Historische vergelijking – in: Onvoltooid verleden 1

De vuile handen van Tanja en Fanny

Marten Buschman

Nederlanders, soms begrijp ik ze niet. Hebben we eindelijk een 'global heroine' Tanja Nijmeijer, dan is er weer hyperkritiek. Bloed aan haar handen, terroriste, cocaïnedealer, gewelddadig en wat al niet. En dan de media: de één valt over de ander heen. En vooral een afgewogen oordeel is ver te zoeken. In de Volkskrant van 17 november jongstleden een interview met Nijmeijer met suggestieve vragen en vooral daaronder het stuk met het verhaal van een gevangene van de Farc. Neen een duidelijk en genuanceerd beeld van de situatie levert het niet op.

Een revolutionair Nederlandse vrouw strijdend op locatie. Dat is eerder voorgekomen: Fanny Schoonheyt in de jaren dertig in Barcelona. Ook toen was het op dat moment niet duidelijk wat er precies gebeurde. Wat wel duidelijk was: de ongenuanceerdheid van de pers en de overheid tegenover de Nederlanders, de Spanjestrijders, zoals Herman Scheerboom de laatste levende, in de Spaanse Burgeroorlog heeft ondervonden. Zij waren internationaal de eersten die streden tegen het fascisme van de Tweede Wereldoorlog. Onthaald als vrijheidsstrijder? Welneen! Nederlanderschap afgenomen en zelfs Tweede Kamervragen stellen over de lunch die de Nederlandse begeleider aan de uitgehongerde mannen – berooid, gewond en vele vrienden verloren – op weg terug naar Nederland na de nederlaag in Barcelona heeft gegeven. Dat moesten de Spanjestrijders zelf maar betalen.

Holland op zijn smalst!

Het waren allemaal mannen, want het enige meisje onder de strijders Fanny - la Reina de la Ametralladora (de foto komt uit De Limburger, augustus 1936) - Schoonheyt verbleef in Frankrijk, vluchtte hoogzwanger met vele anderen naar de Dominicaanse Republiek en kwam pas in de jaren vijftig naar Nederland. En zweeg. De meer dan prachtige biografie van Fanny Schoonheyt door Yvonne Scholten heeft dan ook witte en grijze plekken.2 Duidelijk is wel dat Fanny een heroïsch leven heeft gekend. Niet alleen als mitrailleuse, vliegenierster, diepzeeduiker, fotografe maar ze speelde ook een belangrijke rol ('onze Fanny') in het sociale leven op Curaçao in de jaren vijftig.

De gelijkenissen tussen Tanja en Fanny zijn overduidelijk, ook met betrekking tot de 'public relations' inzet van beide Hollandse vrouwen. Ook de rol van Tanja kan je heroïsch noemen: een moedige stap om van het rustige Nederland naar de guerilla in de rimboe te gaan. Zo'n beslissing is niet niets, ik zou het niet doen.

Elke nuance ontbreekt

Fanny had een medaille moeten hebben voor haar strijd in Barcelona en omgeving. Het is door inzet van haar en haar internationale en Spaanse vrienden dat Spanje zo verzwakt was dat Franco niet meer in staat was ook maar iets buiten de grenzen te ondernemen. Franco bleef buiten de Tweede Wereldoorlog. Niet onbelangrijk bij een beoordeling achteraf. Die beoordeling van de situatie in Spanje was en is moeilijk, omdat zoals Orwell het uitdrukte de strijd in Spanje "een rijkere oogst aan leugens" opleverde dan enig andere in de twintigste eeuw. Door de - in vergelijking met tachtig jaar geleden - zeer snelle informatiedeling weten we nu meer over Tanja dan toen en nu over Fanny. Desondanks is een beoordeling van de gebeurtenissen in Colombia door desinformatie van beide kanten nog steeds moeizaam. Een genuanceerd beeld ontbreekt.

Dat een Nederlandse een bijdrage heeft geleverd aan een mogelijk democratiseringsproces van Colombia is opvallend en zou meer positief beoordeeld kunnen worden. En of ze, evenals Fanny, een medaille verdient? Dat moeten we afwachten, als meer bekend wordt over de gebeurtenissen in Colombia.

1	Eerder verschenen in: http://www.onvoltooidverleden.nl – blog 41, 6 december 1012. Deze website is zeer aan te bevelen! (terug)
2	Yvonne Scholten, Fanny Schoonheyt. Een Nederlands meisje strijdt in de Spaanse Burgeroorlog. Amsterdam 2012. (terug)