Stakingen tegen dodelijke gevolgen Covid-19

VS dwingen Mexico de grensfabrieken open te houden

David Bacon 1

Na de stakingen van de Mexicaanse arbeiders voeren de Verenigde Staten (VS) de druk op om de fabrieken aan de grens open te houden. De toespitsing van de Trump regering op de herstart van de economie brengt niet alleen de Amerikaanse arbeid(st)ers in gevaar om besmet te raken met Covid 19, maar ook de Mexicaanse.

In Washington doet President Trump zijn best om de gesloten vleesverwerkende fabrieken te heropenen, terwijl de arbeiders daar besmet raken met het virus. De gouverneur van Baja California, een Mexicaanse staat, doet precies hetzelfde in Tijuana. De stad waar arbeiders sterven in veelal Amerikaanse fabrieken die produceren voor de VS. De fabrieken zijn bekend als de maquiladorais. Ze importeren belastingvrij ruwe grondstoffen en bevinden zich met name in Mexico aan de grens met de VS.

Onieuw geopend

Jaime Bonilla Valdez haalde in 2018 het gouverneurschap binnen in het kielzog van de Mexicaanse president Andrés Manuel López Obrador. In het begin was hij - vooraanstaand lid van de Morena-partij van de president - een krachtig voorstander van de sluiting van de fabrieken aan de grens en riep hij op de productie op te schorten.
De president zelf werd bekritiseerd, omdat hij niet snel genoeg tegen de pandemie had opgetreden. Maar eind maart, tegen de achtergrond van het stijgende aantal dodelijke slachtoffers van Covid-19 in Mexico, riep hij eindelijk de noodtoestand uit. 'Niet-essentiële' bedrijven kregen het bevel hun deuren te sluiten en tot 30 april het loon van de arbeiders te blijven betalen.

Straat in een wijk van 'maquila arbei-ders'

Stakingen

Hoewel Baja California veel minder dichtbevolkt is dan andere Mexicaanse staten, is het nu de derde in het aantal Covid-19 gevallen: 1.660 besmette mensen en 261 doden, waarvan alleen al in Tijuana 164. Dat zijn meer doden dan de 131 in het naburige San Diego, een veel grotere metropool. Van de mensen met Covid-19 in Tijuana sterft 15 procent, terwijl dat in San Diego slechts 3,5 procent is. Maar zoals overal het geval is, weet niemand echt hoeveel mensen ziek zijn. De verspreiding van het virus onder de 2,1 miljoen inwoners met meer dan 900 maquiladoras (fabrieken) is voor de arbeiders zeer bedreigend.

Veronica Vasquez (in het midden van een stoffige straat in Tijuana): Je kunt je voorstellen hoe wanhopig we zijn, omdat we zo arm zijn, en zonder een wet om ons te beschermen. Hier, als je geen geld hebt, zal de overheid de wet niet handhaven.

De alarmerende geluiden klonken luider, toen begin april twee arbeiders stierven. Dat was bij Plantronics, waar 3.300 werknemers telefoon headsets maken. Een ander bedrijf Schneider sloot na het overlijden van één arbeider en ook nog eens elf zieken. De directie van Skyworks, onderdelen communicatie-apparatuur met 5.500 arbeiders, gaf toe dat sommigen besmet waren geraakt. In het groeiende klimaat van angst begonnen de eerste stakingen. In Mexicali, hoofdstad van de staat Baja California, legden de arbeiders op 9 april het werk neer in drie fabrieken die eigendom zijn van de Verenigde Staten (Eaton, Spectrum en LG). Demonstranten zeiden dat de bedrijven mensen dwongen om te komen werken onder de bedreiging van een permanent ontslag en daarna weigerden ze de door de overheid voorgeschreven lonen te betalen en beschermende maskers te verstrekken. De fabrieken werden door de deelstaatregering gedwongen om te sluiten.

