Ieder individu een vakbond

Roel Berghuis1

Lef, visie en daadkracht zijn nodig om de FNV in een toenemend polariserend klimaat op koers te houden. Als de verkenners Herman Wijffels en Han Noten dit bedoelen met vernieuwend leiderschap dan gloort er een goede toekomst voor een brede vakbeweging.

Wijffels en Noten hebben echter nagelaten met de voorzitters van de FNV-bonden te praten over het pensioenakkoord, waarover de FNV zo verdeeld is. Daarmee is het pensioenprobleem een tikkende tijdbom gebleven. Deze tijdbom had ontmanteld moetenworden door deze ervaren bemiddelaars. Dat het verzet tegen het pensioenakkoord vooral van de grootste FNV-bonden AbvaKabo en FNV Bondgenoten komt, is niet toevallig. Hun vakbondsbestuurders zitten namelijk in ongeveer 80% van alle pensioenfondsbesturen en hebben vanuit hun rol van belangenbehartiger veel te verliezen voor hun vakbondsleden in de markt en bij de overheid.
Diepgaander probleem is dat de vakbeweging onvoldoende in staat is geweest met de werkgevers aan de centrale onderhandelingstafel tot gedegen en 'het verschil makende' akkoorden te komen. Als FNV-onderhandelaar merk ik de laatste jaren dat ik in de sector spoorwegen helemaal niets meer heb aan centraal gesloten akkoorden.
Het zogenaamde historische 'Wassenaarakkoord' van 1982 stond nog in het teken van werkgelegenheid met afspraken over arbeidsduurverkortende maatregelen. Maar de laatste jaren is het vooral gegaan over loonmatiging, verslechteringen van socialezekerheidsregelingen en boterzachte intenties over arbeidsparticipatie. Met dergelijke afspraken konden diverse FNV-bonden nauwelijks uit de voeten bij hun achterban.

Om de lieve (FNV-)vrede te bewaren gingen zij jaar in jaar uit ontevreden mee met deze matige centrale akkoorden die door de onderhandelaars van de vakcentrale 'als generaals zonder troepen' werden gesloten. Vervolgens moesten zij zich in een weerbarstig en ongelijk achterbanberaad verantwoorden. Want de twee grootste bonden, FNV Bondgenoten en AbvaKabo FNV, vertegenwoordigen al ruim twee derde van de 1,4 miljoen leden. De statutaire stem van de zeventien kleinere bonden bleek echter voldoende om het pensioenakkoord te kunnen tekenen.
Dat de FNV-structuur niet meer van deze tijd is, daar hebben Wijffels en Noten helemaal gelijk in. De bestaande structuur maakt de coördinatie van werknemersbelangen niet alleen onnodig versplinterd, maar nog duur ook. De negentien FNV-bonden hebben elk een eigen kantoor, personeel, individuele dienstverlening, facilitaire dienst, bondsblad, bestuur, directie, administratie, vereniging en wat al niet meer. Hier zijn veel kosten mee gemoeid die opgebracht moeten worden uit de contributie van de vakbondsleden.
De FNV - of in welke naam ook - moet zich nu heel erg snel anders gaan organiseren. Een organisatie die zich inricht naar werkproces. Dan krijg je bijvoorbeeld FNV Zorg, FNV Bouwplaats, FNV Spoor, FNV Metaal, FNV Gemeentepersoneel, FNV Havens, FNV Schoonmaak en FNV Beveiliging.
Deze beroepsgroepen, onder de FNV-paraplu, zouden ook ruimte moeten krijgen om eigen beleid te ontwikkelen dat afgestemd is op de situatie in de betreffende vakgroep of sector. Dus veel dichter bij werknemers en de vakbondsleden, waardoor meer draagvlak ontstaat.Waar het om gaat, is dat de vakman of -vrouw 'de bond' werkelijk herkent als zijn of haar vertegenwoordiger.
Daarvoor moeten de FNV-bonden het vakbondswerk in de sectoren en bedrijven versterken. Deze herkenbare bonden maken een brede agenda waar de vakbeweging voor staat en gaat. De arbeidsmarkt verandert structureel in een razend tempo en vakmensen stellen nieuwe eisen aan hun werkomgeving. Een onafhankelijke werknemer die uitgaat van professionaliteit en vakmanschap, daar moet de FNV met beroepsgroepenvakbonden op inspelen. En zij moet vernieuwing aanjagen waarbij de werknemer eigenaar blijft van zijn of haar arbeidsvoorwaarden.
Een herkenbare FNV die dicht bij mensen staat, heeft de toekomst. Dat is voor jongeren, oudere jongeren en ouderen aantrekkelijk. Daar willen mensen van links tot rechts bij horen.

1	Roel Berghuis is vakbondsbestuurder bij FNV Bondgenoten. Dit artikel verscheen op 7 december in Het Financieele Dagblad. (terug)