Interview met Patricio Aravena

Roland Siebe praat met oud-collega Patricio Aravena over diens tijdelijke terugkeer naar Chili dat "ten koste van haar arbeiders openstaat voor multinationals" (9 januari 2005)

"Ik ben een Chileen van zeventig jaar oud. Nadat ik vijf jaar had vastgezeten als politiek gevangene in Chili tijdens de dictatuur van Pinochet, werd ik het land uitgezet. Daarom woon ik sinds 1978 in Nederland waar ik onder andere gewerkt heb bij Transavia en de Amsterdamse Droogdok Maatschappij. In deze bedrijven was ik lid van de ondernemingsraad en ontmoette veel 'compañeros', medearbeiders binnen en buiten de vakbeweging."

"Jaren later kwam ik hen weer tegen bij TIE–Nederland in Amsterdam (TIE: Transnationals Information Exchange). Naast het vakbondswerk was ik betrokken in solidariteitsactiviteiten vanuit Nederland voor mijn volk, voor politieke organisaties en het verzet tegen de dictatuur; niet alleen voor Chili, maar ook voor andere landen in Latijns Amerika."

Hoe kwam je bij TIE?

"Op zoek naar mogelijkheden om mijn politieke en solidariteitswerk voort te zetten en contact te houden met een aantal vakbondskameraden, ontstond mijn band met TIE dat ik kende uit scholingen voor ondernemingsraden en bondsgroepen van de bedrijven waar ik werkte. Maar TIE biedt ook sociale en politieke steun aan progressieve groepen in Latijns Amerika en in het bijzonder aan de strijd van de arbeiders en hun basisorganisaties. Dus was ik daar op mijn plaats.
Kort geleden ben ik weer in Chili geweest. Voor TIE heb ik informatie verzameld en contacten gelegd en versterkt. Voor mij persoonlijk is het belangrijk een hechte band te onderhouden met de strijd die de verschillende, sociale basisorganisaties in Chili voeren. Bovendien heb ik behoefte van tijd tot tijd de Chileense realiteit van dichtbij te bekijken en mij te voeden met de kracht en de animo die ik daar opdoe."

Hoe 'links' is de politieke ontwikkeling in Latijns Amerika?

"De solidariteit die de volkeren in Latijns Amerika kregen, toen ze onder de militaire dictatuur leden, was politiek gezien heel divers. Het gevolg daarvan is dat vandaag de dag een heterogeen tot verkeerd - pseudo-links - beeld verspreid wordt in de Europese landen.
De meerderheid van de dictaturen stimuleerde de verandering van een klassiek economisch model naar een neoliberaal kapitalisme, omdat zij daarmee veel staatsbedrijven, maar ook de gezondheidszorg, de huisvesting, het onderwijs en het stelsel van sociale zekerheid konden privatiseren. De democratische stappen waartoe deze dictaturen vervolgens besloten, deden ze aan de ene kant om te consolideren wat ze van de arbeiders hadden afgenomen en aan de andere kant vanwege de druk van het verzet van de volkeren. De burgerregeringen die daarna ontstonden, kregen de goedkeuring van de dictaturen en reguleerden en administreerden de in gang gezette, politieke, sociale en economische veranderingen.
Deze vaak als 'links' aangeduide regeringen bevestigden het neoliberale model en maakten een aantal politieke vormen als parlementaire en presidentiële verkiezingen vrij. Tegelijkertijd handhaafden ze de macht van de militairen en de politieke en economische krachten die hen ondersteunden.
Van linkse regeringen is dus geen sprake. Ten gunste van bevoorrechte, nationale minderheden die verbonden zijn aan Noord Amerikaanse, Europese en Aziatische multinationals, volgen zij nog steeds de militaire kaste. De regeringen zitten gevangen in de verborgen macht die de militairen en reactionairen nalieten."

Hoe is de politieke situatie in Chili?

"Om Chili in politiek opzicht te kunnen begrijpen, moeten we bedenken dat de dictatuur van Pinochet grondige veranderingen heeft aangebracht in de politieke structuur. Dat gebeurde door het opleggen van de Politieke Grondwet van de Staat, in 1980, met een sterke repressie tegen de dissidenten en het verzet. Deze grondwet heerst vandaag nog steeds in Chili. Wel zijn in het parlement verschillende politieke groeperingen vertegenwoordigd, maar worden senatoren door de militairen en staatsorganen aangewezen en kent het verkiezingssysteem beperkende drempels. De regeringen van de 'Concertacion' (een coalitie van christen- en sociaal-democraten) hebben gedurende veertien jaar de grondwet van Pinochet gerespecteerd, evenals de Wet op de Amnestie voor de Schendingen van de Mensenrechten. Daarnaast is de familie van Pinochet nog steeds door de staat begunstigd."

Wat is de positie van de Chileense vakbeweging?

"De zwakte van de Chileense vakbeweging zit vooral in het ontbreken van een zelfstandige positie ten opzichte van de staat en de politieke partijen die onder meer vastgelegd is in de regel dat de leiding betaald wordt door de regering. Deze afhankelijkheid betekent bijvoorbeeld dat de top van de vakbeweging de burgerregeringen van christen-democraten en sociaal-democraten grote steun heeft verleend. Ze ondertekende een sociaal pact met regering en ondernemers dat inhield dat de arbeiders gedurende een periode van vier jaar geen actie zouden voeren. Bovendien heeft de Chileense vakbeweging te maken met wetten uit de periode van de dictatuur die voluit gunstig waren voor de grote - multinationale - ondernemers en de afgelopen twaalf jaar door de burgerregeringen niet gewijzigd zijn. En kenmerkend voor het neoliberalisme wordt de vakbeweging ook geconfronteerd met nieuwe, flexibele productievormen die gepaard gaan met onderaanneming, subcontracten, contractarbeid en contractloze arbeid. Zowel deze verdeling van arbeiders en de groeiende groep 'précaire' arbeiders bemoeilijken de vakorganisatie en de strijd voor basisrechten. De organisatiegraad in de private sector van slechts 5 procent is daar een uitdrukking van.
Maar er zijn positieve ontwikkelingen. Organisatie en participatie zijn mogelijk zonder de angst als crimineel vervolgd te worden. En daar maken steeds meer jonge arbeiders gebruik van door zich bij het vakbondswerk aan te sluiten."

Wat was je belangrijkste indruk?

"Terugblikkend, was het een ingrijpende ervaring te zien hoe het kapitalisme in Chili functioneert. Een neoliberaal kapitalisme, waarbij de staat en de regering met haar politici een systeem ontwikkelen dat miljoenen buitensluit en op basis van wetten van de dictatuur de ondernemers alle vrijheden verleent mensen en milieu te beschadigen.
Maar even ingrijpend waren mijn ontmoetingen met oude compañeros uit de strijd. Weer meedoen aan vergaderingen en discussies met organisaties en activisten hebben me een nieuwe kracht gegeven mijn volk, ook al is het vanaf een afstand, morele en solidaire steun te bieden.
Ik heb overigens gemerkt dat het motto nog steeds luidt en ook voor Nederland inspirerend is: "Alleen de eenheid van de arbeiders is de objectieve garantie voor een meer rechtvaardige maatschappij, zonder discriminatie, racisme, uitbuiting en zonder sufferds die het land regeren."

Roland Siebe