Ook op kleine schaal, dicht bij huis

Wat te doen tegen extreme verrechtsing

Hans Boot *)

Rechts tot extreem rechts. Eén naam is minder bekend, ene Mark van den Oever. De boer die zich behandeld achtte als de kleine bevolkingsgroep die 75 jaar geleden gedecimeerd de Tweede Wereldoorlog overleefde. Bekender zijn opspelende types als Baudet, Bleker en Wilders, om er een paar uit te kiezen. Ze loven de boeren en de ware Nederlanders en zien zich bedreigd door onder anderen Marokkanen. Ze staan binnen en buiten Nederland niet alleen en zijn bedenkelijk nieuwswaardig. Wat staat ons – voor het gemak Links genoemd – te doen? Dood zwijgen, het debat aangaan of systematisch bestrijden?

Baudet en Bleker trekken graag samen op. De eerste wil groeien in de agrarisch sector waar in zijn ogen behoefte is aan een partij die rechtvaardig is voor oude tradities. De tweede is een gearriveerd politicus. In 2010 was hij als vooraanstaande CDA'er en staatssecretaris van onder meer Landbouw een bepalend voorstander van de coalitie met VVD en PVV. In 2020 toont hij zich een pleitbezorger voor samenwerking van CDA en Forum voor Democratie (FvD) in Brabant. Ook is hij voorzitter van “Vee&Logistiek”, belangenbehartiger van veehandelaren. Wilders is langzamerhand godverlaten en beschuldigt de advocaat-generaal van het Openbaar Ministerie van corruptie en van haat tegen hem en de PVV. De rechtstaat is zijn hinderpaal.
Het meest verontrustend van deze kleine selectie is dat de betrokken partijen PVV en FvD electoraal prima boeren.

Zwijgen zinloos

Zoals gezegd, deze kleine schets is deel van een internationale ontwikkeling. Hoe inspirerend elders de tegenbeweging ook is, hier slechts de kleinschalige vraag: hoe stellen we ons op. Met daarbij als gegeven de depolitiserende media en de vrijwel onbeheersbare invloed van de digitale informatievoorziening en geknutselde opinies. Negeren zou gelijk zijn aan de mond laten snoeren.
Ook wanneer Baudet en Wilders, om bijvoorbeeld de VVD-fractievoorzitter Dijkhoff buiten beschouwing te laten, kwaadaardige uitspraken doen, duiken de nuanceringen voor radio en televisie snel op. Excuses eisen is inmiddels een daad van kracht en kennen steeds meer een vrijblijvende uitwerking. Schouders ophalen, 'ze doen maar', heeft geen zin, een brede instemming is al georganiseerd. De als onafhankelijk geboekte journalistiek is snel geneigd over 'voors en tegens' te spreken en het woord te geven aan een deskundige over de lange jaren die nog nodig zijn eer migranten(kinderen) hun geschiedenis en achterstanden voorbij zijn.

Al of niet in boosheid zwijgen, heeft dus geen zin. Het woord nemen, de discussie zoeken, is dan ook een eerste opdracht. Om te beginnen klein en alledaags. Wat mij persoonlijk betreft, is dat naast de vakbondsgroep en het wijkcentrum, de voetbalkantine van mijn kleinzoon. Geloof het of niet, vaders en moeders genieten na de wedstrijd wekelijks van een halfuurtje koffie met politiserende discussie. Niet baanbrekend, maar leerzamer dan een talkshow die zelden de tijd heeft om elkaar te begrijpen zonder het eens te hoeven worden. Nuttiger dan de bewondering voor Wilders' retorische kwaliteiten, waarmee politieke commentatoren hun onmacht rechtvaardigen. Zinniger dan de wetenschappelijke onzin van Baudet met een cynische geringschatting te herhalen.

Confrontatie

En Links dan? Een debat met de genoemde heren is zinloos. Dat geldt al minder voor de confrontatie met hun aanhang over de onwerkelijke visie op bijvoorbeeld de klimaatcrisis en de gekoesterde zegeningen van een onbesmet 'noordelijk westen'. Het maatschappelijk bevoorrechte deel dat Baudet heiligt, zal niet blijven juichen over de toekomstige maatpakken en al het andere wat als privileges beschouwd wordt. Wilders zal zijn electoraat niet sociaaleconomisch doen 'stijgen', ook niet met een nieuw gedogen door partijen als het CDA en de VVD.
Een handboek 'bestrijding (extreem) rechts' is er gelukkig niet. Wel mogen we aannemen dat in het compromis zoekende parlement de erkenning van PVV en FvD voortdurend op de loer ligt. Te hopen is dat de SP zich ontpopt als herkenbare dwarsligger in de maatschappelijke aanvaarding van extreem rechts. Een klassieke wijsheid blijft echter actueel: de bron van veranderingen binnen het parlement ligt er buiten.

Wat Links te doen staat, valt binnen die wijsheid. Hiervoor genoemd: systematisch bestrijden. Niet schromen, kritiek ontwikkelen en uitdragen, waarbij kwalificaties als 'fascist', 'xenofoob' en 'racist' in hun waarheid krachteloos zijn.
Als daar aan toegevoegd wordt: zo georganiseerd mogelijk, is dat zowel een open deur als een noodzakelijke sprong uit het verleden van Links dat uit haar verscheidenheid helaas onvoldoende macht tegen rechts weet te ontwikkelen. Tegelijkertijd is dat verleden een waardige leerschool. Van analyse tot demonstratie, van partij tot beweging, van actiegroep tot vakbond, van bijeenkomst tot actie, van pamflet tot nieuwsbrief. Deze en andere middelen zijn uitermate geschikt zijn om de strijd tegen extreem rechts te voeren. Overigens, behalve aanvullingen zijn opgedane ervaringen de moeite van de uitwisseling waard.

*) Eerder – 12 februari 2020 – verschenen bij Konfrontatie Digitaal, www.konfrontatie.nl