welkom
edities
inhoud

Samenwerking buiten de vakbeweging - drie gesprekken

Er is een enorme onvrede en kwaadheid

Het eerste gesprek was met Hans van Heijningen, coördinator van het solidariteitsfonds XminY en voorzitter van Attac Nederland, en Piet van der Lende, actief in de Werklozen Belangen Vereniging Amsterdam en het comité Euromarsen. Twee mensen die we al langer kennen. Daarna spraken we met Anne van Schaik van Naar een Feministisch Europa en Marco van EuroDusnie. Twee organisaties die in 1997 ontstonden.

Er is driftig geknipt en geplakt om in de beschikbare ruimte zoveel mogelijk opmerkingen over Solidariteit te kunnen plaatsen. Ze zijn vaak kritisch, maar steeds kameraadschappelijk en relevant.

Er liggen kansen

Het motto van Solidariteit "voor een strijdbare vakbeweging", wat zegt jullie dat?

Piet: "Belangrijk is of er een perspectief is voor een strijdbare vakbeweging buiten de gebaande paden, zoals in Frankrijk met Sud. Daar zijn we op de lezersconferentie van Solidariteit niet echt uit gekomen. En wat doen we met de ruimte die ontstaat om met groepen binnen de FNV samen te werken? Veel bestuurders staan met de rug tegen de muur. Er is bij FNV Bondgenoten ledenverlies en een vergrijzend kaderbestand. En als ik in Amsterdam praat met politici, dan nemen ze de FNV niet meer serieus. Ze zeggen: 'de FNV zit in de Kamer van Koophandel en praat daar de werkgevers na'.

Komende juni komt op het congres van de FNV de vraag aan de orde 'gaan we door met het poldermodel'. Interessant. Bovendien zijn er discussies en reorganisaties binnen de FNV die niet misselijk zijn. Dat betekent voor Solidariteit dat er kansen liggen om samen te werken met 'stukjes FNV'. Dat geldt trouwens ook voor groepen buiten de vakbeweging.

Er is een grote groep mensen (illegalen, daklozen, mensen in precaire arbeid) met een enorme kwaadheid die politiek niet vertaald wordt. Solidariteit als blad bereikt die mensen ook niet, dat lukt alleen met concrete projecten. Voor hen zijn bij de FNV de deuren meestal gesloten en wij missen de deskundigheid en menskracht. Dat is een ander vraagstuk dan: hoe zit de vakbeweging in elkaar en hoe moet het verder? Overigens, vragen die ook gesteld moeten worden."

Hans: "Inderdaad, kun je aan theorievorming een politieke praktijk koppelen? Als je een paar honderd mensen die op het snijvlak van de vakbeweging staan, weet te informeren en te activeren, dan is dat prima. Maar het moet uiteindelijk leiden tot de praktijk waar Piet het over heeft. Bij wijze van spreken, in buurten en dorpen. Voor de mensen daar moet je wat betekenen om een politieke factor te kunnen zijn. Overigens zie je dat ook bij Attac. We hebben een paar honderd actieve mensen bij elkaar en binnen de kortste keren weet je alweer kilometers diepgang te bereiken.

Ik ben op dit moment al blij als we, in een voor grote groepen 'boomende' economie, erin slagen een radicaal kritische cultuur in stand te houden, als vitaal onderdeel van de samenleving en wat dat betreft, is Solidariteit heel belangrijk."

Te beschouwend

Wat vinden jullie van de strategie van Solidariteit om de randen van de vakbeweging op te zoeken?

Hans: "Dat lijkt me een relevante benadering. Wij moeten ons niet opsluiten in onze eigen praktijk, maar experimenteren. Hoe geven we antwoord op de moderne tijd. De vakbond lukt dat niet zo. De situatie voor de FNV is ernstig, er zal dus wel worden geëxperimenteerd, maar in strakke kaders. De moderne tijd wordt niet onbevangen tegemoet getreden, maar buiten de deur gehouden. In plaats van te experimenteren met nieuwe vormen van belangenbehartiging, verzet en discussie, wordt gewerkt met neoliberale vormen als het verkopen van verzekeringen."

Piet: "Kijk naar Volendam. Waarom organiseer je geen avond met die Volendamse jongeren. Wij zien Kok en Beatrix en denken, daar moeten we niet bij zijn. Misschien moeten wij daar juist wel bij zijn en het niet overlaten aan de gevestigde orde."

