Nieuw internationaal rapport "Don't bank on the bomb"

Financiële bedrijven investeren nog steeds fors in kernwapens

Belgische coalitie tegen kernwapens/Stop Wapenhandel 1

ICAN en IKV Pax Christi brachten 8 december 2016 het internationale rapport Don't bank on the bomb uit. 2 Daaruit blijkt dat 390 financiële instellingen samen 498 miljard dollar investeren in 26 bedrijven die kernwapens, produceren, onderhouden of moderniseren. En dat alleen al in de periode januari 2013 tot augustus 2016.

Een aantal buitenlandse banken dat in België actief is, waaronder ING, BNP Paribas en Deutsche Bank, maar ook de Belgische bank KBC, investeert nog steeds honderden miljoenen euro's in kernwapenbedrijven. ING: 457 miljoen dollar, BNP Paribas: 9.008 miljoen, Deutsche Bank: 5.154 miljoen en KBC: 117 miljoen dollar. [KBC, bank- en verzekeringsgroep, fusie van onder andere Kredietbank, naast België actief in Centraal en Oost Europa.]
De top 10 kleurt volledig Amerikaans, met Blackrock, Capital Group en Vanguard op kop. De tien Amerikaanse grootinvesteerders zijn samen goed voor 89 miljard dollar, bijna 18 procent van het totaal geïnvesteerde bedrag.

Maatschappelijk onverantwoord

KBC publiceerde in september een nieuw duurzaamheidsbeleid, maar de opgestelde lijst van bedrijven van controversiële wapensystemen werd niet uitgebreid naar kernwapens, terwijl de bank dat nog vooropstelde in zijn eerdere duurzaamheidsrapport van 2013.
Banken promoten graag dat ze aan 'maatschappelijk verantwoord ondernemen' doen, maar tezelfdertijd investeren ze miljoenen euro's spaargeld in de meest vernietigende wapens die er bestaan. Dat is toch manifest in tegenspraak? Benieuwd wat hun klanten hiervan vinden, zegt Pieter Teirlinck van Vrede vzw. 3

Het kan ook anders. Uit het rapport blijkt dat er meer en meer banken, verzekeringsbedrijven en pensioenfondsen hun investeringsbeleid aanscherpen en investeringen in kernwapens in alle omstandigheden uitsluiten, zonder achterpoortjes. Achttien financiële instellingen die samen meer dan 1.700 miljard euro beheren, verbieden investeringen in kernwapenbedrijven. Triodos is daarvan een voorbeeld.

Onderhandelingen in 2017

De druk op financiële instellingen om hun relaties te verbreken met bedrijven die massavernietigingswapens produceren, zal in 2017 sterk toenemen. In maart 2017 zullen 123 landen onder auspiciën van de Verenigde Naties onderhandeling beginnen over een verdrag dat kernwapens verbiedt.
Behalve onethisch zullen kernwapeninvesteringen dan ook nog slechte investeringen worden, zo stelt Annemarie Gielen van Pax Christi Vlaanderen. 4

Opvallend is de houding van de Belgische regering. De vertegenwoordigers van de Belgische diplomatie stemden tijdens de stemming in het Eerste Comité van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in oktober jongstleden principieel tegen een verdrag dat kernwapens moet verbieden. De Belgische regering pretendeert tijdens elke officiële verklaring en in haar regeerakkoord een kernwapenvrije wereld te willen, maar maakt in de praktijk duidelijk niet af te willen van kernwapens.

Controversieel of niet?

De Belgische bank KBC claimt het meest vergaande beleid inzake controversiële wapens in de wereld te hebben. Maar het rapport "Don't bank on the bomb" laat echter de investeringen van KBC in Serco zien, een bedrijf dat betrokken is bij ontwikkeling en onderhoud van kernwapentechnologie. 5 Hiernaar gevraagd gaf KBC de verbijsterende reactie dat kernwapens wettelijk gezien niet erkend worden als controversiële wapens. Wij houden ons daaraan. Dit leverde boze reacties op van bijvoorbeeld de Belgische vakbond BBTK. 6
Het is een raadsel hoe KBC op het idee komt dat 'controversieel' een juridische categorie is. Een controversieel wapen is een wapen dat zo afschuwelijk is dat de meeste mensen willen dat het niet zou bestaan. Terwijl het debat over de vraag of kernwapens illegaal zijn nog loopt, is het moeilijk te begrijpen dat iemand zelfs maar kan bedenken ze als niet controversieel te definiëren. Het zijn massavernietigingswapens. Als ze gebruikt worden, zijn ze zonder onderscheid dodelijk voor burgers en militairen. Hun effecten kunnen niet begrensd worden in tijd of in ruimte.

