Redactioneel

1903 - een eeuw geleden, een eeuw later

Dit speciale nummer van Solidariteit werd afgerond, terwijl de oorlog tegen Irak uitbrak en tienduizenden voor de tweede keer in Amsterdam demonstreerden. Het kan op z'n minst vervreemdend genoemd worden alle aandacht te wijden aan de spoorwegstakingen van 1903, terwijl de wereld in brand wordt gezet en op alle continenten velen daartegen protesteren.

In de wetenschap dat ons blad nu eenmaal in de vrije uurtjes wordt geschreven en samengesteld en een vrij lange voorbereidingstijd kent, hebben we ons thema "1903 - een eeuw geleden, een eeuw later" gehandhaafd. Niettemin is 'live' getuige kunnen zijn van hoogtechnologische barbarij een aangrijpende ervaring.

De beslissing om een eeuw later stil te staan bij één van de grootste krachtmetingen in de geschiedenis van de Nederlandse arbeidersbeweging nam de redactie eigenlijk al geruime tijd geleden. Het jaar 1903 heeft zo'n historische statuur dat alleen al denken aan 2003 de associatie met 'de spoorwegstakingen' oproept. Toevallig wonen we vlak bij de Rietlanden waar het allemaal begon, ooit Havens Oost in Amsterdam, waar wel een nieuwe wereld maar geen zichtbare herinnering of eerbetoon aan de stakers te vinden is. Naar de rangeerder die de eerste solidariteitsdaad stelde - Dirk Vreeken - is nog wel een straat genoemd. Hij is echter eenzaam dit jaar, want het is stil in de media. Ook die van de vakbeweging laten nauwelijks iets horen over de stakingen en hun gevolgen die de arbeidersbeweging uit elkaar deden spatten en het radicalisme een zware slag toebrachten. En voor zover er niet gezwegen werd, bijvoorbeeld op een druk bezochte bijeenkomst van de Vakbondshistorische Vereniging, is de sfeer triomfalistisch. Uitgerekend in de Verbondsraadzaal van De Burcht, het Vakbondsmuseum, waar toen de stoelen door de lucht vlogen, overheersten met terugwerkende kracht de vreugde over de geboorteaankondiging van het NVV en de opluchting dat het allemaal toch nog goed gekomen was. Toen iemand een kritische vraag stelde, werd opgemerkt "kijk, daar is toch nog een syndicalist"; een curiositeit die meewarig bekeken werd, maar door 'de modernen' een eeuw lang bestreden en verketterd was.

In dit nummer zijn dan ook verschillende geschiedopvattingen en dus beoordelingen opgenomen.

Juist omdat de Nederlandse Spoorwegen een zeer turbulente periode doormaken, de opening naar de 'vrije markt' een groot fiasco is gebleken, FNV Bondgenoten uit een crisis probeert te krabbelen en de personeelscollectieven begin deze eeuw veel harten een linkse slag gaven, hebben we de actualiteit van het spoor in dit nummer betrokken.

Omdat we benieuwd waren hoe het stond met het NS-reizigerscollectief dat in 2001 op een spectaculaire manier de ogenschijnlijke steun van 'de reizigers' doorbrak, hebben we ruimte gemaakt voor een evaluatie.

Als liefhebbers - persoonlijk en politiek - van gratis openbaar vervoer, bekeken we dat van twee kanten. Als actiemiddel, waarvan het Amsterdams Gerechtshof afgelopen januari de rechtmatigheid vaststelde. Als basisvoorziening, waarvan één van de initiatiefnemers in het Vlaamse Hasselt zegt dat de gratis bus het socialisme bevordert.

Dit speciale nummer dat met 32 pagina's dik is uitgevallen, het volgende is evenredig dunner, bevat ook nog een bijlage. Daarin wordt de discussie voortgezet over het thema van de lezersconferentie van zondagmiddag 22 juni 2003 Centraal Station Amsterdam.

Redactie