Meesterzet, noodsprong of Haagse Bluf

Parlementair gescharrel D66/SP

Hans Boot

Slopen van de marktwerking in de zorg, tot de bodem. Dat is wat de nieuwe voorzitter van de Socialistische Partij, Ron Meyer, wil. Hij maakte dat de laatste week van september bekend, vlak voordat zijn partij een gezamenlijke regeringsdeelname met D66 goed mogelijk achtte na de verkiezingen in maart 2017. Ook wie twijfelt aan de zegeningen van de parlementaire politiek mag zich afvragen of deze verrassende coalitie een meesterzet is, een noodsprong of slechts Haagse Bluf van alledag.

In ieder geval bevat het verkiezingsprogramma dat D66 in augustus 2016 uitbracht, geen enkele passage over die marktwerking, slechts een zinspeling op de bureaucratische trekjes in ons stelsel. Het gaat meer dan twintig pagina's over voorkomen is beter dan genezen (bewegen en niet roken). Veel experimenteren en innoveren, ook met voorwaarden (transparantie!) die ruimte maken voor de toegang van privaat kapitaal in de zorg. Mocht er een (veiling)meester in het spel zijn en de nood inderdaad hoog, staan ons opgeklopte lucht en rood besprenkelde lange vingers te wachten (tenminste volgens het machtige recept van Albert Heijn).

Niet waar, maar hoe

De door Meyer aangekondigde sloop vormt de grondslag van een Nationaal ZorgFonds. Eerst breken dan bouwen is een initiatief van de SP dat een einde moet maken aan zowel het 'eigen risico' als aan het bestaan van zorgverzekeraars. Alleen al daarom verdient het plan alle steun. De inmiddels meer dan 175.000 instemmende 'clicks' zijn welkom, ze stellen tegelijkertijd de mobilisatiekracht van de SP op de proef. De digitale wijsvinger is snel gezet, maar garandeert de sprong naar het rode potlood niet. Maar ook die overgang van click naar stem zal pas van betekenis zijn als de SP openbare en buitenparlementaire (communicatie)middelen wil en kan inzetten. Met de leuze 'op naar het Fonds, met D66 aanstonds'?

De SP staat zeker nog voor een tweede krachtproef. Het plan voor het Fonds noemt de incassering van de 750 miljoen euro woekerwinsten van de farmaceutische industrie als één van de financieringsbronnen voor een fatsoenlijk basispakket. Een prima gedachte. Wel wat losjes toegelicht. Jaarlijks te innen en zonder nationalisatie van deze 'Big Farm' die zo nauw verbonden is met de gezondheidszorg?
Ook andere bronnen om onder meer het eigen risico af te schaffen, zijn aansprekend. Bijvoorbeeld een miljonairsbelasting die 4,2 miljard oplevert en de belastingopbrengst van 3,4 miljard euro op te leggen aan banken en grote bedrijven. De kwestie is dus niet waar het geld vandaan moet komen, zoals onder anderen D66-voorman Pechthold collega Roemer van de SP voor de voeten gooide, maar hoe het binnengehaald wordt. En dat is geen administratieve aangelegenheid of een Haagse afhandeling. Daar is meer voor nodig en daar moet de SP rond voor uitkomen en overtuigend aan werken.

De koe en de haas

Voor een noodsprong is wel wat te zeggen. Bij gebrek aan beter en ten einde raad. D66 hunkert na tien jaar 'oppositie' naar regeringsdeelname, zeker nu in de peilingen de eerdere zetelwinst stagneert. Pechthold heeft zelfs de voortzetting van zijn politieke loopbaan aan een ministerspost verbonden. Ook de parlementaire positie van de SP is met minder zetels in de peilingen niet florissant. Daar komt bij dat de partij met haar goede naam in de lokale besturen ('met die mensen zijn afspraken te maken'), eindelijk op landelijk niveau wenst te scoren. Misschien herinneren de rekenmeesters van de twee partijen zich ineens dat 'min maal min plus is' en promoveren ze een noodsprong tot een meesterzet.
De SP heeft zich meer op de nek gehaald. Het gescharrel met D66 is slecht gevallen bij de FNV die al jaren door de SP met voorkeur als werkterrein wordt beschouwd. De vakbond haalt graag Roemers typering aan van Pechthold als Koning Flex; een titel die D66 hem in het verkiezingsprogramma beslist niet heeft afgenomen. Zonder schroom wordt daarin het kwalijke onderscheid tussen vaste en flexibele arbeid genivelleerd door werkonzekerheid tot de nieuwe norm te bombarderen, dus 'eerlijk' op alle werknemers van toepassing. Om dat mogelijk te maken 'moderniseert' D66 het ontslagrecht, hetgeen onder meer betekent dat een werknemer achteraf moet aantonen dat het ontslag onredelijk is. Vicevoorzitter van de FNV, Van Dijk, noemt dat een "vogelvrijverklaring".

Wat stug doorredenerend, dringt zich een verband op met de transfer van de spraakmakende bondsbestuurders Ron Meyer en Lilian Marijnissen naar de partij. Was hun scheiding van de FNV een voorspel om de vakbondsonvriendelijke D66 te gerieven?
Een meesterzet is niet uitgesloten. Mij is altijd een raadsel gebleven hoe een koe een haas vangt of andersom.

Eerder, 6 oktober 2016, als "opinie" geplaatst bij Konfrontatie - http://www.konfrontatie.nl/blog/index.php