Dat waren overigens ook belangrijke argumenten voor het verbod op landmijnen en clustermunitie. Kernwapens hebben de potentie de mensheid en de hele planeet compleet te verwoesten. Afgelopen maart waarschuwde het Internationale Rode Kruis dat er geen effectieve manier is om hulp te verlenen aan slachtoffers van een nucleaire ontploffing. 7 Hoe kan zo'n wapen 'niet controversieel' genoemd worden?

Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds

Toch volgt het ABP, het grootste Nederlandse pensioenfonds en één van de grootste pensioenfondsen ter wereld, al jaren het zelfde beleid als KBC. Het zegt op een verantwoorde manier te willen beleggen, maar het gehele beleid op dit vlak komt er alleen maar op neer zich aan de wet te houden, wat je sowieso zou mogen verwachten. ABP ontkent compleet een eigen verantwoordelijkheid in ethische zaken te hebben.

ABP investeert niet in anti-personeelsmijnen, clustermunitie en biologische en chemische wapens. Het ziet echter geen probleem te investeren in kernwapens:

Kernwapens maken veel discussie los. De een zal de aanwezigheid van kernwapens bevorderlijk vinden voor de vrede, de ander zal ze willen uitbannen. Dat is dan ook de reden waarom ABP een objectief kader nodig heeft om te beoordelen waar het pensioenfonds wel en niet in wil beleggen. Het fonds volgt daarom de lijn van de Nederlandse overheid. Veel overheden zien kernwapens als een noodzakelijk kwaad. Zo is Nederland partij bij het Non-proliferatieverdrag (1968) dat streeft naar kernontwapening. Dit verdrag regelt dat alleen de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad kernwapens in bezit mogen hebben. Daarmee erkent Nederland dat het bezit van kernwapens van deze landen legitiem is. En daarmee is productie en onderhoud van deze wapens legaal.
Op basis van deze redenering belegt ABP voor honderden miljoenen euro's in kernwapenbedrijven, en de investeringen in deze bedrijven nemen toe. 8

Verantwoord beleggingsbeleid

Het Deense pensioenfonds ATP heeft een soortgelijk beleid als ABP. Het zegt:

De Deense krijgsmacht werkt actief samen met de VS, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Dit geldt niet in de laatste plaats voor ons bondgenootschap in de NAVO, dat ook het Non-proliferatieverdrag (NPV) erkent. Denemarken heeft een actief leger, en ATP kan blijven investeren in wapenproducerende bedrijven, mits deze nationale wetgeving en internationale conventies en sancties respecteren. Dit geldt ook voor bedrijven die helpen kernwapens te produceren, mits zij het NPV in acht nemen. 9

Een kleiner Nederlands pensioenfonds, het Pensioenfonds Grafische Bedrijven (PGB), voert zelfs een meer rechtstreekse en verbazingwekkende verdediging van zijn investeringen in kernwapenbedrijven:

Kernwapens zijn niet opgenomen in het huidige uitsluitingsbeleid van het fonds. In deze kwestie volgt het fonds de nationale wet en internationale verdragen. In deze worden kernwapens, voor nu, gezien als noodzakelijke middelen om stabiliteit en vrede in stand te houden. 10

Gelukkig worden bovengenoemde instituties meer en meer een uitzondering op de meerderheid van financiële instituties met een echt verantwoord beleggingsbeleid. Vermogensbeheerder Syntrus Achmea die de beleggingen van veel Nederlandse pensioenfondsen verzorgt, heeft bijvoorbeeld kernwapens expliciet opgenomen in haar definitie van controversiële wapens, waarin niet belegd wordt. En Delta Lloyd besloot afgelopen februari kernwapens toe te voegen aan de lijst van controversiële wapens waarin het niet wil beleggen.
Het 'Don't Bank on the bom'-rapport identificeert vele positieve voorbeelden van financiële instituties die zich realiseren dat kernwapens uiterst controversieel zijn en dus niet als een beleggingskans beschouwd moeten worden.
Er is meer publieke druk nodig om achterblijvers als ABP en KBC te overtuigen dat hun beleid van investeren in kernwapens absoluut onhoudbaar is.