Reactie op "Beter werkweigering dan vast contract" Zonnetje in de nek of nieuws onder de zon Hans Boot Het is plezierig gelezen te worden en ook nog een uitvoerig commentaar te ontvangen. Dus lange leve het mysterie van de flexmens! Het is me niet eenvoudig gemaakt. Na de tekst van "Flexmens.org" doorgenomen te hebben, was ik verbaasd over de opvattingen die mij werden toegeschreven. Aanhanger van het (contract)kapitalisme, liefhebber van de negen tot vijf baan en gevangene van een fordistisch arbeidsethos; om slechts de meest uitgesproken verwijten op te halen. Ze hebben iets weg van de getrukeerde foto, waarop ik Paul de Groot, Jort Kelder of Neelie Kroes omhels. Dus daarom een poging tot de kern van de zaken te komen. Ten dienste van de beknoptheid in zes kanttekeningen. 1. Zo te lezen, lijkt " Flexmens.org" geen fan te zijn van de opvatting: 'weiger de verkoop van je arbeidskracht, stop de bevestiging van het kapitalisme'. Deze totaalweigering is duidelijk. Maar wat wordt bedoeld met werkweigering als "het tactisch gebruik van subjectiviteit en conflictualiteit op de werkvloer"? Wanneer het werk dat niet je grote liefde is daartoe aanleiding geeft, je het conflict niet schuwt, je behalve een bevrijdingservaring ook arbeidsverlangens wilt scoren en je op een bepaald moment sterk genoeg bent om de kassa of computer dicht te gooien? 2. Als deze lezing enigszins klopt, dan hebben we het - om in het voorbeeld van de haven te blijven - over een klassieke, directe actie, in principe kortstondig, op een moment dat de ondernemer kwetsbaar is, het ook nog eens leuk uitkomt het werk even te laten rusten en het pas begonnen of hervat wordt bij een hogere toeslag, een grotere ploeg, een langere pauze, gratis koffie of beter materiaal (en uiteraard een licht zonnetje in je nek). 3. Dat is een waar moment van zelfbeschikking, een hoogtepunt van autonomie en mogelijk in welke contractuele verhouding dan ook. Inderdaad, een vast contract bindt aan wat ongewenst of zelfs vijandig is, maar biedt tevens een zekere bescherming tegen een al te grote willekeur van de ondernemer of zijn afgezanten. Misschien gedurende een maand, een jaar of langer. Zelfs de verzorgingsstaat garandeerde niets, ook geen recht op werk of op een vreugdevol en vindingrijk leven. 4. Is zo'n werkweigering een individuele handeling? Vaak ligt daar het begin. Blijft het daarbij, doen anderen niet mee of delen ze niet in een eventueel succes, dan is het over of een assistent filiaalmanager geboren. En nu de filiaalmanager toch ter sprake komt, zijn macht en handelingsruimte (en 'inkomen'!) zijn aanzienlijk geringer dan die van de havenbaron. Laten we hopen dat er iets gezamenlijks groeit, een min of meer collectieve werkweigering, dus met een bepaalde graad van organisatie, tijdelijk en informeel. Niet vastgelegd en helemaal niet opgeslokt in "de gesloten horizon van de vakbeweging". Alsjeblieft niet. 5. En dan komen er veel vragen. Wat houdt een "nieuwe zekerheid" in? Wordt die vastgelegd en voor hoe lang? En als dat niet nodig is, waarop is die vanzelfsprekendheid dan gebaseerd? Op dezelfde basis als het basisinkomen? Of is het zo dat door de verbreiding van de flexibele persoonlijkheid dit soort vragen achterhaald wordt en de creatieve veroveringstocht doordendert? Als de onderliggende tendens van het globale kapitalisme de flexmens tot een universeel verschijnsel maakt, is dan het onderscheid overbodig tussen de hoppende vrije investeerder, dus die avonturier, en de voor het gehele arbeidzame leven tot de supermarkt veroordeelde caissière? 6. Het is gemakkelijk en misschien zelfs flauw deze vragen te stellen. Vraag naar hoe de vrije associatie der producenten gevestigd wordt, en het blijft stil. Zelfs de vraag hoe wordt de 'vak'organisatie een sociale beweging, democratisch, strijdbaar en onafhankelijk vindt slechts af en toe in de praktijk een kleine aanzet tot een antwoord. Bescheidenheid is dus geboden, Lafargue was ook maar gewoon de schoonzoon van Marx. Zie voor het oorspronkelijke commentaar: commentaar 41, 14 mei 2006 en de reactie van Flexmens.og: beter werkweigering dan vast contract