Welkom
Ingezonden
Solidariteit "ingezonden"

Twee onderzoeken door de FNV over precaire arbeid

Contracting en beleving onzeker werk

FNV

Kort geleden publiceerde de FNV de resultaten van twee onderzoeken. Eén over contracting (uitbesteding) dat een schijnconstructie blootlegt die gericht is op ontduiking van de cao. Eén over de beleving van onzeker werk dat de urgentie laat zien van de leuze "meer koopkracht en echte banen".

Van de eerste met als ondertitel "balletje - balletje op de arbeidsmarkt" volgen hier de Inleiding en Aanbevelingen. 1 Van de tweede "gezocht: een echte baan", staat hieronder de Samenvatting. 2

Contracting, inleiding

Het team Handhaving & Naleving van de FNV heeft het afgelopen jaar onderzoek gedaan naar het fenomeen contracting. Dat is een constructie, waarbij een deel van het primaire proces van een bedrijf - zogenaamd - volledig wordt uitbesteed aan een contractor, veelal een zusterbedrijf van een regulier uitzendbureau.
Deze contractor hoeft zich niet aan de cao van de inlener of aan de uitzend-cao te houden, waardoor mag worden teruggevallen op het Wettelijk minimumloon van £ 8,63 per uur en slechts twintig vakantiedagen. Aangezien contracting er alleen op gericht is om de cao te ontwijken, is sprake van een schijnconstructie. Werknemers in dienst van een contractor doen immers hetzelfde werk als de collega's die (nog) in dienst zijn van de opdrachtgever, maar dan onder een andere naam, tegen slechtere arbeidsvoorwaarden en zonder enig perspectief op verbetering van hun positie.
De FNV maakt zich ernstig zorgen over de toename van contracting op de flexibele arbeidsmarkt en ziet het als de zoveelste poging van de werkgevers om de cao te ontduiken en de loonkosten van werknemers, met name aan de onderkant van de arbeidsmarkt, verder te drukken.
De FNV constateert daarbij dat contracting past in de trend, waarbij werkgevers steeds vaker hun verantwoordelijkheid voor werknemers wensen te verleggen naar andere partijen. Wel de lusten en niet de lasten, zo lijkt het.

In dit rapport wil de FNV aantonen dat contracting een schijnconstructie is die er alleen op gericht is om de cao te ontduiken. Daarnaast wil de bond waarschuwen voor de gevolgen van een verdere toename van contracting voor de arbeidsmarkt en de sociale verhoudingen in Nederland.
Vooral voor de uitzendbranche lijkt contracting een interessante optie, omdat vanaf 1 april 2015 vanaf dag één het loon van de inlener moet worden betaald. Contracting is dan een veel aantrekkelijker verdienmodel. In dat geval ondergraaft de uitzendsector bewust de eigen cao.

Contracting, aanbevelingen

Sociale partners moeten overeenkomen en uitspreken dat ze zich er aan zullen houden dat de werkingssfeerbepalingen in (bedrijfstak)cao's zo worden omschreven dat ook contractingbedrijven, in verband met het door hen aangenomen werk, onder de werkingssfeer van de cao vallen. In de cao moeten regels zijn opgenomen wat er gebeurt als partijen zich hier niet aan houden.
De cao moet een bepaling bevatten dat bij het overgaan van het contract naar een andere partij de rechtsgevolgen van de wet Overgang Ondernemingen gelden.
Gelijk loon voor gelijk werk dient te allen tijde het uitgangspunt te zijn. Daarvoor moet een speciale bepaling in de cao worden opgenomen waarin staat dat de werkgever die aan de cao gebonden is, verplicht is tot naleving.

De werkingssferen in de cao's zullen zodanig aangepast moeten worden dat de activiteiten van de onderneming benoemd worden. Verder moet een brede definitie van het begrip werknemer worden opgenomen, zodat ook andere arbeidsrelaties dan de individuele arbeidsovereenkomst hieronder kunnen vallen. Daarnaast kan een lijst worden opgenomen van activiteiten die niet onder de cao vallen, in het geval er een andere (algemeen verbindend verklaarde) van toepassing is.
Opdrachtgevers/werkgevers die hun werk uitbesteden of aanbesteden, zijn aansprakelijk voor toepassing van het juiste loon en andere arbeidsvoorwaarden door hun onderaannemer. Dit is de zogenaamde inleners- of ketenaansprakelijkheid. Sociale partners moeten dit regelen in de cao's. De ketenaansprakelijkheid zou in de wet geregeld moeten worden voor wat betreft de minimale wettelijke regelingen en voor algemeen verbindend verklaarde cao's.
Er dient in de wet vastgelegd te worden, analoog aan de Waadi dat voor bedrijven die uitbesteed werk verrichten het loon van de inlener van toepassing wordt en deze bedrijven tevens onder het onderkruipersverbod vallen. [Waadi: Wet allocatie arbeidskracht door intermediairs]

Vakbonden moeten altijd in de gelegenheid zijn om in de bedrijven waar sprake is van contracting open en vrij met werknemers te praten en aan de hand van gesprekken en overige informatie, zoals loonstrookjes, zich een beeld te kunnen vormen of sprake is van een schijnconstructie.
De FNV doet een moreel beroep op de werkgevers (en de werkgeversorganisaties) om hun verantwoordelijkheid voor werknemers en werkenden die een bijdrage leveren aan de totstandkoming van hun product te nemen en deze niet af te wentelen op derden.

