Onderzoek door de SP onder bijstandsgerechten
Onthullend en schokkend
Piet van der Lende
We wisten het eigenlijk wel, zeggen het al jaren en andere onderzoeken hebben het ook aangetoond, maar er staan ook nieuwe dingen in het SP rapport De bijstandsgerechtigde aan het woord 1 op basis van een enquête onder 1.700 bijstandsgerechtigden die van april tot juli 2013 werd gehouden. Het rapport geeft waarschijnlijk een getrouw beeld van de ervaringen van de totale populatie bijstandsgerechtigden. En toch is het weer schokkend.
Bijstandsgerechtigden worden vaak met de nek aangekeken door de rest van de maatschappij, de uitkering is te laag om van rond te komen. Bijna de helft is ziek of arbeidsongeschikt, terwijl de sociale diensten daar weinig of geen rekening mee houden. Mensen zijn niet op de hoogte van mogelijke aanvullende inkomensmogelijkheden en worden daar ook niet over voorgelicht, want dan gaat het de gemeenten teveel geld kosten. Er wordt sowieso geen maatwerk geleverd door de sociale diensten, mensen worden als nummers behandeld.
De gemeenten bieden werkzoekenden geen daadwerkelijke effectieve ondersteuning bij het zoeken van werk. Er wordt misbruik gemaakt van het feit dat het overgrote deel van de bijstandsgerechtigden graag (aangepast) werk wil en daar ook actief naar zoekt. Dat gaat door mensen met mooie beloften te werk te stellen met behoud van uitkering of beneden het minimumloon.
Geen uitzicht
De meerderheid van die tewerkgestelden geeft aan geen enkel uitzicht te hebben op verbetering en al jaren in die situatie te zitten. Bijstandsgerechtigden met hun goede wil worden op grote schaal misbruikt als extra goedkope arbeidskrachten die anderen van de arbeidsmarkt moeten verdringen om zo door concurrentie de lonen omlaag te krijgen. In plaats van werkzoekenden te helpen duurzaam uit de uitkering te komen, wordt de meerderheid van de uitkeringsgerechtigden met een sollicitatieplicht alleen maar onder druk gezet om éénmaal of vaker in de week te solliciteren.
Er zijn geen vakopleidingen en cursussen, er wordt voortdurend gedreigd met sancties en strafkortingen die ook worden uitgedeeld om op die manier de uitstroom te bevorderen door mensen uit de uitkering te pesten. Met als gevolg dat mensen uit wanhoop onderbetaalde, flexibele baantjes nemen of een beroep doen op hun naaste omgeving of hun spaarcenten opmaken om maar van het gelazer van de sociale dienst af te zijn.
Sprekende cijfers
Ik zeg het een beetje in mijn eigen bewoordingen, zo staat het allemaal niet letterlijk in het rapport, maar daar komt het wel op neer. Ronduit schokkend is het om te lezen dat 21 procent van de respondenten werkt voor de uitkering. Bijna één op de drie respondenten van die groep (31 procent) doet dat al langer dan twee jaar. Zij blijven hiermee afhankelijk van de bijstandsuitkering en hebben geen mogelijkheid om door te stromen naar een reguliere baan. Daarmee is duidelijk dat het systeem van langdurig werken met behoud van uitkering reeds een hoge vlucht heeft genomen.
Opmerkelijk is dat meer dan de helft van de respondenten (55 procent) die werkt met behoud van uitkering, werk verricht dat normaal gesproken door iemand in loondienst wordt gedaan, 34 procent zegt dat het om additioneel werk gaat.
Opvallend is dat er opnieuw veel reguliere werkzaamheden worden verricht door mensen die met behoud van een uitkering aan het werk zijn. Bijstandsgerechtigden werken in de groenvoorziening, in de huishoudelijke zorg bij de kinderopvang, als receptionist, in een restaurant, in de administratie en de verkoop.
Driekwart (76 procent) van de bijstandsgerechtigden die werken met behoud van een uitkering zegt dat er geen uitzicht is op een betaalde baan met een vast contract. Voor slechts 10 procent van de respondenten is er de mogelijkheid om via het werken met behoud van uitkering uiteindelijk uitkeringsonafhankelijk te worden. Het streven van het werken met behoud van uitkering om mensen na zes maanden uit te laten stromen naar een baan op de reguliere arbeidsmarkt lijkt slechts incidenteel te worden behaald.
Aanbevelingen en oorzaken
De aanbevelingen van het rapport liggen een beetje in het verlengde van het voorgaande. Namelijk, het omgekeerde. Er moet rekening worden gehouden met de mogelijkheden van bijstandsgerechtigden, maatwerk is nodig. Vakopleidingen moeten worden gestart. De voorlichting moet verbeteren. Enzovoort.
In het rapport wordt niet ingegaan op de nieuwe Participatiewet, waarmee zo'n anderhalf miljard euro op de Wajong, de WSW en de bijstand moet worden bezuinigd. Uit het rapport blijkt dat de gemeenten de verantwoordelijkheden van de steeds verdergaande decentralisatie onder druk van de bezuinigingen, helemaal niet aankunnen. Door die decentralisaties komen de rechten van de burgers zwaar onder druk te staan. Daarbij wordt iedereen ook nog eens verschillend behandeld.
Moet je dat wel willen? Ik wil geen zwartkijker zijn, maar als de Partcipatiewet met nog verdergaande decentralisatie doorgaat, kunnen we over vier jaar een rapport maken dat vertelt dat het allemaal nog veel erger is geworden.
Tenzij ....
Tenzij ... de werklozen in opstand komen tegen waar het allemaal om draait, de massawerkloosheid.
Maar er zijn geen banen, de bezuinigingen richten zich op degenen die het minste hebben. Een repressieve controlemaatschappij wordt in de steigers gezet om de mensen op de onderste treden van de maatschappelijke statusladder eronder te houden.
Het ziet er niet naar uit dat de bijstandsgerechtigden na jarenlang gekoeioneerd te zijn nu eindelijk massaal in opstand komen. Maar je weet het nooit, de geheimzinnige 'stille kracht' kan woneren verrichten.
Tenslotte hebben we op 21 september aanstaande, om maar eens wat te noemen, weer een demonstratie in Amsterdam die begint op het Beursplein en gaat naar de Dokwerker.
|