welkom
edities
inhoud

Redaktioneel

Vervolg na 11 juni: aktie of overleg?

'Het is ons bloedige ernst. Als de regering niet bereid is haar onzalige 2% korting voor ambtenaren en uitkeringstrekkers per 1 oktober in te trekken, dan zullen wij in aktie komen.' Harde taal van Wim Kok tijdens zijn slottoespraak op de FNV-demonstratie van 11 juni in de Jaarbeurshallen in Utrecht. Hiermee kwam hij een klein beetje tegemoet aan de roep om aktie die ook op 11 juni massaal klonk. Op het laatste moment heeft Kok zijn toespraak op een aantal punten wat aangescherpt. Kennelijk omdat hij gedurende de hele dag al een dreigende sfeer geproefd had. 'Als ik niet wat harde taal uitsla, kom ik er straks helemaal niet doorheen', moet hij gedacht hebben. En dat scheelde inderdaad maar weinig of zijn verhaal was helemaal ondergegaan in het rumoer van de achterban. Zowel voor als op 11 juni werd door de FNV duidelijk gemaakt dat de 11e juni pas het begin was van het verzet tegen het krisisbeleid van de regering Lubbers. En omdat de opkomst op 11 juni redelijk suksesvol was en de stemming zeer strijdbaar, beloofde die strijdbaarheid van Kok veel voor na de 11e juni.

Overleg en Lobbyen

Maar het geluid van verdergaande eisen van jongeren, vrouwen, uitkeringsgerechtigden, kritische FNV-ers en allerlei bondsafdelingen uitlopend in de leus: 'We zijn het zat, Prinsjesdag alles plat' was nog niet verstomd of Wim Kok kapituleerde al onmiddellijk. Minister de Koning van Sociale Zaken verklaarde 's avonds op televisie al dat hij niet warm of koud werd van de FNV-aktie, waarop Wim Kok probeerde er in ieder geval nog iets uit te slepen door overleg aan te bieden over het regeringsbeleid.
Dat dat geen slipper was bleek wel in de Federatieraad van de FNV vlak na 11 juni. Daar wordt door de FNV-top duidelijk gemaakt dat het nog veel te vroeg is om van Prinsjesdag een aktiedag te maken. 'Dat zou inhouden, dat we nu al aangeven, dat alles wat op de derde dinsdag wordt gepresenteerd bij voorbaat waardeloos is.'
Op maandag 11 juli, precies een maand na de FNV-aktiedag in Utrecht durfde de FNV-Federatieraad het aan om meer definitieve besluiten te nemen over het vervolg op 11 juni.
Op de eerste plaats zal Prinsjesdag geen aktiedag worden. Nee, op de eerste plaats zal de FNV-leiding alsnog een poging doen de dames en heren politici in Den Haag te overtuigen van hun ongelijk in de kwestie van de 2% kortingen per 1 oktober en het totale afbraakbeleid van de BV Lubbers.
Wanneer dat niet lukt, zal er over akties nagedacht moeten gaan worden (helaas, zullen zij zuchten!). Pas wanneer de regering haar definitieve plannen voor verdere bezuinigingen op Prinsjesdag via de mond van Beatrix bekend maakt, zullen de leden op vergaderingen geraadpleegd worden. Als alternatief wordt dan het FNV-urgentieprogramma aangeboden rond drie punten: 1. het stimuleren van de ekonomie, waarbij bezuinigingen niet onbespreekbaar zijn als ze maar leiden tot meer werk; 2. herverdeling van de arbeid door arbeidstijdverkorting; 3. een eerlijke verdeling van de lasten.
Nog gokt de FNV-leiding op overleg, 11 juni heeft dat nog niet kunnen doorbreken. Kok en de zijnen zal dan ook opnieuw duidelijk gemaakt moeten worden dat overleg helemaal nergens toe leidt. Integendeel-, de SER wordt door Lubbers steeds meer genegeerd, zodat elk normaal denkend mens zich afvraagt wat de vakbeweging daar nog te zoeken heeft. Het akkoord dat Wim Kok en van Veen afsloten in de Stichting van de Arbeid over het inleveren van de prijskompensatie voor arbeidstijdverkorting, levert geen enkele nieuwe arbeidsplaats op. Op z'n best zorgt het akkoord voor een - tijdelijk - ietsje minder snel stijgen van de werkloosheid doordat er in een aantal gevallen iets minder mensen ontslagen worden dan de ondernemers van plan waren. Maar de prijs die voor een aantal ontslagen minder en wat roostervrije dagen betaald moet worden, is zéér hoog. De prijskompensatie wordt weliswaar niet formeel, maar dan toch wel in de praktijk afgeschaft.

