Vakbond en klimaat, wat Vlaanderen kan leren

Schotland - inspiratie voor een ambitieus klimaatbeleid

Pieter Verbeek 1

Met de Green Deal schakelt het Europese klimaatbeleid een paar versnellingen hoger. En recent bleek dat er van het Europees Parlement nog een tandje bij mag. Die doortastende Europese aanpak contrasteert sterk met de weifelende houding van de Vlaamse Regering. Over de grenzen kijken kan helpen om Vlaanderen in lijn te krijgen met Europa.

Andere Europese regio’s kunnen inspiratie bieden bij de zoektocht naar een sterk klimaatbeleid dat alle burgers en bedrijven meeneemt. Van de Schotse aanpak valt heel wat te leren, zo blijkt. Schotland koppelt een ambitieus klimaatbeleid aan veel aandacht voor Just transition, en dan alles binnen een sterk uitgewerkt wettelijk kader.

Ambitie

Eerst iets over de ambitie. Het verdrag van Parijs is het referentiepunt. Schotland wil tegen 2045 stoppen met het toevoegen van broeikasgassen aan de atmosfeer door menselijke activiteiten (netto nul uitstoot, klimaatneutraal). Dat is zo vastgelegd in een recente wijziging van de tien jaar oude Schotse klimaatwet die ook ambitieuze tussentijdse doelen bevat: in 2030 moet de uitstoot 75 procent lager liggen dan in 1990, in 2040 gaat het om een daling met 90 procent.

Toegegeven, de Schotse uitstoot van broeikasgassen is niet zomaar te vergelijken met die in Vlaanderen. Er is bijvoorbeeld minder energie-intensieve industrie en een veel groter potentieel voor windmolens. Maar dan nog blijft de ambitie groot. Dus rijst de vraag: is een Schotse netto nul uitstoot haalbaar tegen 2045? Ja, zeggen de experts van de UK Committee on Climate Change, op voorwaarde dat de regering van het Verenigd Koninkrijk inzet op een netto nul uitstoot tegen 2050. Een ambitie die aansluit op het Verdrag van Parijs. Dat missen we alvast in Vlaanderen (zo oordeelden ook de Europese Unie en de Bond Beter Leefmilieu (BBL).

Onafhankelijke en brede analyse

Interessant overigens, dat Committee on Climate Change. De organisatie wordt uitsluitend bevolkt door wetenschappers. Ze leveren onafhankelijk advies over de klimaatdoelen die door (delen van) het Verenigd Koninkrijk vastgesteld worden en onderzoeken of de emissiedalingen gehaald worden. Het Committee maakt onafhankelijke analyses over klimaatwetenschap, economie en beleid en gaat in dialoog met andere organisaties en burgers.

Een plan, als stap tussen de ambitie en de realiteit, zo moet het van Europa. Ook Schotland stelt om de vijf jaar een klimaatplan op dat maatregelen bevat voor alle economische sectoren die verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van broeikasgassen. Het in Vlaanderen goed gekende lijstje duikt dan op: elektriciteitsproductie, transport, industrie, gebouwen, landbouw en landgebruik. Het plan wordt vernieuwend door uit te zoeken wat de gevolgen zijn van de maatregelen voor de verschillende sectoren van de Schotse economie en voor de verschillende regio’s van Schotland. Met als vraag wat het effect zal zijn voor de tewerkstelling in die sectoren en gebieden. En vervolgens, wat zal de overheid concreet doen om de werknemers, de werkgevers en de lokale gemeenschappen te helpen om de genomen maatregelen uit te voeren?

Eerlijke transitie

Van belang is dat de Schotse wet enkele Just transition principes vermeldt. Ze vormen de leidraad voor de manier waarop Schotland zijn broeikasgassen zal reduceren. Het klimaatbeleid moet leiden tot ecologisch en sociaal duurzame banen en moet lage koolstofinvesteringen en dito infrastructuur steunen. Schotland wil een sociale consensus opbouwen en in stand houden door de dialoog aan te gaan met werknemers, vakbonden, lokale gemeenschappen, ngo's en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en de industrie. Een pijnlijk standpunt voor wie vertrouwd is met de afbouw van de Vlaamse overlegcultuur van de laatste vijftien jaar. En er volgt meer: het klimaatbeleid schept waardig, eerlijk en hoogwaardig werk, draagt bij aan een efficiënt gebruik van grondstoffen en duurzame economische benaderingen die ongelijkheid en armoede helpen aanpakken. Dat zou verdorie zomaar uit de congresresoluties van een vakbond kunnen komen!

Ja, ja, papier is geduldig hoor ik zeggen. Maar het gaat wel om wettelijke bepalingen. Verder heeft Schotland een Just Transition Commission. Die geeft advies over de manier waarop een eerlijke net-zero economie tot stand kan komen en moet praktische, realistische en betaalbare acties aanbevelen om een veerkrachtige economie uit te bouwen die tegelijk de kansen voor en het welzijn van elke burger versterkt. Dat laatste klinkt als een centrale Corona aanbeveling avant la lettre.
Vlaanderen, doe er uw voordeel mee.