Flexibele kantoren, ledenverlies FNV en akkoord van Wim Kok

De strijd moet gevoerd worden

Maurice Ferares

Een beschouwing over flexibele kantoorruimtes, een nieuw jachtterrein voor winstjagers; de oorzaken van dertig jaar ledenverlies van de vakbeweging en een terugblik op het grote bedrog van het Akkoord van Wassenaar.

Om te beginnen WeWork, een Amerikaanse verhuurder van flexibele kantoorruimtes. Het bedrijf dat acht jaar geleden zijn activiteiten begon in een klein kantoor in New York, verhuurt nu 265.000 flexibele werkplekken in 287 landen. Voor kortere of langere tijd aan kleinere bedrijven en zzp'ers.

Waar het miljarden regent

De Japanse investeringsmaatschappij SoftBank is van plan een meerderheidsaandeel te nemen in WeWork. Het gaat om een investering van 15 tot 20 miljard dollar met geld dat afkomstig zou zijn uit het VisionFund van de SoftBank. Nadat vorig jaar het VisionFund met 4,4 miljard dollar al bezitter was geworden van 20 procent van WeWork, wordt sterk overwogen het aandeel uit te breiden. VisionFund heeft 92 miljard dollar in kas, voornamelijk afkomstig uit Saoedi-Arabië, Abu Dhabi en de SoftBank zelf. Andere aandeelhouders: JPMorgan Chase, Benchmark Community Bank en de Chinese Hony Capital. 1
WeWork heeft de investeerders nog geen winst opgeleverd. De kantoorverhuurder is echter vol vertrouwen dat de winst niet al te lang op zich zal laten wachten. De mensen die de arbeidsplaatsen bezetten, de werkers op de kantoren, is in dit miljardenspel geen enkele rol toebedeeld. Ook zij worden gehuurd en weer afgedankt als het de miljardeninvesteerders uitkomt.

Ongetwijfeld ligt hier een werkterrein voor de vakbeweging, ook in Nederland. De ongewisheid van het arbeidsaanbod die mede ontstaat door de mogelijkheid van uiterst korte huurtijd van arbeidsplekken door ondernemers, vereist een speciale regeling van arbeidsvoorwaarden die collectief vastgelegd moeten worden.

Een schijneis

Het is helaas geen nieuws dat de vakbeweging al dertig jaar leden verliest. Volgens de OESO, Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, was in Nederland in 2016 van de werknemers 17 procent lid van een vakorganisatie. In 1985 was dat nog 30 procent. Bovendien zijn de vakbonden aan het vergrijzen. Van de leden van de FNV is 21 procent gepensioneerd, 54 procent van de leden is tussen de 45 en 65 jaar en 25 procent is ouder dan 45 jaar. Het Financieele Dagblad, 12 oktober 2018:

De vraag naar de representativiteit van de vakbonden leeft dan ook in menig bestuurskamer. Waarom nog een rituele dans aangaan met een partner die maar steeds een kleiner deel van het personeel vertegenwoordigt en soms los gezogen lijkt van de werkvloer.

Uiteraard heeft de leiding van de FNV een verklaring voor het enorme ledenverlies: de teruggang zou niet het gevolg zijn van het beleid van de leiding van de vakbond, maar van de flexibiliteit van de arbeid. Dat is kletskoek. Een recent voorbeeld. In een poging het ledenverlies te doen stoppen, heeft de vakcentrale een looneis van 5 procent voor 2019 gesteld. Verbazingwekkend. Een looneis van 5 procent. Wat een durf , wat een radicale eis.
In wezen is de eis helemaal niet hoog. Ook de Duitse IG Metall met zo'n 3,5 miljoen leden heeft een paar maanden geleden die eis gesteld, maar lijdt aan hetzelfde euvel als de FNV. De bestuurders van beide bonden weten heel goed dat die eis niet ingewilligd zal worden, als er niet voor wordt geknokt. In Duitsland is hij niet binnengehaald, daar is door de leiding van IG Metall geen harde strijd geleverd en zitten de sociaaldemocraten op de schoot van de christendemocratische Angela Merkel.
Over dat knokken heeft de FNV geen woord gezegd. Welke harde acties gaat de vakbond voeren om die 5 procent binnen te halen? Geen mens die het weet, want de top van de FNV is niet van plan leiding te geven aan flinke acties. Dat weten ook leden die zich niet laten bedotten en de vakbond verlaten. Dat weten ook de jongeren die zich liever niet organiseren in een ouwe mannenclub die niets voor elkaar krijgt. De FNV voert geen harde actie, omdat de beleidsmakers 'hun onderhandelingspositie' niet in gevaar willen brengen. Iets dat ze alleen binnenkamers zeggen.
De leiding van de vakbeweging is, net als de andere grote verliezers de sociaaldemocratie in Nederland (PvdA) en Duitsland (SPD), deel geworden van het kapitalistische staatsapparaat en vertegenwoordigt de belangen van dat apparaat en dus van zichzelf. En niet die van de arbeiders in hun organisaties en die daarbuiten.

Kok was een prototype

Het prototype van zo'n sociaaldemocratische vakbondsleider was de zojuist overleden Wim Kok, voorzitter van de FNV in de periode 1976-1985. De Amerikaanse oud-president Clinton en de Engelse oud-premier Tony Blair noemden Kok 'de uitvinder van de derde weg tussen liberalisme en socialisme'. Het zal je maar gezegd worden als socialist.
Om de sociaaldemocratie te redden, schudde Kok zijn ideologische veren af, zo zei één van de herdenkers de afgelopen week. Ook niet bepaald de karakterisering van een principieel socialist.
Kok was minister van Financiën, 1989-1994 en daarna tot 2002 minister-president van de twee ('paarse') kabinetten van de PvdA met de VVD en D66. Zelfs de monarch sprak waarderende woorden over de overleden socialist die geacht wordt republikein te zijn geweest.

De ondernemers wier belangen hij goed had behartigd, zoals die van de ING, Shell en KLM, voorzagen hem tijdens zijn leven rijkelijk van commissariaten. Zij herinnerden zich heel goed en waarderend dat Kok in 1982 samen met de werkgeversvoorzitter Van Veen het beruchte Akkoord van Wassenaar schreef. Loonsverlagingen in ruil voor meer werk, een ruil die uitbleef. De afbraak van de vakbeweging begon in die tijd en zal ook door de opvolgers niet te stuiten zijn als ze Koks beleid blijven volgen. Dat de ondernemers in 1982 met Kok een loopje hebben genomen, blijkt uit de volgende cijfers. In de periode 1982-1986, de eerste jaren na het tekenen van het akkoord, steeg het aantal werkloosheids- en bijstandsuitkeringen met 161.000 (CBS) Dergelijke uitkeringen werden niet verstrekt aan mensen die een baan hadden.
De leden van de vakbeweging staan voor de taak hun organisaties te heroveren en de leiding ervan ter hand te nemen. Weglopen is geen optie, daar zijn alleen de ondernemers mee gebaat. De strijd moet gevoerd worden.

1	Informatie ontleend aan: The Wall Street Journal en Het Financieele Dagblad, 11 oktober 2018. (terug)