nr. 69 sep 1995 |
Solidariteit
Werkdrukverhoging en arbeidstijdverkortingHalf Nederland vermoeid door de arbeidToegegeven, er is een heleboel ellende op de wereld. Tegenwoordig is dat gesneden koek in elke huiskamer. Toch is het merkwaardig dat de krantekop "Half Nederland vermoeid door de arbeid" zo weinig verontrusting heeft opgeroepen. Was het, omdat het zo vlak voor de vakantie in het nieuws kwam? Hoopte die vermoeide helft in de zomer te kunnen herstellen? Dacht die andere helft met de zon in het vooruitzicht er definitief van verschoond te blijven? Of wordt die chroniese vermoeidheid langzamerhand gezien als een onvermijdelijk kenmerk van het (arbeids)bestaan? Of wordt het tijd die verontrusting toch maar eens uit te spreken? En dan?
DE CIJFERS UIT onderzoek onder werkne(e)m(st)ers willen nog wel eens verschillen, maar de trend is eenduidig. De klachten over het hoge werktempo nemen sterk toe. Voor alle zekerheid hier de laagste cijfers. In 1980: 37 procent en 1993: 56 procent. Juist de periode die getekend wordt door grote onzekerheid over de werkgelegenheid, ingrijpende veranderingen in de arbeidsverhoudingen en nieuwe managementtechnieken waarvan het zogenaamde time-management een wezenlijk onderdeel is. TempokratieDeze cijfers kunnen niet met een korreltje zout genomen worden. Zonder overdrijving kan worden gesproken van een aanslag op de gezondheid tijdens aktiviteiten die nodig zijn om te kunnen bestaan. Een volstrekt verknipte situatie: om te kunnen leven, raak je zo uitgeput datje aan leven niet meer toekomt. Was ooit de tijd een handzaam ordeningsmiddel waarmee mensen 'de omgeving' onder kontrole konden brengen, de tijd is inmiddels verworden tot een middel waarmee 'de omgeving' kontrole uitoefent op het menselijk bestaan. Een ommekeer van sturen naar gestuurd worden. Nog steeds beleven we onze mooiste momenten wanneer we de tijd vergeten, nu gaat het de kant op dat we zelfs daar geen tijd meer voor hebben. Deze omkering beperkt zich niet tot de arbeidstijd, maar is ook steeds meer van toepassing op de herstel- en rusttijd en de vrije tijd. Racend naar de camping, joggend met een pieper, telefonerend in de file. Tijd is een schaars goed geworden en moet van sekonde tot sekonde produktief worden gemaakt. Wout Buitelaar, hoogleraar Bedrijfsorganisatie en Arbeidsverhoudingen, noemt dat tempokratie. Opgejaagd
We hebben het dus over werkdruk, opgejaagd worden, haastwerk, vandaag aan een klus beginnen die gisteren klaar had moeten zijn. Werk dat je letterlijk en/of figuurlijk mee naar huis neemt. Werk waarin de rustige momenten zijn weggesneden, waar elke tegenvaller, storing of onverwachte gebeurtenis bovenop de 'normale' taken komt. Werk op een afdeling of in een ploeg met een scherpe of te lage bezetting. Of op geïsoleerde plekken waar geen kollega iets kan overnemen. Werk op wisselende of onzekere tijden, werk waarin de scheiding tussen de tijd van de baas en de 'eigen tijd' verdwijnt. Werk dat van minuut tot minuut gekalkuleerd is, werk waarin de veiligheid ondergeschikt gemaakt wordt aan 'just-in-time'. Organisatie van de arbeid
De vraag is nu of en hoe arbeidstijdverkorting een bijdrage kan leveren aan de terugdringing van deze ziekmakende werkdruk. In de eerste plaats kan vastgesteld worden dat een kleine, geleidelijke en geflexibiliseerde arbeidstijdverkorting veelal een werkdrukverhogende werking heeft. Hans Boot |