Open brief aan Agnes Jongerius

U bent geheel de weg kwijt

Anita de Waal 1

Op 2 oktober 2004 demonstreerde ik op het Museumplein tegen de bezuinigingsplannen van het kabinet. Daarmee hield ik mij volledig aan de oproep van de organisatoren. Zo meldden de officiële slogans, de officiële oproepen, de brief die mijn vakbond mij deed toekomen en de interviews die met kopstukken van de vakbeweging werden uitgezonden.

Ik sprak, geachte mevrouw Jongerius, heel veel mensen op het Museumplein, omdat ik folders uitdeelde. Ik sprak dus onbekenden. Ze kwamen op één punt overeen: ze waren woest op de niet aflatende stroom van bezuinigingen die er sinds 1981 over dit land wordt uitgestort. De actiebereidheid was overweldigend, onder de aanwezigen in Amsterdam en in de treinen die propvol onderweg waren naar de hoofdstad en voor een deel nooit de plaats van bestemming zouden bereiken.

Uitgepolderd

Ik sprak actieve leden van de bonden van de FNV, ik sprak met ongeorganiseerde arbeiders die zich, soms met een groep collega's, naar Amsterdam hadden begeven; ik sprak met werkende jongeren, scholieren en studenten. En met alle verschillen die er waren, sprak één allesoverheersende overeenkomst: de maat is vol!
Zij hadden zich waarschijnlijk en masse aangemeld als lid, wanneer de FNV zich daar, op dat plein, op die dag, had uitgesproken zoals zij verwachtten: Wij zijn uitgepolderd. We gaan niet meer onderhandelen met kabinet of werkgevers - we gaan over tot harde actie en de boel gaat plat.
Maar dat gebeurde niet. Vanaf het podium was tot grote ergernis van de aanwezigen 'geouwehoer' te horen over onderhandelen en een vuist maken aan de onderhandelingstafel. De vakbeweging bewees die dag zo ver van haar achterban te zijn afgedreven dat de mensen ter plaatse de speeches diskwalificeerden.

Museumpleinakkoord

Mevrouw Jongerius, U was afgelopen zaterdag, 21 november, verbolgen over het feit dat het Museumpleinakkoord was geschonden. Ik kan u verzekeren dat zeer veel demonstranten al in 2004 verbolgen waren over dat akkoord, omdat ze zich zwaar misbruikt voelden door de vakbonden die dit akkoord als een overwinning door de strot van de leden douwden als het best haalbare. Veel demonstranten wisten al in 2004 dat de vakbonden zich voor de zoveelste keer in het pak hadden laten naaien door werkgevers en kabinet. Het is verbijsterend dat de bonden daar zelf pas vijf jaar later achter zijn gekomen.

En dan het aantal demonstranten in 2004. Volgens de FNV waren dat er op de dag zelf 200.000. Ik stond naast een politieagent op het Museumplein, toen hij berichten over aantallen binnen kreeg via zijn mobilofoon. Ik vroeg hem: "Hoeveel mensen zijn er?"
Hij zei: "Er zijn al meer dan een half miljoen mensen in de stad en dat worden er alleen nog maar meer. Ik krijg net door dat nog duizenden mensen in de treinen zitten op weg naar Amsterdam. Maar ze kunnen er niet in … de stad is vol. Het is een chaos op het station."
Ik zie geen enkele reden waarom een politieagent ter plaatse verkeerd wordt ingelicht via zijn mobilofoon. Voor de politie is er op het moment van de demonstratie geen ander probleem dan het ordeprobleem. Zo'n politieagent moet weten hoeveel mensen er zijn, opdat hij een inschatting kan maken wat er zal gebeuren en moet gebeuren bij eventuele problemen.
Aan de beste man vertellen dat Amsterdam bevolkt wordt door meer dan een half miljoen demonstranten en dat nog duizenden onderweg zijn, terwijl het er maar 200.000 in totaal zijn, heeft politietechnisch geen enkele zin. Deze politieman heeft mij dus de meest adequate schatting doorgegeven van dat moment.

Ter plaatse versprak Angela Groothuizen zich één maal en riep dat er 300.000 mensen op het Museumplein waren (en dat klopte weer met de informatie van de politie), om dat een kwartier later in te trekken en naar beneden bij te stellen (200.000 demonstranten in totaal). Maar er waren 300.000 demonstranten op en meer dan 200.000 in de periferie van het Museumplein; mensen die via speciale lichtborden werden gewaarschuwd om niet het Museumplein op te gaan, omdat dit vol was. Zij dromden rondom het Museumplein, opgestuwd door nieuwe demonstranten. Weggeleid door de autoriteiten, werden ze door de organisatoren opeens niet meer meegeteld, terwijl ze demonstreerden, evenals de treinen vol demonstranten die onderweg waren.

