Conferentie van de VHV

Grensoverschrijdend gedrag in de werksituatie

Rob Lubbersen

Op een zonnige vrijdagmiddag kwamen iets meer dan veertig mensen bijeen op het prachtige landgoed de Zonheuvel bij Doorn op de Utrechtse Heuvelrug. Het was 5 september 2025 en er vond een conferentie plaats over Grensoverschrijdend gedrag in de werksituatie, georganiseerd door de Vrienden van de Historie van de Vakbeweging (VHV). De bijeenkomst werd geopend door de voorzitter van de VHV, Agnes Jongerius.

Belangrijke bespreekpunten waren:

* Wat is grensoverschrijdend gedrag op de werkplek? Welke waarden zijn van belang?

* Hoe ga je hier als dader, slachtoffer, getuige mee om? Als bestuurder, als collega, als Ondernemingsraadlid (OR-lid) of toezichthouder?

* Wat is het risico van een te snel stempel? Wat is een grijs gebied?

Een internationaal verdrag

Als eerste spreker kreeg Catelene Passchier het woord. Zij is voorzitter van de werkers-delegatie in de International Labour Organisation (ILO). Catalene is juriste en in en vanuit de FNV achtereenvolgens betrokken geweest bij "Handen thuis", "Ongewenste intimiteiten", "Seksuele intimidatie", en nu dus bij "Grensoverschrijdend gedrag".

In de ILO - waar werkers, ondernemers en overheden uit tientallen landen samenwerken - heeft ze zich ingespannen voor Conventie 190 (C 190) , een verdrag dat in 2019 is vastgesteld. Dit verdrag behelst afspraken over intimidatie en geweld op de werkplek, maar ook in de thuissituatie en onderweg. Het is een breed verdrag: het gaat over bazen, collega's en klanten. C 190 is door meer dan vijftig landen ondertekend, maar niet door Nederland: 'het zou hier niet zo nodig zijn' .....

Bron Organisatie en Personeel Rijk

Zoek steun

Tweede spreker was Ali Kuiper. Zij is organisatieadviseur over ongewenste omgangsvormen op het werk. Ook zij opereert vanuit het werkers perspectief. Ze schilderde hoe pesten en dergelijke de sfeer kunnen bederven en slachtoffers vaak verlammen door angst, schaamte en schuldgevoel. Maar ook individuele assertiviteit kan de toestand verder verslechteren. Denk aan sommige klokkenluiders, waarmee het slecht is afgelopen.

Uit onderzoek blijkt dat 13 procent van alle ellende wordt veroorzaakt door personen in de directe omgeving van het slachtoffer, 21 procent door klanten en voor de rest ligt de oorzaak in de organisatie, de structuur, de hiërarchie en de cultuur. Wettelijk zijn bedrijven via de Arbeidsomstandighedenwet verplicht te voorzien in preventie en de aanpak van ongewenst gedrag. Ondernemingsraadleden kunnen zich daar op beroepen bij geconstateerde misstanden. Ali waarschuwde wel om dat bij voorkeur niet in je eentje te doen. Dan ben je kwetsbaar. Neem je verantwoordelijkheid en zoek steun bij collega's en bij de vakbond. Voer desnoods actie!

Pas op voor overdrijving

Derde spreker was Esther van de Bergh. Zij is advocaat en mediator arbeidsrecht namens de ondernemers in Nederland. Ze pleitte voor enige voorzichtigheid. Pas op voor overdrijving. Het 'veiligheidsargument' wordt soms te snel en onterecht uit de kast gehaald. Gaat het om andere zaken? Ook anonimiteit is een complicerende factor. Hoe onderzoek je een 'kwestie' en namens wie?'

Haar indruk is dat over het algemeen de rechters in Nederland grensoverschrijdend gedrag op de werkplek zeer serieus nemen. De jurisprudentie wijst op strengheid bij het tekortschieten van preventie en aanpak. Zeker als er duidelijke afspraken zijn gemaakt.
Daarom denkt Esther dat het belangrijk is om bij voorbaat protocollen op te stellen over ongewenst gedrag, de aanstelling van een vertrouwenspersoon en dergelijke. Tenslotte hield ze een pleidooi om niet te snel naar het 'middel' ontslag te grijpen, voor dader noch slachtoffer, en te streven naar informele oplossingen als dat mogelijk is.

Bevorder deskundigheid

Door een tweetal OR-leden werd benadrukt dat deskundigheidsbevordering over de regelgeving op het vlak van grensoverschrijdend gedrag, een voorwaarde is voor adequaat handelen. En dat transparantie daarbij noodzakelijk is: zo veel mogelijk mensen moeten weten waar ze terecht kunnen in geval van 'nood'. Vanuit de zaal werd dit na een korte pauze nog aangevuld met:

Het trekken van lessen uit exit gesprekken. Wat ging er mis en hoe doe je het beter?
Omschrijf ook wat je beschouwt als 'gewenst gedrag'. En houd daar bij je werving rekening mee!

Vanzelfsprekend sloot Agnes Jongerius deze conferentie af met dankwoorden en volgde verder napraten onder het genot van een hapje en drankje, voordat een ieder wijzer huiswaarts keerde.

PS
Vanzelfsprekend valt niet uit te sluiten dat er valse beschuldigingen van ongewenst gedrag worden gedaan. We hebben daar zeer recent een voorbeeld van gezien in de top van de FNV. Valse aantijgingen kunnen een enorme reputatieschade veroorzaken. Ze kunnen ook gebruikt worden in de strijd om posities en bij beleidskeuzes. Die wetenschap mag er vanzelfsprekend niet toe leiden dat meldingen van ongewenst gedrag bij voorbaat niet serieus worden genomen. Meldingen moeten serieus worden genomen. Ze dienen aandacht te krijgen en te worden onderzocht. Daarbij geldt het rechtsbeginsel dat aangeklaagden onschuldig zijn totdat anders is bewezen. Bij aantoonbaar ongewenst gedrag moeten maatregelen worden genomen. Waar mogelijk mede ter voorkoming daarvan in de toekomst. (RL)