Meer stakingen

Vervolgens is het werk neergelegd bij drie andere fabrieken (Jonathan, SL en MTS). Daar boden de bedrijven bonussen van 20 tot 40 procent aan als de werknemers aan het werk zouden blijven, maar dezen weigerden het aanbod. Eén van de stakers vertelde aan de Mexicaanse krant La Jornada: We willen gezondheid, we willen geen geld, geen bonussen of zelfs geen dubbel loon. We willen gewoon dat ze zich houden aan het presidentiële bevel dat niet-essentiële fabrieken sluiten, en dat ze ons volledige salaris betalen. Het bedrijf Jonathan maakt metalen rails voor machinegeweren en tanks voor Amerikaanse bedrijven. Arbeiders ontkennen de bewering van het bedrijf dat ze 'essentiële' telecommunicatieapparatuur maken, een veel voorkomende claim van fabrieken die open willen blijven.
De Organisatie van de arbeiders en volkeren, een radicale groep onder de maquiladora werkers in Baja California, meldde een week van werkonderbrekingen bij Skyworks en een staking bij Gulfstream op 10 april. Bij Honeywell Aerospace begonnen de arbeiders op 6 april met het stilleggen van de productie. Het bedrijf ontnam honderd mensen hun werkuren en ontsloeg er vier, zei één van de activisten. Honeywell sloot een week lang en ging daarna weer open.

Naarmate de stakingen vorderden, meldden de arbeiders de dood van twee mensen in de fabrieken van Clover Wireless, waar mobiele telefoons worden gerepareerd. Eén ploeg stopte tijdelijk het werk, daarna werd op 14 april een algemene staking uitgeroepen die ondersteund werd door New Labor Center, een vakbondsfederatie van de Mexicaanse Electrical Workers Union.

Fabrieken niet echt dicht

Bedrijven, waarvan de directie de sluiting verkondigde, zijn nooit echt gesloten. Eén van de arbeiders: Ze sloten de voordeur en deden er een ketting om. Daarna brachten ze de arbeiders naar binnen via de achterdeur en vertelden hun dat als ze niet weer aan het werk gingen, ze hun baan voorgoed zouden verliezen.
Elders aan de grens klagen werknemers er ook over dat ze gedwongen worden te werken. Onder de ontduikende bedrijven bevonden zich zelfs brouwerijen. In de rest van Mexico begon het bier uit de schappen te verdwijnen als gevolg van het besluit van de president, waardoor brouwerijen moesten sluiten, hun alcoholproductie werd 'niet essentieel' geacht. Modelo en Heineken, twee grote producenten, voldeden eraan. De twee enorme brouwerijen van Constellation Brands die Corona en Modelo voor de Amerikaanse markt maken, deden dat niet.

Op 1 mei waren op een Facebook bericht arbeiders te zien zonder mondkapjes bij de Piedras Negras, een glasfabriek die de flessen voor de brouwerij Constellation Brands op de band zet. Een arbeider: We vragen om mondkapjes en ze onthouden ons die, zoals ze dat doen met desinfecterende gel die ze ons alleen bij de ingang geven, en dat is het. De human relations directeur van de fabriek Sofia Bucio antwoordde dat het bedrijf alles doet wat nodig is, waarna hij verder ging met het bekriti-seren van de (geciteerde) arbeider: We hebben je niet uit je huis gehaald en je gedwongen om bij ons te werken, toch? Als je de maatregelen die IVC [het glasbedrijf] neemt niet leuk vindt, ooit stonden de deuren wijd open om je binnen te laten toen je hier kwam, en nu zijn ze dat even-zeer om je er weer uit te laten.

50 Procent loon

In grenssteden aan de overkant van de Rio Grande tegenover Texas meldden directies van andere fabrieken die open wilden blijven dat ze arbeiders met zorgen over het virus thuis zouden laten blijven. Maar wel tegen 50 procent van hun normale loon. Daar kunnen de mensen onmogelijk van leven, aldus de directeur Julia Quiñones van het Border Women Workers Committee.
Sinds president López Obrador een jaar geleden een verhoging instelde, is het minimumloon aan de grens 185,56 pesos (7,63 dollar) per dag. De helft daarvan zou in Nuevo Laredo nauwelijks genoeg zijn om een liter melk (80 pesos) te kopen.

