderingen en hiërogliefen. De beroemdste farao's die in de Vallei een graf kregen, waren Seti I, Toetanchamon, Ramses III en Amenhotep. Voor de aanleg van de laatste rustplaats van deze heersers werden honderden of duizenden arbeiders ingeschakeld.
Oudste beschrijving
In het dorpje Deir el-Medina, praktisch aan de oever van de Nijl, stonden in 1170 voor het begin van onze jaartelling zo'n 70 hutjes. Daar woonden ruim 3.000 jaar geleden ongeveer 400 mensen die betrokken waren bij de aanleg van een graf. Dit was bestemd voor farao Ramses III die zeven jaar later in 1163 zou overlijden. Hij werd vermoord in een complot van één van zijn haremvrouwen die haar zoon op de troon wilde hebben. Ze sneden zijn keel door. Maar dit terzijde.
De arbeiders in Deir el-Medina moeten wel hooggeschoold zijn geweest. Het waren vrijwel zeker geen slaven. Naar schatting kon 40 procent van hen lezen en schrijven. Over heel Egypte was gemiddeld slechts zo'n 2 procent geletterd. Een arbeider van wie een dagboek is teruggevonden was Amonach. Dankzij hem weten we vrij veel over de leef- en arbeidsomstandigheden in Deir el-Medina. Hij heeft ons de oudste beschrijving van een werkstaking nagelaten!
Optochten
Amonach vertelt ons dat hij zwaar lichamelijk werk moest verrichten. Het uithakken van ruimtes in de rotsen en het decoreren van de muren was een flinke klus. We weten ook dat de arbeiders geen loon ontvingen. Ze werden 'betaald' met eten en drinken. Maar daarbij ging het af en toe helemaal mis. De rantsoenen kwamen dan te laat of het was te weinig. De beambten van Ramses III die de bevoorrading moesten verzorgen, bleken soms onbekwaam, nalatig of lui. Of gewoon corrupt. Dan bleef er te veel aan hun strijkstok hangen.
Dat pikten de arbeiders niet. Ze kwamen dan in opstand. Amonach die een leidende rol schijnt te hebben gespeeld, organiseerde een staking! Het werk werd neergelegd tot er weer voldoende voedsel en drank werden geleverd. Als het te lang duurde voor de eisen werden ingewilligd, werd er gedemonstreerd en vonden er sit-ins plaats. Het schijnt zelfs tot een fakkeloptocht te zijn gekomen. Stel je voor: in nachtelijk oud-Egypte tussen de tempels en bouwplaatsen een fakkeloptocht!
Revoluties
Van het resultaat en eventuele repressie weten we niet veel. Maar uiteindelijk moeten de acties wel succesvol zijn geweest, want Ramses III kreeg zijn graf. Volgens de Egyptoloog Daniel Soliman is deze staking het bewijs dat mensen al in de oudheid georganiseerd voor hun belangen zijn opgekomen. Dat er waarschijnlijk altijd strijd is geleverd tegen onrecht.
Hij onderstreept dit ook met andere voorbeelden van revoluties in de geschiedenis van Egypte. Soms dienen die nog steeds als bronnen van inspiratie. Bewegingen voor verandering en verbetering zijn niet uit de lucht komen vallen!
(1) Zie voor meer informatie: Daniel Solin
