Bertolt Brecht (1898-1956)

Wie leert, is belangrijker dan de leer

Geboren in het Zuid Duitse Augsburg werd de medicijnstudent Bertolt Brecht in de laatste fase van de Eerste Wereldoorlog hospitaalsoldaat. Kort daarna begon het leven met en in het theater dat hem tot een veel besproken en bewonderde (toneel)schrijver en regisseur maakte die vanaf 1918 vele stukken, verhalen, liederen en gedichten schreef die over de gehele wereld gespeeld, beluisterd, gezongen en gelezen worden.
Zijn tweede stuk Trommelen in de Nacht (1922) kent al het revolutionaire thema van de Spartacusbeweging. De weg naar het marxisme betrad hij in 1926, toen hij werkte aan een stuk dat de korenbeurs van Chicago als achtergrond kende. Economen en andere deskundigen konden hem over de werking van dat 'moeras' niet wijzer maken. Marx wel. Het stuk kwam er niet, wel "kwam alles wat ik wist tot leven". Dat kwam in Berlijn tot uiting in de Driestuiversopera (1928) en politieke leerstukken als De Maatregel (1930) en De Moeder (1932). De dag na de Rijksdagbrand ontvluchtte Brecht Duitsland om vervolgens onder meer in Denemarken te werken en in 1941 via de Sovjet-Unie verder te vluchten naar de Verenigde Staten - Hollywood - dat hij een land zonder waarden vond. In 1948 vestigde hij zich in Oost-Berlijn. Een jaar voor zijn dood zei hij "Am Grab soll nicht gesprochen werden".

Uit: Hundert Gedichte, Berlin/Weimar 1987.

De gezagdragers

Hebben zich in een kamer verzameld.
Man van de straat.
Laat alle hoop varen.
De regeringen
Schrijven niet-aanvalsverdragen.
Kleine man
Maak je testament.
In duistere tijden
Zal daar ook gezongen worden?
Daar zal ook gezongen worden
Van de duistere tijden.

Uit: Zoals de wolk na de regen. Pointnr 48, Lennik België (z.j.).

Zo vormt de mens zich

Doordat hij ja zegt, doordat hij nee zegt
Doordat hij slaat, doordat hij geslagen wordt
Doordat hij hier gezelschap zoekt, doordat hij daar gezelschap zoekt
Zo vormt de mens zich, doordat hij verandert
En zo ontstaat zijn beeld in ons
Doordat hij op ons lijkt en doordat hij niet op ons lijkt.

Over de nabootsing

Hij die alleen maar nabootst, die niets te zeggen heeft
Over wat hij daar nabootst, lijkt
Op een arme chimpansee, die het roken
Van zijn temmer nabootst
En daarbij niet rookt. Nooit namelijk
Zal de gedachteloze nabootsing
Een echte nabootsing zijn.

De goochelaar

Kijk met een wonderbaarlijke beweging
Trekt de goochelaar een konijntje uit een hoed
Maar ook de konijnenfokker
Zou wonderbaarlijke bewegingen kunnen maken.

Uit: Gedichte aus dem Messingkauf. Leuven, DWB 2003 3.

Actaeon

[Herder uit Beotië die Diana bij het baden bespiedde. Zij veranderde hem in een hert, waarna hij door zijn eigen honden werd verscheurd]

Bij de aanblik
Versteende het lichaam
Niet het oog
Diana, met borsten
Mooier dan wat de bergen
Van Beotië weerspiegelden
In de avondgloed.
Kom geliefde
Sprak de vrouw, kom
En toonde het
- allemaal.
En argeloos ging hij
Licht als een hert
Vertrouwend de honden
Vertrouwend de godin.

Uit: Tussen de stilte van je lippen. Pointnr 47 Lennik België (z.j.).

Citaat 1

Over meningen heb ik
de zelfde mening als over geld.
Men moet ze hebben om ze uit
te geven, niet om ze te houden.

Citaat 2

Wie A heeft gezegd,
hoeft geen B te zeggen.
Hij kan ook toegeven,
Dat A fout was.

Citaat 3

Als de regering
ontevreden is
over het volk,
waarom kiest ze
dan geen nieuw volk?

Uit: Teatereksperiment en politiek, Nijmegen 1972.

De Commissie voor Anti-Amerikaanse Activiteiten ondervraagt Bertolt Brecht,
geluidsopname. Klik hier