De regering, die vanwege het akkoord Kok-van Veen niet in het partikuliere bedrijfsleven zou ingrijpen, voelt zich beslist niet geremd in het verder doorvoeren van haar krisisbeleid. Integendeel, de regering wordt juist aangemoedigd door het vrijwillig afsluiten van akkoorden tussen vakbonden en werkgevers en krijgt precies haar zin. Namelijk verlagen van de loonkosten voor de ondernemers en verzwakken en uithollen van de vakbeweging. Elk vakbondslid krijgt op de eerste de beste vakbondsscholing te horen dat alle verworvenheden, die we nu (nog) hebben, inklusief het bestaan van de vakbonden zelf, bereikt zijn via vaak zeer harde en langdurige strijd. Hij of zij wordt verteld, dat dit eigen is aan het harde kapitalistische systeem, waarin ondernemers produceren voor hun winst en de arbeiders niets kado doen. Aangezien we nog steeds in datzelfde systeem zitten zou het wel heel vreemd zijn als we nu de aanvallen op onze posities en verworvenheden eenvoudig zouden kunnen afslaan door het afsluiten van vrijwillige akkoorden, redelijk overleg en lobbyen bij politici. Alles wijst erop dat alleen harde en langdurige strijd het krisisbeleid van Lubbers en van Veen nog kan stoppen. Er kan dan ook absoluut niets verwacht worden van het lobbyen bij de politieke partijen. Rechts zal zich beslist niet laten overtuigen dat het anders moet zonder dat daar enorme druk op gezet wordt. En met het organiseren van die druk wordt nu juist gewacht tot na Prinsjesdag. Als iemand nu de vraag zou opwerpen of deze leiding van de FNV dan eigelijk wel kapabel is om ons verzet te leiden, zou dat een zeer terechte vraag zijn.

Nieuwe afbraakplannen als antwoord

En wat deed toen vervolgens de regering Lubbers? Het zal wel niet afgesproken zijn met Wim Kok, maar het is goed getimed. Nog geen week later dan het FNV-beraad komt er een akkoord tot stand tussen VVD en CDA over bezuinigingen tot een bedrag van 11,8 miljard gulden. De regering wacht eerst rustig af wat de FNV precies als vervolg op 11 juni gaat doen. En als de FNV dan besluit zich vooralsnog 'redelijk' op te stellen, wordt ze daarvoor door de regering beloond en krijgt onder andere haar achterban, die toch net met vakantie is, een nieuwe bezuinigingsgolf over zich heen.
De voorgenomen korting per 1 oktober van 2% op het minimumloon, de salarissen van de ambtenaren en trendvolgers en op de sociale uitkeringen verbleekt bij de nieuwste plannen.
Vandaar dat er ook meteen maar wordt aangekondigd dat die korting waarschijnlijk gaat vervallen. Die is toch niet meer nodig. Per 1 januari 1984 wordt die hele zaak met 3,5% verlaagd. Dat is dan bovenop de vérlaging die sowieso al zou worden toegepast om de loonmatiging in het bedrijfsleven te volgen. Met name de inhouding van de prijskompensatie, berekend op ongeveer 3%. Koppeling van uitkeringen, minimumloon en ambtenarensalarissen aan de lonen heet dat! Dat is dus ook een gevolg van het akkoord tussen Kok en van Veen. Elke loonmatiging in het bedrijfsleven zal als argument gebruikt worden voor verdere aantasting elders, waardoor ook de positie van toekomstige werklozen en arbeidsongeschikten (die nu nog werk hebben) alvast wordt ondergraven.
Omdat de ambtenaren ook al 2% personeel per jaar moeten inleveren, betekent dat voor hen alles bij elkaar een achteruitgang van 6 à 8 procent.
En, om niet helemaal alles op ambtenaren en uitkeringsgerechtigden te gooien, moet ook 400 miljoen opgebracht worden door werkenden die tijdens hun ziekte geen vakantierechten meer mogen opbouwen. Een nieuwe poging om de rechten van zieke werknemers te ondergraven.
En waarom? Om 1,5 miljard kado te kunnen doen aan het bedrijfsleven en 10 miljard te kunnen gebruiken om het financieringstekort van 12,7% terug te dringen.
Dat voortdurende loondaling en bezuinigingen geen oplossing zijn voor de ekonomische krisis werd al eerder duidelijk door de steeds verder toenemende werkloosheid en de eindeloze reeks faillissementen en bedrijfssluitingen. Ook het nieuwe halfjaarlijkse rapport van de OESO (Organisatie voor Ekonomische Samenwerking en Ontwikkeling, een samenwerkingsverband van 24 westerse industrielanden) voorspelt bij een voortduring van het huidige afbraakbeleid een werkloosheid in 1984 van 20%. De gemiddelde konsumptie zal per hoofd van de bevolking in 1984 12% beneden het peil van 1979 liggen.
Bij deze geweldige terugval is volgens de OESO het begrotingstekort over 1983 alleen maar verder opgelopen.
Deze OESO-cijfers laten zonneklaar zien dat, als we de afbraak-trein niet snel tot stoppen dwingen, we steeds verder van huis komen. Die trein kan niet gestopt worden door met een seinvlaggetje langs het baanvak te gaan staan. De rails zullen volledig geblokkeerd moeten worden, zodat er geen doorkomen meer aan is.