Hans: "Solidariteit is een club waar ik mij mee identificeer en waar ik dus ook actie mee kan voeren. XminY was in de jaren tachtig ver verwijderd van de praktijk en van initiatieven van bijvoorbeeld vakbonden. Wij wisten alles van illegalen, maar niets van uitkeringsgerechtigden. Nu proberen we de scheidsmuren weg te breken tussen de links radicale subcultuur en organisaties die in Nederland op elementair niveau aan belangenbehartiging doen. We zijn op zoek naar bondgenoten die traditioneel buiten ons gezichtsveld vallen."

Piet: "Ik zie Solidariteit als een integraal onderdeel van de radicaal linkse beweging die alle aspecten van de maatschappij in de discussie betrekt. En dat vind ik belangrijk. Het gaat om meer dan alleen de klassieke vakbeweging of alleen om strijd in de bedrijven.

Nu is het wel zo dat voor kaderleden van clubs waarbij ik betrokken ben - WBVA, Vrouwen in de Bijstand of de werkgroep Grote Stad van FNV Bondgenoten - het blad Solidariteit geen grote rol speelt. Deels, omdat ze het niet kennen, maar ook omdat het geen zoemfunctie heeft. Kaderleden spreken niet met elkaar van 'heb je gelezen wat er in Solidariteit staat'. Maar met welk links blad heb je dat wel op dit moment? Je kunt ook niet al te hoge eisen stellen aan het blad.

Hans: "Die zoemfunctie kun je niet helemaal zelf creëren. Het is voor een deel het aandachtsgebied waar je je op richt, en dat is toch vaak het wel en wee van de vakbeweging. Maar soms lees ik Mug liever dan Solidariteit. Dat blad is speelser en toegankelijker. Solidariteit is misschien te beschouwend, te analytisch."

Piet: "Niet 'te', maar alleen maar. Je hebt geen rustpunten in het blad. Geen stukken die niet analytisch en beschouwend zijn. Aan de andere kant, zo schrijf ik zelf ook en dan denk ik wel eens stiekem: 'dit is belangrijk en als je het verdomme niet wilt lezen, dan lees je het maar niet'. En dat idee van 'we schrijven belangrijke stukken' constateer ik bij alle links radicale bladen."

Hans: "Misschien moet je eens met wat professionele linkse journalisten om de tafel gaan zitten. Hen het blad laten lezen en zeggen schiet er maar op."

Misschien opsplitsen

Anne van Schaik werkt voor Non Gouvernementele Organisaties en is bijvoorbeeld actief in Feministisch Europa, dat is opgericht in de aanloop van de acties voor een democratisch, sociaal, feministisch, groen en gastvrij Europa in 1997.

"Ik ben allang van plan lid te worden van de vakbond, dus als je me wilt opgeven, ga je gang. Ik vind een vakbond belangrijk, omdat die de belangen van werknemers en werkneemsters kan verdedigen. Ik zie eerlijk gezegd niet wat een vakbond persoonlijk voor mij kan betekenen. In de sector waar ik werk, is het zo dat als het geld op is, sta je op straat en moet je een ander project zoeken. Ik zou zelfs niet op het idee komen dan een vakbond in te schakelen. Jongeren veranderen vaak van baan en de FNV straalt toch uit dat ze er is voor middelbare mannen met een vast contract.

In het algemeen vind ik het jammer dat de FNV steeds minder aandacht aan bredere onderwerpen besteed. Vroeger hoorde je nog wel eens standpunten over bijvoorbeeld de koppeling. De FNV zou door haar contacten met andere machtsgroepen meer kunnen doen.

Mijn beeld van de vakbond is 'gesteggel' over een paar procenten. Die slogan van jullie "voor een strijdbare vakbeweging" spreekt mij wel aan. Naast studenten, vrouwen en anderen zijn er meer groepen nodig waar je maatschappijkritiek en verzet van kunt verwachten. Iets anders is of ik me daar straks voor zal inzetten als lid van de FNV. Het is zo'n kolossale organisatie, en elke grote organisatie heeft wel een linkse club. Maar of je daarmee de zaak naar links krijgt? Als dit al nummer 100 is, moet je je misschien toch eens afvragen waar je mee bezig bent.

Misschien moet je jezelf opsplitsen. Zoals in de vrouwenbeweging, je bent op heel veel vlakken actief en dat komt toch weer ergens samen. En je zal je niet alleen met de vakbeweging bezig moeten houden.

