Redaktioneel

Een nieuw seizoen, een nieuwe strijd.

We schrijven dit redaktioneel als het nog volop komkommertijd is. Maar net als in de natuur werpt in vakbondsland de herfst zijn schaduwen al vooruit. Wàt er precies te gebeuren staat is niet te voorspellen. Dàt er wat loskomt is aan weinig twijfel onderhevig. Dit nummer van Solidariteit is grotendeels aan die naaste toekomst gewijd.
Het heden wordt voor een belangrijk deel bepaald door de heldhaftige worsteling van de Britse mijnwerkers met de regering-Thatcher. De solidariteit met die mijnwerkers komt ook hier, zij het wat laat en traag, op gang. We geven u de gironummers. Doet u wat u doen kunt.

Het recente verleden: eind vorig jaar zetten de ambtenarenakties het land tien weken op zijn kop. Aan de uitkomsten daarvan hebben we uitvoerig aandacht besteed. Voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis werd door overheidsdienaren op zo'n schaal en met zo'n hardnekkigheid slag geleverd met de regering. Was het resultaat een nederlaag? In zekere zin, ja. De meeste verslechteringen werden de ambtenaren tenslotte toch door de strot geduwd. Toch beoordeelden we - en dat doen we nog - de akties positief. Immers, een nederlaag zonder verzet demoraliseert, een verloren strijd kan het uitgangspunt zijn voor nieuwe inspanningen.

AbvaKabo wacht een nieuw gevecht

Opvallend is dat de AbvaKabo in de akties duizenden leden gewonnen heeft en dat die, afgekomen op het strijdbare imago van de bond, na de afloop niet weer verdwenen zijn. Is dat wellicht ook een les voor andere vakbondsbestuurders? Wij trekken die les wèl: strijd loont; gelaten de verslechteringen over ons heen laten gaan of hoogstens verbaal verzet plegen werkt alleen maar de apathie in de hand - en het weglopen van de leden.
Hoe ziet de naaste toekomst eruit? Als de regering haar zin krijgt moeten 700.000 ambtenaren en 500.000 trendvolgers weer zo'n 2,5 miljard inleveren. Gaat dat ook door? Natuurlijk gaan de vakbonden met de minister om de tafel zitten. Maar Jaap van de Scheur verwacht daar weinig van. De AbvaKabo is er op voorbereid dat er weer geknokt moet worden. Akties worden voorbereid en in september worden de leden geraadpleegd. Maar er zit een addertje onder het gras. Van de Scheur heeft al op voorhand gezegd (de Volkskrant, 4 augustus) dat hij bereid is loonruimte en prijskompensatie ter beschikking te stellen in ruil voor werk. Dat zou een feitelijke loonsverlaging inhouden. Het is de vraag of de leden daarmee akkoord gaan. En of het zo verstandig is om Rietkerk nu al te laten weten tot hoever de AbvaKabo bereid is terug te krabbelen is 66k de vraag. Wij vinden dat er forse arbeidstijdverkorting moet komen. Met volledige herbezetting en behoud van loon. Meneer Pietkerk zal natuurlijk nee zeggen en het volle pond - 2,5 miljard en verder geen gezeur - willen hebben. Wie hierin zijn zin krijgt moet dan maar uitgevochten worden.

Bestuur Industriebond onder druk

De bondsraad van de Industriebond FNV verzet zich tegen het koncept-middellange beleid van het bondsbestuur. Er komt nog een reeks ledenraadplegingen met ais sluitstuk een bijzonder kongres en een speciale bondsraadsvergadering. Ook de distrikten zijn zeer kritisch. Een goede zaak want de huidige koers van de IB-leiding leidt tot kommer en kwel, voor de leden en voor de bond zelf.
Ook met zijn jeugdwerkplan heeft het IB-bestuur weinig geluk. De IB-jongerengroepen lopen er tegen te hoop en de bondsraad staat er, zacht gezegd, zeer kritisch tegenover. De nieuwe bondsraad (met een dertigtal nieuwelingen) moet er in september over beslissen. Het beste zou zijn dat de raad het plan zonder pardon van de agenda afvoert en zelf een nieuw, beter plan opstelt.

