Eerste deel van een artikel in De Wereld Morgen, België – 3 januari 2014

Blinde vlekken rond het icoon Mandela: zijn anti imperialisme

Hélène Passtoors

Er valt veel meer te vertellen over Mandela dan wat de grote media naar aanleiding van zijn overlijden vermeldden. Zijn fundamenteel anti imperialisme en zijn communistische sympathieën zijn volgens Hélène Passtoors zedig verzwegen. Zelf was ze ooit lid van het gewapend verzet van het ANC. Zij geeft haar visie op de politieke figuur Mandela.

Behalve hypocritische trekjes, lijdt de verering van Mandela, zowel bij rechts als bij links, vooral aan eurocentrisme of westers centrisme. Daar vloeien minstens twee blinde vlekken uit voort. De grote meerderheid van de Westerse bewonderaars zijn blind voor het diepe anti imperialisme van Nelson Mandela en zijn African National Congress (ANC) dat voor wie het wil zien nochtans overduidelijk is. Ten tweede is er de steeds terugkomende vraag of Mandela communist was of niet.

Nationalisme

Zijn verzoeningsgezindheid was wat dat woord zegt: een gezindheid en allerminst vergeven-en-vergeten en de lei schoonvegen. Rechtse figuren doelden daarbij op nog steeds levendig Koude Oorlogssentiment, terwijl een zeker links Mandela al vlug betichtte van 'verraad' van zijn vermeende overtuigingen.
Het antwoord is: ja, Mandela was bij zijn arrestatie in 1962 communist en zetelde zelfs in het Centraal Comité van de South African Communist Party (SACP). Maar betekent dit dat men moest verwachten dat hij bij de bevrijding een socialistische revolutie zou ontketenen? Neen, en dat was al minstens sinds 1955 bekend. Mandela's prioriteit was het Afrikaans nationalisme en de continentale bevrijdingsstrijd tegen alle vormen van postkoloniaal imperialisme.

Eerste blinde vlek

Een aantal uitspraken van Nelson Mandela:
* "Wat ik veroordeel, is dat één grootmacht met een president zonder degelijk inzicht die niet degelijk kan nadenken, de wereld nu in een holocaust wil dompelen" - over president George W. Bush; Mandela zei dat in 2003 voor de inval, buiten de Verenigde Naties om, in Irak.
"Als er een land is dat onuitspreekbare wreedheden heeft begaan in de wereld, dan zijn dat de Verenigde Staten van Amerika. Die trekken zich nergens iets van aan."
* "Hij [Tony Blair] is de minister van buitenlandse zaken van de VS. Hij is niet langer de eerste minister van Groot-Brittannië" - de uitspraak over Blair, toen eerste minister in Groot-Brittannië, was ook in 2003.
* "Is het, vanwege de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, nu een zwarte man? Dat deden ze nooit toen de secretarissen-generaal blanken waren."
* "Als Afrika tegenwoordig economische problemen kent, dan is de verantwoordelijkheid daarvoor globaal toe te schrijven aan de voormalige koloniale machten" - in 1990, een interview met de Franse krant Libération.

Voor de grote beweging tegen de oorlog in Irak vielen de uitspraken van Mandela als manna uit de hemel. De vraag is waarom dat voor die militanten en betogers zo onverwachts kwam?
Mandela was bovendien echt woedend, getuigt de Britse Labour politicus Peter Hain die toen minister was in de regering van Tony Blair. Hain groeide op in Zuid-Afrika, waar zijn ouders strijdmakkers van Mandela waren, en publiceerde een biografie van hem. In de aanloop naar de oorlog in Irak in 2003 belde Mandela hem op, vertelt Hain: "Ik ken Nelson Mandela vrij goed. Hij ademde echt vuur door de telefoon over deze zaak [de oorlog tegen Irak] en voelde zich verraden. Dat viel nogal op."
Weg dus het in het Westen zo graag gekoesterde beeld van de verzoeningsgezinde 'icoon' die in 27 jaar gevangenis zijn jonge woede kwijtraakte ten bate van overreden en rustig rond de tafel onderhandelen? De woede bleek intact. In plaats van het met Bush en Blair onder vier ogen te houden, hield Mandela die zich al vier jaar eerder uit de politiek had teruggetrokken, een openbare toespraak die eerder deed denken aan de jonge Mandela van de Jeugdliga van het ANC in de jaren veertig van de vorige eeuw, de vurige advocaat en volksleider van de jaren vijftig of de man die in de jaren zestig de ouderen in het ANC overtuigde van de noodzaak van gewapende strijd, en met zijn medestanders Umkhonto we Sizwe, de gewapende tak van het ANC, oprichtte en daar opperbevelhebber van werd tot zijn arrestatie in 1962. Was Mandela dan in wezen niet veranderd of had men iets gemist?

Lees verder: http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2014/01/03/blinde-vlekken-rond-het-icoon-mandela-zijn-anti-imperialisme