Er is geen ander werk dat de vrouwen in de stad kunnen doen, legde Quiñones uit. Vroeger gingen sommige arbeiders de grens over om extra geld te verdienen met het doneren van bloed. Maar de grens is nu gesloten, zelfs voor degenen die een visum hebben. Ze kunnen geen dingen op straat verkopen vanwege de lockdown. De enige optie is om te werken. Een arbeider zei tegen haar: Het is beter om voor 100 procent te werken, zelfs als we ons leven riskeren, dan thuis te zitten met 50 procent.

Doodkistenfabrikant

Ondertussen breidden de werkonderbrekingen zich uit naar andere grenssteden, terwijl het aantal doden steeg. Lear Corporation dat 24.000 mensen in dienst heeft die autostoelen maken, sloot op 1 april zijn twaalf fabrieken. Het concern had meer Covid-19 dodelijke slachtoffers dan enig ander bedrijf aan de grens, het wilde geen aantallen noemen en berichtte dat het pas op 3 april van het eerste sterfgeval had vernomen. Eind april waren er echter al zestien Lear arbeiders overleden aan het virus, dertien alleen al in van de Rio Bravo-fabriek.
Toen andere fabrieken ondanks de doden doorgingen, braken er stakingen uit. Op 17 april legden de arbeiders bij zes maquiladoras het werk neer en eisten dat de bedrijven hun activiteiten zouden stoppen en de door de overheid opgelegde lonen betalen. Twintig mensen in de stad waren toen al gestorven, waaronder twee arbeiders bij Regal Beloit, een doodskistenfabrikant. Bij Honeywell berichtten zeventig stakers dat het bedrijf geen mondkapjes had verstrekt en mensen met een hoge bloeddruk of diabetes dwong om op het werk te verschijnen.

Op 24 april sloot de Electrolux-fabriek, nadat twee arbeiders waren overleden. Twee weken eerder protesteerden daar de arbeiders tegen het gebrek aan gezondheidsbescherming. Toen ze uiteindelijk stopten met werken, werden ze in het bedrijf opgesloten en later volgde het ontslag van twintig collega's. Een van hen: Het bedrijf wilde ons niets vertellen, hoewel we allemaal wisten dat we met gevaar voor besmetting werkten. Ze wachtten tot er twee stierven, voordat ze sloten en ontsloegen degenen die protesteerden tegen het gebrek aan veilige omstandigheden. Ze zeggen nog steeds dat hun productie essentieel is, maar je kunt zien hoe weinig ze geven om het leven van de werknemers.
In Juárez sloot de burgemeester de restaurants van de stad, maar liet de maquiladoras wel doordraaien. Toen de arbeiders van TPI Composites hun protest begonnen, werd de gemeentelijke politie zelfs tegen hen ingezet. In Juárez en andere grenssteden slaagden de arbeiders erin met druk de regering aan te zetten om de bedrijven tot naleving te dwingen.

De VS grijpen in

Eind april trad de Amerikaanse regering van Trump tussenbeide namens de eigenaars van de stilgelegde fabrieken. Ze nam zich voor de nieuwe overeenkomst tussen de VS, Mexico en Canada die op 1 juli in werking zal treden, te beschermen.3 Terwijl de overeenkomst theoretische bescherming biedt voor de gezondheid en veiligheid van de werknemers, is er geen verwachting dat hiermee de installaties gesloten zouden blijven tot het gevaar van Covid-19 afneemt. In plaats daarvan is de overeenkomst bedoeld om de ketens van toelevering en investering tussen Mexico en de VS te beschermen, met name bij fabrieken aan de grens.
Op bevel van de Mexicaanse president López Obrador zijn alleen als 'essentieel' de bedrijven geclassificeerd die direct betrokken zijn bij kritieke industrieën. Uitgesloten zijn bijvoorbeeld de gezondheidszorg, voedselproductie of energie en bedrijven die producten leveren aan fabrieken in die industrieën. Maar vanaf het begin beweerden directies dat veel maquiladoras 'essentieel' waren, omdat ze aan andere fabrieken in de VS leverden. Een kaderlid van een exportvereniging in Tijuana gaf toe dat bedrijven de 'essentiële' classificaties van de VS hebben willen gebruiken.