Prinsjesdag toch aktiedag

Woedend reageerde de voorzitter van de AbvaKabo, Jaap van de Scheur, op de nieuwste bezuinigingsplannen. Op voorstel van zijn bestuur heeft de bondsraad van de AbvaKabo dan ook besloten om in het najaar akties te gaan organiseren. Toch wordt hier geheel in de lijn van de FNV eerst nog gegokt op het overleg met de minister van Binnenlandse Zaken, de VVD-er Rietkerk. 'Wij verwachten', aldus dagelijks bestuurder Cees Vrins in de bondsraadsvergadering, 'dat het uit zal lopen op een harde konfrontatie met onze werkgever, waarmee we echter eerst gaan onderhandelen in het Centraal Georganiseerd Overleg in Ambtenarenzaken. Om die en andere redenen acht het bondbestuur het niet raadzaam reeds op of rond 'Prinsjesdag' in het geweer te komen. Op dat moment zal dat geen wijziging brengen in de bekend te maken plannen. Dat kan pas in het overleg, maar vertrouwen in een wending is er niet.'
In de bondsraad van de AbvaKabo werd het voorstel om van Prinsjesdag al meteen aktiedag te maken, verworpen. Bij de ABOP was dit overigens met een uiterst kleine meerderheid.
Omdat de AbvaKabo-leiding ook wel inziet dat ze wat achter de hand moet hebben, zal zij in ieder geval alsvast een aktiedraaiboek maken waarover ook de leden zullen worden geraadpleegd. Al was het maar om daarin explosies, zoals bij de staking van de RET in Rotterdam, goed in de hand te kunnen houden.
Drie belangrijke zaken springen er de komende periode duidelijk uit.
Allereerst zullen veel vakbondsleden hun woorden dat Prinsjesdag aktiedag moet worden wel degelijk gaan waarmaken. Kritische FNV-ers, gegroepeerd in de '11 juni-groep', organisaties van uitkeringsgerechtigden, vrouwen-organisaties, zoals de vrouwen in de bijstand en het FNV-vrouwenplatform, jongeren-organisaties en in ieder geval ook de PSP, CPN en PPR gaan op 20 september in de eigen plaats en Den Haag aktie voeren. Begin augustus zijn dat nog een zestal plaatsen, maar daar zullen er zeker veel bijkomen.
Het zal nog een hele klus worden om niet alleen de bondsafdelingen en -groepen en de PvdA bij de akties te betrekken maar vooral ook om - al is het maar op kleine schaal - in de bedrijven en instellingen akties op Prinsjesdag te organiseren. Eén van de vele ideeën was bijvoorbeeld om met z'n allen in de kantine naar de troonrede te gaan kijken en daar dan een diskussie aan te verbinden over de vraag hoe er een eind gemaakt kan worden aan het afbraakbeleid van de regering Lubbers wat tot steeds grotere werkloosheid en een steeds grotere inkomens-achteruitgang leidt.
Maar Prinsjesdag zal opnieuw slechts een stap kunnen zijn in de opbouw van zo massaal en zo breed mogelijk verzet.
Daarom zijn in de tweede plaats de ledenraadplegingen van de FNV, maar ook die van de AbvaKabo (over het aktie-draaiboek) en van de ABOP (over arbeidstijdverkorting) uitstekende gelegenheden om verdere stappen vooruit te doen, evenals het FNV-themakongres over het stelsel van sociale zekerheid op 25 oktober a.s.
Het grote gevaar de komende tijd is dat ondanks alle heldhaftige FNV-taal de ambtenaren, trendvolgers en uitkeringsgerechtigden het toch uiteindelijk weer alleen moeten doen.
(In bijna alle overige sektoren zijn akkoorden met een looptijd van twee jaar afgesloten over minimaal een aantal keren de prijskompensatie inleveren voor roostervrije dagen of een minieme arbeidstijdverkorting.) Juist daarom zal het zeer moeilijk worden die sektoren nog werkelijk in beweging te krijgen. Voeg daarbij bijvoorbeeld het beleid van de top van de Industriebond, waarin in feite volledig gemikt wordt op afspraken met de ondernemers om de industrie er weer bovenop te helpen. De hele ekonomie zou zo weer worden aangeslingerd, waardoor er weer meer banen zouden ontstaan en het er ook voor de ambtenaren, minimumloners en uitkeringsgerechtigden weer beter uit zou gaan zien. Tot die tijd moeten deze groepen even geduld hebben en met wat minder genoegen nemen. Zo'n houding heeft dan wel tot gevolg dat de Industriebondsleiding er weinig in ziet om zich druk te maken over de sterke inkomensachteruitgang van bovengenoemde groepen.
Als je daarbij dan ook nog de toenemende uitzichtloosheid en de angst om ontslagen te worden telt, dan zal er uiterst zorgvuldig en hardnekkig gewerkt moeten worden aan de opbouw van zo massaal en zo breed mogelijke akties.
Daarbij is het van het grootste belang dat de verschillende ledenraadplegingen van de FNV, de AbvaKabo en de ABOP in elkaars verlengde komen te liggen. Op al die vergaderingen zal uitgangspunt moeten zijn dat alleen door strijd te voeren werkelijk resultaten te behalen zijn en dat dan alleen als we dat gezamenlijk met de héle FNV, en liefst ook het CNV, én de PvdA, én de CPN, PSP en PPR doen.
Er zal een effektief plan opgesteld moeten worden om zo massaal mogelijk de mensen te kunnen mobiliseren.

