Solidariteit en de Euromarsen

Even waren we er allemaal

In Frankrijk neemt "Agir ensemble contre le Chomage!" het initiatief om uit verschillende landen in Europa marsen tegen werkloosheid, armoede en sociale uitsluiting te organiseren. Ze moeten samenkomen in Amsterdam waar in juni 1997 Europese regeringsleiders een nieuw verdrag ondertekenen. Een uitgelezen moment om duidelijk te maken dat het in Europa niet goed gaat. We tellen dan 50 miljoen armen en 20 miljoen werklozen. Tekenend is dat de Economische en Monetaire Unie (EMU) alleen spreekt over terugdringing van financierings- en begrotingstekorten en een gezamenlijke munt. Geen aanval op de werkloosheid en armoede. Geen sociaal beleid met arbeidstijdverkorting en uitbreiding van collectieve voorzieningen. Kortom: tijd voor verzet, aan de bak voor een sociaal Europa.

De Franse werklozen zijn al redelijk georganiseerd, waardoor een beweging voor een sociaal Europa op gang kan komen. Ook in Spanje en Duitsland komen grote groepen werklozen op de been.

In Nederland is het moeilijk werklozen en mensen rond de armoedegrens te organiseren. Tijdens de werkconferentie "Naar een ander Europa" in oktober 1996 ontstaat een platform onder diezelfde naam. Als onderdeel daarvan neemt de werkgroep Sociaal Europa, waarvan ik het voorzitterschap toebedeeld krijg, de coördinatie van de Euromarsen op zich.

We zijn net vol enthousiasme van start gegaan als de secretaris van onze groep, Jos Derks, overlijdt. Zonder hem moeten we verder.

Van tweehonderd naar zevenhonderd

In het begin zijn er chaotische internationale vergaderingen in Parijs en Brussel, waarin langzaam duidelijk wordt wat er op ons af komt. Geleidelijk worden de verwachtingen van het aantal deelnemers aan de marsen, die in alle uithoeken van Europa zullen starten en in juni de Nederlandse grens passeren, naar boven bijgesteld. Tweehonderd, vierhonderd, zevenhonderd. Hoe organiseer je in hemelsnaam de opvang en begeleiding van zulke grote groepen. En wat gaan we precies in Amsterdam doen?

Levendig herinner ik me nog verhitte discussies in Frans, Spaans en Engels tegelijk over wat wij in Nederland moesten doen en laten. Waar we gewend waren wel eens een deuntje mee te zingen in een internationale actie, bleken we nu een solo te moeten opvoeren. Op het gekopieerde kaartje uit de Bosatlas hadden we ondertussen de routes uitgetekend. Bij Maastricht, Nijmegen en Tilburg komen de Euromarsers Nederland binnen, terwijl een fietsgroep in Groningen opgewacht wordt. In alle wat grotere steden op weg naar Amsterdam moeten slaapplaatsen, eten en een programma verzorgd worden. Gelukkig komen onder druk van de komst van de Euromarsen, ook in Nederland plaatselijke comités van de grond. Mensen uit vakbonden, maatschappelijke of kerkelijke organisaties en uit politieke partijen vinden elkaar, maar werklozen en andere uitkeringsgerechtigden blijven ondervertegenwoordigd.

FNV kiest voor EMU

Is het regelen van opvang geen sinecure, moeilijker nog is het de inhoudelijke discussie naar voren te brengen. Niet alleen omdat er veel tijd en energie gaat zitten in het praktische werk, maar ook omdat Nederlanders 'Europa' nog ver van hun bed vinden, komt de discussie niet echt van de grond. De pijlen worden al gauw op de vakbeweging gericht in de hoop die als belangrijke bondgenoot te winnen. Maar de FNV liet in maart weten noch de Euromarsen noch het platform "Naar een ander Europa" te steunen 'vanwege de negatieve benadering van de EMU' en hield vast aan haar eigen Europese Actiedag op 28 mei. Zo hadden we nog twee maanden om, vooral via het netwerk van Solidariteit, een beroep te doen op vakbondsleden om via de FNV en aangesloten bonden alsnog tot een krachtiger bundeling van werkenden en niet werkenden te komen. We gaan aan de slag met een verklaring en handtekeningenlijsten en uiteindelijk lukt het twee bonden over de streep te halen: de Vrouwenbond en de Voedingsbond. Daarnaast blijken ook veel leden en kaderleden de opstelling van de FNV niet scherp genoeg te vinden. De FNV draait een klein beetje bij. Op haar actiedag in mei, als we met ruim duizend mensen zeven rondjes rond de Nederlandse Bank lopen, kan ik Johan Stekelenburg een hele stapel handtekeningenlijsten overhandigen en de aanwezigen oproepen de Euromarsen te steunen. In ieder geval is de discussie over de EMU in vakbondsland aan de orde gekomen. Maar daarbuiten blijft het moeizaam. Op tal van voorbereidende bijeenkomsten, waaronder de vakbondscafés van Solidariteit, wordt het verhaal herhaald. De EMU is het dak op het huis van de Europese eenwording. Alleen zijn de muren van dat huis - werkgelegenheid, sociaal beleid, migratie, milieu, fiscaal beleid - vergeten neer te zetten. De zeventig economen met hun open brief "Met deze EMU kiest Europa de verkeerde weg" krijgen nog aardig wat publiciteit, verder blijft het behoorlijk stil.

Jonge radicaliteit

De slotdemonstratie van de marsen in Amsterdam op 14 juni is een groot succes. Vijftigduizend demonstranten in een bonte stoet en een kakofonie van talen. Een enorme stimulans voor verdere samenwerking op Europese schaal van werkenden en werklozen. Een samenwerking die voortgezet wordt rond de 'toppen' in Luxemburg en Keulen en vorig jaar in Nice. Heel langzaam lijkt ook de FNV gehoor te geven aan oproepen van het EVV (Europees Verbond van Vakverenigingen) om duidelijker stelling te nemen tegen de eenzijdig economisch-monetaire invulling van de Europese Unie. Op 6 december vorig jaar vloog een delegatie van de FNV naar Nice. Hoewel ik me meer op mijn gemak voelde in de Rotterdamse sportzaal Schuttersveld, temidden van slaapzakken met Spaanse, Franse, Belgische en Britse euromarsers, dan in het vliegtuig, heeft de FNV een stapje in de goede richting gezet. Op politiek vlak zijn de resultaten teleurstellend en voert het asociale, neoliberalistische Europa nog steeds de boventoon. Maar misschien kan er toch iets moois groeien nu in Nice de jonge radicaliteit van Seattle en Praag zich mengt met een steeds grijzer wordend FNV en het werklozenparlement voortkomend uit de Euromarsen inhoudelijk aan de weg timmert.

Lot van Baren (ABVAKABO FNV)

Foto (110 kb)