Discussie over de Nieuwe Vakbeweging - 2 januari 2012

Is een strijdbare en democratische nieuwe vakbeweging mogelijk?

Willem Bos

Op de website van "Solidariteit, webzine voor een strijdbare vakbeweging" heeft zich een interessante discussie ontwikkeld over de Nieuwe Vakbeweging die met het akkoord van Dalfsen is aangekondigd.
Rob Lubbersen betoogt dat, hoewel enige scepsis meer dan gerechtvaardigd lijkt, er met de vorming van een Nieuwe Vakbeweging kansen komen voor het realiseren van een meer democratische en strijdbare vakbeweging. Hans Boot is daar een stuk terughoudender over. In zijn bijdrage onder de titel: "Nieuwe vakbeweging, structuur zonder beleid" betoogt hij dat de huidige krachtsverhoudingen het uitsluiten dat er een stevige beleidsherziening in aantocht is.

Naast de vele zinnige opmerkingen in beide stukken leiden ze naar mijn mening allebei aan de zwakte dat ze de discussie over de Nieuwe Vakbeweging niet plaatsen in de concrete context waarin die opgebouwd zal worden. De context van 2012 en verder, die in belangrijke opzichten anders zal zijn dan die van de afgelopen jaren.

Verzet en beheersing

Rond de jaarwisseling is er in de media van alles geroepen over het historische jaar dat 2012 vooral in sociaal-economisch opzicht zal worden. In vele opzichten is dat natuurlijk koffiedikkijkerij. Maar een aantal zaken valt wel met zekerheid te zeggen. Dit jaar zal in ieder geval het jaar zijn waarin de crisis ook in ons land hard toe zal slaan. De gevolgen van de nu al drie jaar durende crisis zullen voor het eerst voor grote delen van de bevolking direct voelbaar zijn, in de vorm van ontslagen, dalende koopkracht, afbraak van voorzieningen, enzovoort. enz. En het is geen koffiedikkijkerij om te voorspellen dat daar verzet tegen zal ontstaan.

Hoe groot en massaal dat verzet zal zijn, is niet te voorspellen, evenmin als de vormen die het aan zal nemen. Ook is het de vraag of dat verzet zich vooral via de vakbeweging zal ontwikkelen of daar buiten om. Maar dat er verzet zal komen tegen de ongekende bezuinigings- en afbraakdrift van de regering en dat de geboorte van de Nieuwe Vakbeweging in het teken zal staan van de pogingen de crisis af te wentelen op de meerderheid van de bevolking en van het verzet daar tegen, lijkt mij buiten twijfel.

De bedoeling van de heren Wijffels en Noten lijken mij volstrekt duidelijk. Zij willen met de doorstart van de FNV in de Nieuwe Vakbeweging, de vakbeweging als beheersinstrument in stand houden. Als instrument om de onvrede en het verzet op een 'verstandige' en 'constructieve' wijze te kanaliseren en in te polderen. Bij hen bestaat er geen andere visie op de vakbeweging dan als beheersinstrument. En dat geldt natuurlijk ook voor de beoogde procesbegeleidster PvdA coryfee Jetta Klijnsma, daarover kan geen twijfel bestaan. Het is geen toeval dat de voorstellen van Wijffels en Noten welwillend ontvangen zijn door werkgeversvoorzitter Wientjes die vooral tot spoed maant met de vorming van de Nieuwe Vakbeweging, opdat het polderen door kan gaan.

Komende krachtsverhoudingen

Maar dat neemt niet weg dat deze uitweg uit de crisis van de FNV ook kansen geeft. Want laten we niet vergeten dat het idee van de Nieuwe Vakbeweging voortkomt uit de diepe crisis in de FNV, zoals die met name rond het pensioenakkoord aan de oppervlakte is gekomen. Kansen die benut kunnen worden om de richting van een meer strijdbare en democratische vakbeweging in te slaan. Rob Lubbersen wijst in dat verband terecht op de ervaringen die er de afgelopen tijd zijn opgedaan door de schoonmakers en door de kloofdichters in de Abvakabo FNV.

Hans Boot besluit zijn stuk met de vraag: "op basis waarvan maken de krachtsverhoudingen van vandaag aannemelijk dat de visie en activiteiten van schoonmakers en kloofdichters over de breedte van de Nieuwe Vakbeweging doorbreken". Mijn reactie daarop is: het gaat niet zo zeer om de krachtsverhoudingen van vandaag, maar om de krachtsverhoudingen zoals die zich in de komende tijd zullen ontwikkelen. En die ontwikkelen zich in een situatie van verzet, (of juist het ontbreken daarvan) tegen de crisispolitiek.

De strijd van de schoonmakers heeft laten zien hoe in een situatie van strijd de krachtsverhoudingen in relatief korte tijd kunnen veranderen en vooral hoe de mensen in en door die strijd veranderen, hoe ze, om met de bestuurder van de vakbond van schoonmakers Ron Meyer te spreken, van muizen leeuwen kunnen worden. Of om de oude meester te parafraseren: De analisten hebben de krachtsverhoudingen verschillend geïnterpreteerd, het komt er op aan ze te veranderen.