foto Toon Dekkers, 11 juni 1983 Utrecht

Daarvoor zal in ieder geval gezocht moeten worden naar centrale FNV-eisen, die het mogelijk maken dat alle sektoren en groepen gezamenlijk en tegelijk in aktie kunnen komen. Eén van de belangrijkste onderdelen van zo'n mobilisatieplan zal een massale uitleg-kampagne van de FNV en alle afzonderlijke bonden moeten zijn. Er zal duidelijk uitgelegd moeten worden hoe het afbraakbeleid van de regering Lubbers en het beleid van het Nederlandse ondernemersdom ons allemaal pakt. Niet alleen de ambtenaren, trendvolgers en uitkeringsgerechtigden moeten bloeden, ook de werkenden worden gepakt. Onder andere door de snelle stijging van de overheidstarieven, woonlasten, belastingen, sociale premies en nu weer bijvoorbeeld door een nieuwe aanval op de positie van zieke arbeidsters door hun opbouw van vakantierechten tijdens ziekte te blokkeren. We worden allemaal gepakt door de geplande verbouwing van het sociale zekerheidsstelsel, bedoeld om daarop vijf a zes miljard te bezuinigen.
Die mobilisatie-kampagne zal ook zo in elkaar moeten zitten dat er ruimte is voor allerlei bonden, bedrijven en groepen om hun eigen eisen in te brengen of de FNV-eisen op hun eigen manier te vertalen. Dat is geen verzwakking van het FNV-beleid, maar juist een versterking daarvan. Op die manier zien mensen weer perspektief in een gezamenlijke strijd, en dan gaan we een hete herfst tegemoet.
Op de derde plaats zullen we ook de mobilisatie van vakbondsleden tegen de atoomraketten zelf ter hand moeten nemen. Het FNV-beleid biedt daar alle ruimte voor, wat ook blijkt uit de groepen van vakbondsleden tegen kernwapens die overal als paddestoelen uit de grond schieten. Hoe massaler de strijd tegen de raketten wordt, hoe meer we in staat zullen zijn ook op het sociaal-ekonomische vlak de neerwaartse spiraal van uitzichtloosheid en angst te doorbreken. Uit de strijd tegen de raketten kunnen we nieuwe argumenten putten om duidelijk te maken dat het van de gekke is dat wij steeds maar moeten horen dat er nergens geld voor is en dat we daarom met z'n allen grote stappen terug moeten. Terwijl tegelijkertijd de bewapening wordt opgevoerd en het geld met kontainers tegelijk naar de wapenindustrie wordt overgeheveld. Het idee van 'geen bommen, maar banen', wat als FNV-motto gaat dienen, sluit mooi aan bij het idee dat de rijken en de ondernemers zelf nu maar eens hun eigen krisis moeten gaan betalen.

5 augustus 1983, Redaktie