Beleving onzeker werk, samenvatting

Uit dit onderzoek onder ruim 1.000 werknemers met een onzeker contract en 4.000 vaste krachten, blijkt dat veel werknemers (90 procent) met een onzeker contract een vaste baan wil. Driekwart van de werknemers met een onzeker contract wil een vaste baan tussen de 24 en 40 uur. Onder de jonge werknemers (20-30 jaar) wil 80 procent een vaste baan tussen de 24 en 40 uur. Tevens blijkt dat werknemers met een onzeker contract (60 procent) zich meer zorgen maken over de toekomst van hun baan dan werknemers met een vast contract.
In dit onderzoek is ook gekeken naar de financiële situatie van werknemers met een onzeker contract. Zij geven aan dat hun inkomen niet voldoende is om te voorzien in hun levensbehoefte. Daarnaast hebben werknemers met een onzeker contract meer financiële problemen dan werknemers met een vast contract. Een vijfde van de mensen met een onzeker contract heeft financiële problemen, waardoor zij niet op tijd hun rekening kunnen betalen. Het verkrijgen van een hypotheek met een onzeker contract is een bekend probleem. Maar dat zelfs het vinden van een betaalbare huurwoning tot problemen leidt bij werknemers, omdat ze een onzeker contract hebben, is zeer opvallend. Onder werknemers met een vast contract heeft 10 procent problemen met het vinden van een betaalbare huurwoning. Van de werknemers met een oproepcontract of een nul uren contract heeft 38procent problemen met het vinden van een betaalbare huurwoning. Onder de uitzendkrachten heeft 25 procent hier problemen mee.
Uit dit onderzoek blijkt dat zelfs 15 procent van de werknemers met een onzeker contract minder verdient dan het wettelijk minimumloon bij een 36-urige werkweek (£ 9,58 bruto per uur). Zij hebben dus een heel laag uurloon. Aangezien er veel flexwerkers in sectoren werken waar 36 uur de norm is, is voor veel mensen de betaling niet in orde! Daarnaast blijkt dat er een groep werknemers is die èn een laag uurloon heeft èn een beperkt aantal uren werkt. Het gevolg is dat zij niet in staat gesteld worden om een volwaardig wettelijk minimum maandloon te verdienen.

Tevens blijkt dat onder de werknemers met een onzeker contract die hebben deelgenomen aan dit onderzoek een kwart niet alle gewerkte uren betaald krijgt. Ook geeft 11 procent van de werknemers met een onzeker contract aan dat structureel niet alle gewerkte uren betaald worden. Een groot deel van de werknemers met een onzeker contract (43 procent) moet buiten de gewerkte uren beschikbaar zijn voor werk. Bovendien moet 13 procent van de werknemers zelfs altijd beschikbaar zijn om te worden opgeroepen voor werk. De werknemers met een onzeker contract moeten heel veel op fysiek en sociaal zware uren, zoals in de nacht, avond en weekeinde, werken.
Uit dit onderzoek blijkt dat 51 procent van de uitzendkrachten/payrollers hiervoor heeft gewerkt voor een ander uitzendbureau of payrollbedrijf. Ook uit de citaten in dit onderzoek blijkt dat werknemers zich erg storen aan het feit dat zij voor maar korte periodes worden ingehuurd, doordat zij dan in dienst zijn van een ander uitzendbureau, een andere BV. Werknemers blijven hierdoor in fase A van de uitzend cao (Algemene Bond Uitzendondernemingen, ABU), en hebben daardoor onzekerheid over hun baan en hun inkomen. In de uitzendcao's is in fases geregeld dat hoe meer weken werknemers werkzaam zijn voor het uitzendbureau hoe hoger het salaris kan worden en er worden meer zekerheden opgebouwd. Fase A (ABU cao, fase 1 en 2 NBBU-cao) zorgt ook voor de meeste onzekerheid voor werknemers. [NBBU: Nederlandse Bond van Bemiddelings- en Uitzendondernemingen] Werknemers kunnen van de ene op de andere dag zonder werk komen te zitten, waardoor er ook geen inkomen meer is.
Uit dit onderzoek blijkt dat werknemers met een onzeker contract relatief weinig scholing en loopbaanontwikkeling hebben en weinig autonomie in vergelijking met werknemers met een vast contract.

Opvallend positief is dat werknemers met een onzeker contract veel tot zeer veel ondersteuning van collega's krijgen als dat nodig is. Helaas zien we ook dat werknemers met een onzeker contract het werk lichamelijk zwaar vinden en dat ze in het werk vaak herhaalde bewegingen maken, wat kan leiden tot lichamelijke klachten als RSI.
Verder voelen werknemers met een onzeker contract zich minder betrokken bij de organisatie waar ze werken.
Uit dit onderzoek blijkt dat oproepkrachten en tijdelijke krachten van alle flexvormen op veel onderwerpen het slechtst scoren.

Zoals te verwachten was, scoren werknemers met een tijdelijk contract met uitzicht op een vast dienstverband op veel aspecten positiever. Wat we al wisten van alle verhalen die werknemers met onzeker werk ons vertellen, is nu door onderzoek ook in cijfers bevestigd.
Werknemers met een onzeker contract zijn slechter af dan hun collega's met vast contract als het gaat om loon, scholing, werktijden, toekomstperspectief en financiële problemen. Het is dan ook niet verrassend dat zij allemaal een vaste baan willen.
De FNV strijdt al langere tijd voor echte banen met een stabiel inkomen en perspectief op ontwikkeling en een volwaardig contract. Het belang van deze strijd blijft onverminderd groot. Daarnaast zal de FNV op naleving van één van de meest basale normen (wet op minimumloon) moeten blijven inzetten.


1 Rapportage contracting (pdf, 1,2 MB) (terug)
2 Gezocht een echte baan - onderzoeksrapport FNV naar onzeker werk Maart 2015 (pdf, 13,5 MB) (terug)