Het militair-industrieel complex heeft een groeiend aandeel in de grensfabrieken die in 2004 voor 1,3 miljard dollar aan ruimtevaart- en bewapeningsproducten naar de VS exporteerden; stijging 2019: 9,6 miljard dollar.4 Om die enorme belangen te verdedigen, vertelde de algemeen directeur van de Mexicaanse federatie van ruimtevaart industrieën de Mexicaanse regering dat ze de defensie-industrie van Mexico de 'essentiële' status moest geven die de sector ook in de VS en Canada geniet.
De staatssecretaris van Defensie Ellen Lord, verantwoordelijk voor 'aankoop en onderhoud' bij het Pentagon, kondigde aan dat ze een ontmoeting had met de Mexicaanse minister van Buitenlandse Zaken om hem aan te sporen de Amerikaanse defensiebedrijven de productie in hun maquiladoras te laten hervatten. Mexico is op dit moment problematisch voor ons, maar daar werken we aan via onze ambassade, zei ze. Later kondigde ze aan dat haar bezoek succesvol was geweest.

Koloniale traditie

De taal bezigend van de regering Trump, heeft de Amerikaanse ambassadeur het risico van de werknemers gekleineerd. Er is overal risico, maar we blijven ook niet allemaal thuis uit angst dat we onze auto's in de prak rijden, zei hij in een tweet. Economische vernietiging bedreigt ook de gezondheid. Aan beide kanten van de grens zijn investeringen gelijk aan werkgelegenheid en gelijk aan welvaart.
Op 28 april boog de gouverneur van Baja California dan uiteindelijk voor de druk en beval de heropening van veertig 'gesloten' maquiladoras. Volgens de minister van Economische Ontwikkeling worden ze nu beschouwd als onderdeel van de toeleveringsketen voor essentiële producten. We zijn niet bezig om te proberen uw activiteiten op te schorten, zei hij tegen de eigenaars, maar om met u samen te werken om banen te blijven creëren en welvaart te blijven genereren in deze staat.
Gezien het feit dat veel 'gesloten' fabrieken in feite al actief waren, zei Julia Quiñones van het Border Women Workers Comittee bitter: Dit is wat er altijd gebeurt hier aan de grens. De bedrijven overtreden de wet, en dan wordt de wet veranderd om het allemaal legaal te maken. De federale regering van Mexico is zelf ook begonnen met het terugdraaien van de wet. Namelijk door drie dagen na een Amerikaans verzoek de vele enorme autofabrieken in Mexico te laten herstarten, zodra de autofabrikanten ten noorden van de grens hun activiteiten opnieuw starten.

De aankondigingen gaven niet aan of Mexico de virusinfectiecurve had afgevlakt of dat de fabrieken nu veilig waren. In een periode van 24 uur, van 29 tot 30 april, ging het aantal gevallen per miljoen mensen van 138 naar 149; in het grensgebied met de VS werken een miljoen arbeiders in meer dan 3.000 fabrieken. Het virus heeft al geleid tot talrijke sterfgevallen onder hen, en als alle fabrieken de productie hervatten, terwijl het nog steeds rond woedt, zal het dodental zeker stijgen.
Luis Hernández Navarro van de linkse Mexicaanse krant La Jornada herinnerde zijn lezers eraan dat de rampzalige verspreiding van het virus in Italië werd veroorzaakt door het voortdurend in werking blijven van de fabrieken in Lombardije tot het te laat was. De maquiladora industrie heeft zich nooit bekommerd om de gezondheid van haar werknemers, alleen om haar winsten. Hun produc-tielijnen mogen niet stoppen, en in de beste koloniale traditie heeft Uncle Sam Mexico onder druk gezet om de ketenarbeiders in bedrijf te houden. De halsstarrigheid van de maquiladoras maakt het waarschijnlijk dat het Italiaanse geval zich hier zal herhalen.