Toespraak Sneevliet Herdenking - Westerveld, 13 april 2008 Een leven als revolutionair Dick de Winter De betekenis van Henk Sneevliet is allereerst gelegen in het belang dat hij toen al hechtte aan de nationale bevrijdingsstrijd in de Derde Wereld als vehikel voor de wereldrevolutie. Sneevliet was niet de eerste de beste, hij had ervaring opgedaan in Nederlands Indië en speelde daar een belangrijke rol in partij en vakbeweging. In 1918 werd hij door de Nederlandse machthebbers uitgewezen. In 1920 is Henk Sneevliet aanwezig op het tweede congres van de Communistische Internationale, Komintern. Lenin pikt hem eruit. Op grond van zijn ervaringen met de nationalistische beweging, de Sarekat Islam, en dan in het bijzonder de linker vleugel, waarover hij uitgebreid vertelt. Op advies van Lenin komt hij in de Aziatische commissie. Van de Speciale Commissie voor Nationale en Koloniale vraagstukken is Lenin voorzitter en Sneevliet secretaris. Als afgevaardigde van de Komintern vertrekt hij in 1921 onder de naam Maring of Malin - zijn bekendste schuilnamen - naar China. China Hij handelt volgens de aangenomen resoluties. Nationaal revolutionaire bewegingen moesten ondersteund worden; vanuit het besef dat ze uiteindelijke bestreden dienden te worden. Daarom was ook de nadruk gelegd op een tijdelijk bondgenootschap met dergelijke burgerlijk democratische bewegingen. De handhaving van de zelfstandigheid van de proletarische beweging, belichaamd in de Communistische beweging, stond voorop. Sneevliet zoekt verbinding met de nationalistische beweging in China, de Kuo Min Tang en gaat strategisch en pragmatisch te werk. Op 1 juli 1921 is Sneevliet in Sjanghai aanwezig op het eerste congres van de Communistische Partij van China. Hij heeft het zwaar, mede door de klimatologische omstandigheden, de taal (er was altijd een vertaler, Chang Tai-lai, mee) en de lange reizen door een moeilijk begaanbaar land. Niettemin weet hij een belangrijke impuls aan de verdere ontwikkelingen te geven. Bekend zijn de ontmoeting met Mao Tse Toeng en de besprekingen met Soen Jat-sen. Uiteindelijk zullen de politieke ontwikkelingen in de Sovjet Unie, de opkomst van Stalin, van beslissende betekenis zijn. Het internationalisme verbleekt. Ervoor in de plaats komen: eng nationalistische, imperialistische belangen van de Sovjet-Unie, bureaucratisering en disciplinering, zowel naar binnen als naar buiten toe. Dit alles dus in flagrante tegenspraak met de internationalistische en revolutionaire aanpak van Lenin en Sneevliet bij de aanvang. In de buitenlandse politiek ten aanzien van China heeft dat een fatale uitwerking. Sneevliets rol is uitgespeeld. Hij wordt vervangen door Borodin die op de dan 'juiste', politieke lijn zit en gaat uiteindelijk terug naar Nederland. In de jarenlange, Chinese periode vervreemdt Henk Sneevliet van zijn vrouw Betsy Brouwer die met zijn zoons Pim en Pam nog in Nederlands Indië is; ook zij zullen later naar Nederland terugkeren. Briefcontact bijvoorbeeld wordt door de autoriteiten gefrustreerd. Brieven worden achtergehouden. Betsy wordt gehinderd door de politie, geheime diensten zitten achter Sneevliet aan. Sneevliet ontmoet Sima Zholkowskaja, een Russische vrouw. Met haar is hij ook in China. 'Kleine' Sima Sneevliet, hier bij ons aanwezig, zal uit die relatie geboren worden en woont al weer jaren in Nederland. RSAP Nog een enkele opmerking over zijn verdere levensloop. Terug in Nederland wordt Sneevliet voorzitter van het Nationaal Arbeids-Secretariaat (NAS), de eerste en tegelijk ook revolutionaire vakcentrale in Nederland. Hoewel hij het met Trotsky niet op alle punten eens is, kiest hij in het conflict met Stalin voor de internationalist Trotsky. Samen met andere oppositionele, antistalinistische communisten in de Communistische Partij in Nederland richt hij in 1929 de Revolutionair Socialistische Partij (RSP) op, waarvoor hij in 1933 in de Tweede Kamer komt. In 1935 fuseert de RSP met de Onafhankelijke Socialistische Partij - een radicale afsplitsing van de sociaal-democratische SDAP - tot de RSAP, de Revolutionair Socialistische Arbeiders Partij. In 1940 na de inval van de nazi's gaat de partij ondergronds als het Marx-Lenin-Luxemburg-Front, ook wel Derde Front geheten. Op 13 april 1942, vandaag precies 66 jaar geleden, wordt Henk Sneevliet samen met zes partijgenoten die hier achter ons liggen, na een proces, even buiten kamp Amersfoort, gefusilleerd. Aan een leven voor Vrijheid en Socialisme, waarvoor hij ook in China zijn uiterste best had gedaan, was een einde gekomen. Zie ook: René Segers, In de voetsporen van Malin, documentaire VPRO.