nr. 109
sep 2002

welkom
edities
inhoud

Solidariteit

Illegale tewerkstelling - inleiding

Geen gewenning aan afgegeven signalen

'Illegaal werk' had in de jaren na de Tweede Wereldoorlog een geheel andere betekenis dan de huidige 'illegale arbeid' waarmee ondernemers migranten zonder arbeids- en verblijfsvergunning profijtelijk tewerkstellen.

In de heersende opvattingen riep het eerste begrip een positief beeld op en krijgt het tweede een steeds meer uitgesproken negatieve lading. Sterker nog, het woord 'illegaal' lijkt exclusief van toepassing te zijn op de betreffende groep migranten. Buitengewoon schril wordt het als in het taalgebruik over het optreden van de overheid termen als 'razzia' en 'inval' opduiken. En waar het gaat om de recente uitzetting van Bulgaren, snijdt een krantenkop als "Illegale Bulgaren verzieken de markt" door de progressieve ziel (NRC Handelsblad, 5 september 2002). Ook, omdat volstrekt oncontroleerbaar een anonieme bezoeker van een Turks koffiehuis geciteerd wordt.

Maar daarmee is nog niet genoeg gezegd. Wordt illegale arbeid benoemd als zwart werk, dus werk waarvan de belastingdienst formeel geen weet heeft, dan laten alle onderzoeken zien dat de omvang van deze onwettige activiteit onder 'legale binnenlanders' aanzienlijk groter is dan onder illegale buitenlanders. Wordt vervolgens aangetekend dat ondernemers in verschillende sectoren draaien op illegale arbeid, en dus tot 'illegale winsten' komen, dan hebben het we over een fenomeen dat minstens zo verontrustend is als de zelfverrijking van patsers die tegenwoordig regenten zijn.

In dit thema worden gegevens over illegale tewerkstelling bij elkaar gebracht, voorbeelden uitgewerkt, verklaringen gezocht en wordt nagegaan in hoeverre de vakbeweging zich het lot van de 'sans-papiers' aantrekt.

Dit thema biedt ook mogelijkheden onze ergernis over bijvoorbeeld minister Nawijn nader te onderzoeken. Overigens is zijn visie geen verbazing waard. Na in 1973 in dienst getreden te zijn van het ministerie van Justitie, werd hij in 1988 hoofd Vreemdelingenzaken, de voorloper van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Tot zijn vertrek in 1996 pleitte hij te onpas voor een repressiever asielbeleid dat hij na een periode bedrijfsleven - met opdrachten van het hetzelfde ministerie! - nu als minister in de praktijk tracht te brengen. Hij is een constante factor die probeert te oogsten wat hij samen met anderen jarenlang gezaaid heeft.

Vergeten

Wat wel verbazing en vooral zorgen vereist, is dat deze vijandigheid tegenover specifieke groepen 'vreemdelingen' een relatief brede aanhang onder 'autochtone' burgers heeft gekregen. Dat de gekoesterde opvattingen tegenstrijdigheden bevatten, zoals bij de illegale arbeid genoemd zijn (onmisbaar, autochtoon zwart werk), is geen reden te denken dat met 'enige uitleg' die burgers hun ongelijk zullen inzien. Waarmee niet gezegd wil zijn dat dan maar gewacht moet worden op de fouten van Nawijn en zijn vrienden. We zullen de inhoudelijke aanval moeten openen om te voorkomen dat wat op het ogenblik 'een signaal afgeven' heet, de kans krijgt in beleid omgezet te worden.

Toevallig en onschuldig zijn die signalen niet. Het mag gerust ongeloofwaardig genoemd worden dat de hulpofficier van justitie bij de uitzetting van de tachtig Bulgaren meedeelde vergeten te zijn om advocaten in te schakelen. Anders gezegd er wel aan gedacht heeft de IND op te roepen, de Arbeidsinspectie, de vreemdelingenpolitie, de douane en de Marechaussee, maar het wettelijk recht op een raadsman over het hoofd ziet. Van zo'n 'onrechtmatige vrijheidsberoving' mag geen gewenning uitgaan. In het bijzonder niet, wanneer "grootschalige acties tegen het criminele netwerk rond illegale arbeiders" (de Haagse burgemeester Deetman) geheel voorbijgaan aan de economische en sociale realiteit van illegale tewerkstelling.

Die realiteit wordt helder beschreven in een betoog van de economen Brakman en Van Witteloostuijn (Rijksuniversiteit Groningen) dat het waard is voluit in discussie gebracht te worden. Laten we maar proberen een bijdrage te leveren aan de uitwerking van hun stelling: "Migratie kan de arbeidsmarkt ontlasten, de inflatie indammen, de mondiale scheefgroei beperken, de gevolgen van vergrijzing verzachten en de bloei van de cynische migratie-industrie dempen."(NRC Handelsblad, 2 mei 2002)

Hans Boot