Onvergeeflijke fout

De organisatie had meer dan een half miljoen mensen op de been gekregen op 2 oktober 2004. Meer dan een half miljoen mensen die razend waren en bereid om actie te voeren, de straat op te gaan, het werk neer te leggen - door te gaan met de strijd, totdat de afbraak van de afgelopen decennia tot staan gebracht was en met een nieuw elan een sociale politiek zou worden gevoerd.
De vakbeweging heeft nog tijdens diezelfde demonstratie het aantal demonstranten dat gehoor had gegeven aan haar oproep en aanwezig was in Amsterdam, meer dan gehalveerd. De enige verklaring die ik hiervoor kan bedenken, hangt samen met het 'geouwehoer' op het podium.
De vakbonden waren helemaal niet van plan om actie te gaan voeren. Het doel van de demonstratie was alleen een poging om werkgevers en regering onder druk te zetten met het oog op verdere onderhandelingen. Maar daarvoor kwamen de demonstranten helemaal niet. Zij kwamen om iedereen te laten zien dat ze actiebereid waren. Die opkomst, zo overweldigend en zo actiebereid, was blijkbaar te groot voor de organiserende vakbeweging die al lang geen plannen meer heeft liggen voor grote acties en haar leiders kiest op grond van onderhandelingsbekwaamheid en niet op actiebekwaamheid.
Daarom wilde de organisatoren al tijdens de demonstratie duidelijk maken aan de eigen achterban dat het eigenlijk niet zo heel veel voorstelde en dat het een leuke versterking was voor de onderhandelingen, maar onvoldoende voor verdere acties.

Dat was een onvergeeflijke fout op de dag zelf, omdat daarmee direct de onderhandelingspositie verzwakt werd. De werkgevers zagen wat ik zag - de vakbeweging gaat niet oproepen tot echte acties - dus we hoeven ons niet onder druk te laten zetten door een groepje mensen op het Museumplein. Daarnaast was er sprake van verraad aan de mensen die op die dag demonstreerden tegen bezuinigingen in het onderwijs, in de zorg, de bevriezing van het minimumjeugdloon, de ontkoppeling van de bijstand enzovoort, enzovoort.

Grote en langdurige actie

De vakbeweging heeft bestaansrecht en een strijdbare en actiebekwame vakbond is heel hard nodig. Tijdens de demonstratie in Rotterdam, afgelopen zaterdag, werd opgeroepen om over 65 dagen, op maandag 25 januari 2010, op te trekken naar Den Haag. Deze oproep leek mij meer gericht tot de mensen op het podium dan tot de mensen ervoor, want WIJ willen wel. Nu de bestuurders van de vakbeweging nog!
De FNV heeft nog twee maanden om het land te overtuigen van haar eigen kracht en leiderschap en nu eindelijk op te houden met polderen en onderhandelen. De FNV heeft nog twee maanden om de achterban op te roepen tot grote actie, langdurige actie, compromisloze actie.
De achterban van de vakbeweging bestaat niet alleen uit leden, maar vooral uit heel veel niet-leden. Zij allen hebben in deze ijskoude, individualistische, vervreemdende maatschappij een organisatie als de vakbeweging nodig om voor hen te gaan staan; standvastig, solidair, compromisloos, strijdbaar en sterk.
Een vakbeweging met een visie op de wijze waarop de maatschappij wél georganiseerd moet worden, met een breed plan dat wél sociaal is. Een plan waarover geen compromissen met kabinet of werkgevers kan worden gesloten, omdat in de afgelopen 25 jaar ieder compromis met ieder kabinet en iedere werkgeversorganisatie heeft geleid tot een verdere afbraak van onze beschaving.

Nederland verdient beter!

Als de vakbeweging haar bestaansrecht wil hervinden, zal ze barricadebouwers moeten rekruteren in plaats van onderhandelingstijgers. En met alle respect, mevrouw Jongerius, als u daar niet toe in staat bent, omdat u bent aangenomen om te onderhandelen en niet om op de barricade te staan - maak dan plaats voor iemand die wel weet hoe de strijd gevoerd moet worden ...
In naam van de beschaving van ons land, in naam van de vakbeweging en in naam van de arbeiders die u zegt te vertegenwoordigen, maar die u (en uw voorgangers) lang geleden tijdens de zoveelste tafelronde met werkgevers en/of kabinet bent kwijt geraakt.