Discussie over de staat en/van Europa naar aanleiding van commentaar 227

Het proces Europa

Wim Boerboom

Op verzoek van de redactie sluit ik de gedachtewisseling met Willem Bos met een korte reactie af na zijn "De ramp in Europa is al lang aan de gang" ("ingezonden", 8 september). Overigens denk ik dat het een oeverloze discussie zou worden. Het lijkt me dat we uit twee verschillende posities redeneren. Bos vanuit zijn positie als coördinator "Comité Ander Europa" en ik sta, mede gezien m'n leeftijd, aan de zijkant en poog enkel de richting van 'het proces Europa' vanuit die positie te duiden.

De organisatie van Willem Bos is mijns inziens een doelgerichte groep die poogt het Europese proces te beïnvloeden, omdat het, naar de opvatting van het comité, de verkeerde richting uitgaat. In die zin noemt hij zijn inzichten dan ook terecht pro Europa. Bij hem speelt 'juist of verkeerd' een rol. Bij mij niet.

Opinie

Mijn uitgangspunt is: 'ik denk dat het zo zal verlopen'. Mijn bijdragen hebben slechts de pretentie een opiniestuk te zijn, geen wetenschappelijk traktaat. Willem Bos stelt dat ik geen bewijs lever voor mijn uitspraak dat het Europese kapitaal inmiddels een Europees "comité dat de gemeenschappelijke zaken van de gehele bourgeoisklasse beheert", nodig heeft. Nee inderdaad, een bewijs lever ik niet. Daarvoor zou heel wat meer aan te pas moeten komen. Dan zouden we onder andere verzeild kunnen raken in kwesties als 'verificatie/falsificatie'. Dan zou ik waarschijnlijk op de proppen moeten komen met waarschijnlijkheidsberekeningen, enzovoort Nogmaals ik pretendeer niet meer dan: 'ik denk dat het met Europa zo zal gaan'.

Natuurhistorisch proces

Tja, en waarop is mijn opinie dan gebaseerd? Op een visie en verder op historisch vergelijkingsmateriaal en enige kennis inzake de economie van het kapitalisme.
Die visie is onder meer afkomstig uit het voorwoord van Marx bij de eerste uitgave van Das Kapital, deel 1: "Uitgaande van mijn standpunt, volgens welke de ontwikkeling van de economische vorming van de maatschappij als een natuurhistorisch proces moet worden gezien, kan men waarlijk de enkeling niet verantwoordelijk stellen voor de verhoudingen, waarvan hij het maatschappelijk voortbrengsel blijft (...)".
Zo zie ik ook het proces Europa. Het zijn wel allemaal mensen (Europese Commissie, Brusselse bureaucratie, regeringsleiders, Van Rompuy, Barosso, Europese ondernemers, bestuurders van universiteiten, politici, enzovoort, enzovoort, maar met elkaar scheppen ze een tendentieel verlopend, autonoom natuurhistorisch proces, gebaseerd op een typische grondslag (accumulatiedrift) en gestuurd door wetmatigheden.

Staathuishoudkundige eenheden

Voor historisch vergelijkingsmateriaal verwijs ik naar de geschiedenis van de opbouw van nationale staten. Duitsland is een mooi voorbeeld. Dit land heeft zich binnen een eeuw ontwikkeld van een feodale lappendeken van koninkrijkjes (Pruissen en Beieren), hertogdommen, graafschappen en dergelijke via een Statenbond tot de huidige Bundesrepublik. Italië heeft een soortgelijk proces doorgemaakt in de negentiende eeuw (Cavour en Garibaldi). Het waren gewoon aanpassingen aan de eisen van de industriële ontwikkeling.

Vanuit mijn kennis van de politieke economie heb ik mij altijd afgevraagd, waar de concentratie en centralisatie van Marx op uit zou lopen en welke staatshuishoudkundige eenheden dit zou opleveren. Welnu, de contouren hiervan beginnen zich af te tekenen. Vooralsnog worden eenheden van vier/ vijfhonderd miljoen inwoners zichtbaar. Let wel: staatshuishoudkundige eenheden, niet alleen markten. En in deze ontwikkeling is het onmogelijk dat een landje met zeventien miljoen inwoners zijn belangen nog veiligstelt.

Tenslotte: Willem Bos vindt het "bijzonder" dat mijn bijdrage in Solidariteit kon verschijnen. Niets bijzonders. Ik heb het niet precies opgezocht, maar dacht dat ik al vanaf 1985 in Solidariteit, blad en webzine, heb geschreven. Vandaar.