welkom
edities
inhoud

De praktijk van stress in de arbeid - drukkerij

"Jij moet"

DRUK EN PAPIER FNV heeft zo'n beroerde CAO afgesloten dat de 'C' wel geschrapt kan worden. Kees: "De flexibele werktijden in de nieuwe CAO zuigen alle grond onder je vandaan. Wat je vroeger in overleg met je baas meer deed, kan nu verplicht worden. Door deze CAO heb je geen zeggenschap meer en dat is nou juist wat het werken onder allerlei uitzonderlijke omstandigheden drageljk maakt. Waar blijft je rugdekking, als de bond zestig uur in week normaal vindt?"

Laatste nippertje

Druk en Papier is natuurlijk niet alleen de gebeten hond. Wever is zelf lid van de bond van grafiese ondernemers, dus hij neemt deze CAO met voortvarendheid ter hand. Er moet per bedrijf onderhandeld worden over de werktijden. Het raamwerk bestaat uit een werkweek van maximaal ... zestig uur. Dat is van de vorige eeuw, maar volgens Druk en Papier is dat mooi op maat van het bedrijfsbelang en het individueel leefritme. Bovendien is het verboden om in een periode van dertien weken gemiddeld meer dan 48 uur per week te werken. Niks aan de hand. Een brochure van de bond meldt: Dat lijkt lang, maar het geldt alleen voor uitzonderlijke situaties.

Kees: "Bij ons zijn uitzonderlijke situaties regel. Een klant ontdekt bij het pakken van zijn laatste velletje briefpapier van duur ontwerp: 'Hé, mijn papier is op. Even Wever bellen. Maandag wil ik het klaar hebben.' Een bedrijf gaat zijn jaarverslag presenteren. Om het risiko van lekken te beperken, wordt het dokument op het laatste nippertje gedrukt. Periodieken hebben een deadline. Rennen, springen, drukken. Het is een harde markt, waar allerlei bedrijfjes rondzwerven die niet onder onze CAO vallen. Er zijn thuiswerkers aktief op onze markt die Desk Top Publishing hebben. Voor een zacht prijsje wordt er 's avonds nog snel iets gedrukt. Daarmee zet de klant de gerenommeerde drukkerij onder druk."

Kees staat al met zijn jas aan, als er nog net een haastklus binnenkomt. Hij denkt aan het avondeten met vrouw en kinderen en aan zijn machine, waar iemand anders op gaat werken als hij het niet zelf doet. "Dan wordt de instelling van mijn machine verprutst. Dat kan ik niet hebben." Wever laat niet merken dat hij blij is dat Kees zijn jas weer uittrekt. Er wordt koffie bij de pers gebracht. "Je moet niet gek opkijken als ze ook nog mijn rug masseren."

Flexibel naar de dokter

Wever krijgt niet altijd zijn zin. Soms wordt er kollektief naar huis gegaan, ook al moeten er nog een paar haastklussen doorheen geramd worden. "Als je dagen achter elkaar zestien uur per dag gewerkt heb, ben je het wel een keer zat. Het is wel eens gebeurd dat een klant zijn kerstkaarten in januari kreeg, omdat we toevallig met z'n allen geen zin hadden. Voor mijn extra inspanning krijg ik extra uren terug, het wordt extra beloond en er is waardering van je baas en je kolle-gaas. De sfeer onderling is goed. Er wordt nooit gezegd: 'je mot dit of je mot dat'. We staan allemaal aan de machine waar we ons het best op thuis voelen."

In de nieuwe CAO staat: normale uren vallen tussen 07.00 en 19.00 uur. Vroeger kreeg je na acht uur werken een overwerktoeslag. Nu alleen nog na zeven uur 's avonds. Werken op zaterdag en zondag is bespreekbaar. En de baas heeft het recht je naar huis te sturen, als er niks te doen is. "In het verleden bepaalde ik dat altijd zelf. Ik haalde de kinderen van school en ging 's avonds nog even terug naar de drukkerij. Maar nu kan Wever mij wegsturen als het hem belieft. Ik mag dan zeker in de stromende regen mijn voordeur gaan aflakken? Het moet vier dagen van te voren aangékondigd worden dat je vrije uren moet nemen." Volgens die mooie folder van de bond is het allemaal om meer mensen aan werk te helpen. Maar er wordt alleen maar meer leegloop weggewerkt en dat kost banen. Nog even verder zeuren: doktersbezoek doe je voortaan in je eigen tijd. Je werkt flexibel, dus ga je ook flexibel naar de dokter. Kees: "In feite moet je van zeven tot zeven paraat staan. Als ze dat ook op het werk van mijn vrouw invoeren, kunnen we kinderoppas voor dag en nacht nemen, want naschoolse opvang is nu al moeilijk te krijgen."

Persoonlijke toeslag

Kees: "Ik zou echt niet weten hoe ze tot die CAO gekomen zijn. Er is wel een bobootje op ons bedrijf geweest, maar dat was om het uit te leggen. Wij waren er unaniem tegen, maar hij deed het voorkomen of alles al in kannen en kruiken was. In feite zijn wij een stelletje slaapkoppen. Niemand van ons is naar de ledenvergaderingen geweest. De verstandhouding hier was goed en we hebben te makkelijk gedacht dat het zo'n vaart niet zou lopen. Nu zien we dat verworven rechten verkwanseld zijn." Dat blijkt uit het deel van de CAO dat over de lonen gaat. In veel grafiese bedrijven wordt flink boven de CAO verdiend. Dat wat je meer verdient, wordt nu een persoonlijke toeslag genoemd. De baas krijgt de vrijheid de verhoging van CAO-lonen van de persoonlijke toeslag af te halen. Kees ziet Wever dat nog niet doen. Maar stel dat het bedrijf wordt overgenomen door zo'n groot bedrijf waar je geen individu meer bent en waar alles door de rekenmachine bepaald wordt? De baas was er overigens als de kippen bij de raam-CAO met zijn werknemers rond te breien. Binnen drie weken lag met behulp van een speciaal aangetrokken adviseur zijn voorstel op tafel. Of de jongens daar een paar dagen tijd voor wilden nemen om akkoord te gaan. In ieder geval werd zijn voorstel getorpedeerd om honderden guldens plus een vakantiedag uit te keren bij één jaar niet ziek zijn. Dezelfde afgang kreeg de strafregeling voor ziekte. Kees: "We hebben altijd al flexibel gewerkt. Maar wel uit vrije keuze, omdat we het leuk vinden tot de beste en snelste drukkerijen te horen. Maar nu wordt het omgedraaid: jij móét. Dat is een heel ander gevoel. Je geeft verworvenheden uit handen en dan heb je geen invloed meer waar dat heen glijdt."

Frans Geraedts