Inleveren voor winststijgingen

We schreven het al eerder: inleveren helpt niet. Dat zien steeds meer vakbondsleden in. Het tij moet dus gekeerd worden, want als regering en ondernemers hun zin krijgen is het leed niet meer te overzien. In onze lezerskonferentie pleitte Lodewijk de Waal van de Dienstenbond FNV voor een looneis. Zijn bondsbestuur liet ook al weten dat er wellicht looneisen gesteld gaan worden - de gigantische winsten van banken en warenhuizen laten een loonsverhoging immers best toe. Maar de FNV-leiding heeft daar geschrokken op gereageerd. Is men daar bang zich aan koud water te branden? Of is men bezorgd om de zo moeizaam op gang gekomen 'samenwerking' met de ondernemers? De diskussie over wat de eerste prioriteit behoort te zijn is natuurlijk wel degelijk serieus. Eerst een arbeidstijdverkorting met herbezetting van arbeidsplaatsen of halen we (loonsverhogingen) waar ook wat te halen valt? We begrijpen dat sommigen, het gehannes met de ATV beu, vinden dat de bazen nou maar eens over de brug moeten komen. De reële lonen zijn al jaren aan het zakken en jets daarvan terughalen is heus geen overbodige luxe. En verder zijn we van mening dat er een drastische arbeidstijdverkorting komen meet - met herbezetting en behoud van loon.
Er is in sommige sektoren sprake van enorme winststijgingen. Die zijn grotendeels het gevolg van de ATV-met-loonverlies. De arbeidsproduktiviteit is daar sterk toegenomen - met hetzelfde aantal mensen veel meer produktie en een kleinere loonsom. Vakbondsleiders mogen nu wel zeggen dat dat niet de bedoeling was, maar daar koopt niemand wat voor.
Natuurlijk blijven de bazen nu koppig nee zeggen tegen verdere ATV; ze krijgen hun winsten nu ook wel binnen. Minister de Koning ziet echter al een bul hangen: een niet gering deel van de vakbondsbasis begint te vinden dat die bazen nu dan maar de financiële konsekwenties van hun halsstarrigheid moeten voelen. Krijgen ze hun zin dan wordt de stijging van de winsten afgeremd. En dat is nooit de bedoeling van De Koning, Lubbers c.s. geweest.

Minima komen zwaar te kort

Het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting heeft uitgerekend dat éénoudergezinnen, behorend tot de 'echte minima', met één of twee kinderen per maand fl. 315,- te kort komen. In die kategorie komen gezinnen met twee ouders en twee kinderen zelfs fl. 567,- per maand tekort. Toch willen Lubbers en zijn vrienden verder korten op de uitkeringen en het minimumloon! Een vakbeweging die zoiets schandelijks aksepteert is geen knip voor haar neus waard - evenmin als een arbeiderspartij die zich daar niet tot het uiterste tegen verzet.
Het FNV-kongres in oktober aanstaande is gewijd aan 'Arbeid en Solidariteit'. De vaagheid van de tekst die door het FNV-bestuur aan het kongres wordt voorgelegd doet het ergste vrezen voor de koers die er verder gevaren gaat worden. Die vrees werd niet minder tijdens een gesprek dat we met Herman Bode voerden. Een voorproefje kregen we trouwens al bij het 'verzet' tegen het 1-julipakket. Wat demonstratieve bijeenkomsten en daarmee hadden we het wel gehad. Hoe dan ook, als de tekst wordt aanvaard zoals die er nu ligt gaan de 'minima' gegarandeerd de mist in en moeten we verwachten dat de FNV, hoe ze misschien ook verbaal zal tegenstribbelen, op het offensief van regering en ondernemers geen enkel effektief antwoord zal hebben.
Aan de andere kant is in enkele vakbonden, vooral aan de basis, de bereidheid groeiende om halt en front te maken en het verzet tegen de koers van ondernemers en regering daadwerkelijk te gaan organiseren. Het besef neemt toe dat alleen (felle) strijd loont en dat het toegeven aan de druk van bovenaf de ondernemers alleen maar hebberiger maakt. Het hierboven gesignaleerde verzet tegen het voorgestelde middellange termijnbeleid van de Industriebond FNV is een van de tekenen aan de wand.

Maggie, Maggie, Maggie, out, out, out!

Zoals een volledige overwinning van de Duitse metaalarbeiders, begin dit jaar, een niet te onderschatten uitstraling zou hebben gehad op de positie van de Nederlandse arbeiders, zal ook een overwinning van de Britse mijnwerkers zeker ook hier een positieve uitwerking hebben. Al was het alleen maar door te laten zien dat een schijnbaar oppermachtige regering als die van mrs. Thatcher op de knieën gebracht kan worden. En door te laten zien hoe je zo'n strijd opbouwt, de mensen mobiliseert. Daar kunnen we aan deze kant van Het Kanaal nog héél wat van leren...

De Redaktie (september 1984)