Acties advocaten tegen uitholling rechtsbijstand door Teeven

Aanval op grondrechten

Jelle Klaas 1

Er is al enorm bezuinigd op de rechtsbijstand, maar als het aan staatssecretaris Teeven ligt, wordt er nog veel meer rechtsbijstand kapotgemaakt. Advocaten zijn op 11 november 2013 in staking gegaan en gaan meer actie voeren.

Om welke bezuinigingen gaat het? Er zijn een heleboel ‘kleinere’ bezuinigingen die bij elkaar een enorm effect hebben op de vergoedingen van advocaten die mensen (deels) op kosten van de overheid bijstaan. Twee voorbeelden.

Bezuinigingen

Ten eerste gaat de vergoeding van zaken die de rechter als ‘kennelijk (on)gegrond’ ziet, van ongeveer 824 euro naar ongeveer 208 euro. Dat scheelt dus een dikke 600 euro per zaak. De Raad van State verklaart veruit de meeste zaken ‘kennelijk ongegrond’. De gespecialiseerde kantoren vreemdelingenrecht worden dus aangemoedigd (zo goed als) geen werk in het hoger beroep te stoppen, terwijl die zaken juist erg veel aandacht verdienen. Veel gespecialiseerde advocaten asiel- en vreemdelingenrecht zullen het dan ook niet meer redden in het nieuwe systeem.

Ten tweede vragen sommige strafzaken ontzettend veel tijd. Soms moet een advocaat door tientallen multomappen met bewijs heen ploegen en vele uren besteden aan tientallen getuigen, gevangenisbezoek en zittingpleidooien. Met de nieuwe bezuinigingen gaat de vergoeding voor ‘extra uren’ (uren boven de ‘standaard’ strafzaak) drastisch omlaag. Ook hier zullen juist de gespecialiseerde strafrechtadvocaten (die mensen op kosten van de overheid bijstaan) aan onderdoor gaan.

Om het nog erger te maken: gehele rechtsterreinen worden niet meer vergoed, zoals huurrecht, ‘gewone’ echtscheidingszaken en consumentenrecht. En dan zijn er nog andere maatregelen als het verhogen van de eigen bijdrage en het aan de poort zoveel mogelijk zaken laten afdoen door het daarvoor helemaal niet geschikte, juridisch loket.
Teeven, als rechtgeaard VVD’er, meent dat mensen zich maar gewoon moeten verzekeren voor rechtsbijstand. Probleem is dat veel mensen daar geen geld voor hebben, de kwaliteit van de rechtsbijstandverzekeraars niet goed is en het lang niet zeker is dat je rechtsbijstand krijgt, ook als je je er wel voor verzekerd hebt (de ‘kleine lettertjes’).

Gevolgen

De bezuinigingen op de rechtsbijstand hebben twee gevolgen die met elkaar samenhangen.

Ten eerste gaan er een heleboel advocaten en advocatenkantoren over de kop. Er zijn natuurlijk veel vooroordelen over advocaten. Voor een deel van de beroepsgroep gaan die vooroordelen zeker op: de rechtse, ballerige cultuur, de enorme bedragen die verdiend worden, de nauwe band met de grootste boeven uit het bedrijfsleven, enzovoort. Er zijn echter ook veel advocaten die hele goede en vooral noodzakelijke rechtsbijstand leveren aan burgers.
Steeds minder advocaten zullen kiezen om gewone burgers, laat staan de echt armere mensen, bij te staan. De kantoren die gespecialiseerd zijn in rechtshulp in de buurt, de advocatencollectieven en sociaal advocaten, vrezen voor hun voortbestaan. Het kan er eigenlijk allemaal niet meer uit. De vergoedingen waren al te laag, maar nu kunnen de vaste lasten en kantoorkosten gewoon niet meer gedekt worden van de paar honderd euro die overblijft per zaak.

Het tweede, daarmee verbonden effect, is dat veel gewone burgers geen recht meer hebben op een advocaat. Mensen van wie de uitkering wordt afgepakt, die misleid worden door een commercieel bedrijf, die hun huis uitgezet dreigen te worden, voor wie ontslag dreigt, die vastgezet worden door de politie, die geen recht hebben op zorg, opvang of onderwijs: ze dreigen allemaal geen tot veel minder recht te krijgen op rechtsbijstand door een advocaat. En voor heel veel zaken is een advocaat echt noodzakelijk.
Neem arbeidsrecht. De regels zijn al niet in het voordeel van de werknemers opgesteld, maar als je in je eentje tegenover een werkgever staat met goede bedrijfsjuristen en advocaten, dan is een goede advocaat arbeidsrecht aan jouw zijde echt onmisbaar.
En met alle zaken tegen de staat word je geconfronteerd met een leger ambtenaren, regels, jurisprudentie en wetten; daar kom je als burger eigenlijk niet doorheen. Als het dan om iets gaat als je recht op uitkering of de manier om in je levensonderhoud te voorzien, dan zijn de gevolgen zeer ernstig.

De Deken van de Haarlemse Orde van Advocaten merkte over de bezuinigen op dat mensen in een conflictsituatie waar ze niet uitkomen, kunnen kiezen uit een honkbalknuppel of een juridische procedure. Als we hen dat laatste afnemen, blijft de honkbalknuppel over. Het is de vraag of we daar als samenleving nu zo blij mee moeten zijn.

De staking van de advocaten en de andere acties verdienen alle steun. Onder vuur liggen: het grondrecht op zo eerlijk mogelijke procedures, op rechtsbijstand, op bescherming van artikel 6 EVRM (Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens - Recht op een eerlijk proces). Dat is een aanval op de advocaten en op een grondrecht van ons allemaal.

1	Advocaat sociaaleconomische mensenrechten te Haarlem. Artikel verscheen op 11 november 2013 bij: http://socialisme.nu. (terug)