Jullie willen samenwerking met groepen buiten de vakbeweging. Het past natuurlijk erg in de tijdgeest om dat te willen, maar je zal wel duidelijker dan nu in jullie blad moeten maken wat je dan van die andere groepen wil. Misschien moet je groepen die je belangrijk vindt een mailing sturen.

Het is niet zo dat als ik voor mijn werk iets over de FNV wil weten dat ik dan jullie opbel. Als ik iets van de FNV wil, bel ik ze zelf op. Natuurlijk als ik er meer over wil weten, dan lijkt Solidariteit mij een goede bron van informatie.

Wat wij kunnen bijdragen aan Solidariteit? NGO's hebben veel contacten met vakbonden in het Zuiden. En je zou ook eens kunnen kijken of je niet samen met de Vrije Zone in Amsterdam een dag kunt organiseren, bijvoorbeeld over arbeid, of specifieker over de 24-uurs economie. Dat zou je ook samen met kerkelijke groepen kunnen doen."

Richt zelf iets op

Marco was in 1997 één van de oprichters van EuroDusnie in Leiden. Een federatie van zeven groepen die alternatieve informatie verspreidt, aan directe actie doet en meehelpt aan het opbouwen van een antikapitalistische beweging. Bij elkaar ongeveer veertig actieve mensen, van 15 tot 64 jaar en met tien verschillende nationaliteiten.

"We willen een maatschappij waar mensen geïnteresseerd zijn in wie er in de straat woont, hoe de wijk ingericht is, enzovoort. Waarin ze zelf belangrijke dingen als informatie- en voedselvoorziening regelen. Wij organiseren bijvoorbeeld een weggeefwinkel waar je gratis spullen kan komen halen. Dat is een succes: veel mensen vinden het zonde om goede spullen weg te gooien. Verder hebben we een winkel waar je biologische artikelen kan kopen tegen kostprijs, een radiostation en een eigen blad. Je ziet het bedrijfsleven een belangrijkere rol claimen in het sociale leven, maar daar moet het juist uitgelazerd worden.

Er is veel onderhuidse onvrede over de vercommercialisering van het leven en die moet worden omgezet in daden. Jullie kunnen daarin een rol spelen. Als ik jullie blad lees, denk ik wel dat Solidariteit meer een verzetsperspectief moet bieden. Niet alleen schrijven dat het slecht gaat. Mensen moeten enthousiast gemaakt worden. De campagne in Leiden tegen de monarchie, tijdens het bezoek van Beatrix op Koninginnedag, we hebben daar de grootste lol gehad en mensen leren samenwerken.

Solidariteit kan helpen bruggen te bouwen tussen radicale groepen binnen en buiten de vakbeweging. We hebben veel van elkaar te leren. De actiebeweging lijkt wel geflexibiliseerd. Men lijkt soms bang zich te organiseren.

Een band met de vakbeweging is belangrijk. Radicaal links staat vaak te weinig met de voeten in de maatschappij. Wat we missen, is een vertaling van de ideeën naar de realiteit, zoals mensen die beleven.

Binnen onze club zijn veel mensen geïnteresseerd in de vakbeweging. Ze zijn bezig met de ontwikkeling van een antikapitalistisch alternatief. Bijna iedereen bij ons werkt, vooral in losse baantjes. Maar wat ik niet begrijp, waarom jullie zo bezig zijn met die FNV. De FNV kun je afschrijven, die heeft zich monddood gemaakt en neergelegd bij de fundamentele uitgangspunten van het kapitalisme en omarmt het neoliberalisme. Het is alleen nog je persoonlijke zaakwaarnemer. Totale verstarring, terwijl de andere sociale bewegingen juist door elkaar geschud zijn door de val van de muur en het gepraat over het einde van de geschiedenis.

Waarom richten jullie zelf niets op? Ik ken genoeg mensen die een vakbeweging willen, maar echt niets te maken willen hebben met de FNV. En ook als organisatie kunnen we niet veel met de FNV. Je kunt er niet gelijkwaardig mee samenwerken, daar is ze veel te groot voor.

Ik ben zeker van plan naar de Balie te komen op 17 maart. Begin april vieren wij trouwens ons eigen vierjarig jubileum met een weekend over Vrijplaatsen, gebieden zonder commercie. De uitnodiging hiervoor zullen we in de Balie uitdelen."

Ailko van der Veen

Tekening (9 kb)

Tekening Willem van Manen (10 kb)