welkom
edities
inhoud

Verborgen of vergeten geschiedenis - Ons Vakblad

Verbolgen vakbondsvrouwen

In de rubriek Technische Beschouwingen van Ons Vakblad in augustus 1909 wordt de lezer bij de beschrijving van de huiskamer advies gegeven over wandversiering, kleuren en plakken, vloerbedekking, ramen en meubilair. Zelfs de boekenplank met serieuze lectuur vormt een mooie wanddecoratie die in het arbeidersgezin niet mag ontbreken. Het is een onderwerp dat de lezers, gelet op hun vak, na aan het hart zal hebben gelegen. De schrijver realiseert zich echter aan het slot van zijn verhaal dat hij het toch vooral heeft over het domein van de vrouw. Wat is belangrijker voor de inrichting van de huiskamer dan een handige vrouw?

Een boek en een vrouw

"En nu als last but not least ('t laatste maar niet het slechtste) zorg voor een goede verstandige vrouw, een vrouw, die meeleeft in de moderne arbeidersbeweging, een die voelt dat ook zij, en zij wel in de allereerste plaats achterstaat in het maatschappelijk leven, die dan ook mede den strijd der dagen strijdt, dat is de grootste worsteling tussen kapitaal en arbeid, en dus ook u helpt. En is uw vrouw niet zoo, maak het haar dan, tracht haar karakter te ontleden. Zó, dat ge alle deeltjes daarvan uitgesponnen vóór u hebt en vormt dan die moleculen tot een monsterverbond, een volvoxkogel van willen, weten en strijden. Zo'n vrouw brengt bloemen in je kamer, maar, ze zet ze hier, ze zet ze daar, overal waar plaats is, en maakt je kamer, je woning tot een gezellig tehuis, waar je niet alleen vandaan gaat als alleen om te werken of te strijden, en kom je dan 's avonds thuis vriend, dan pak je eerst je vrouw en kinderen en dan je boek van de plank en je geniet je kalme en heerlijke leventje, zoals hij slechts genieten kan, die een welbesteedde dag achter zich heeft en nu op eigen grond z'n beenen kan uitstrekken, zoo eens echt gemoedelijk in rustige harmonie met alles rondom je."

Haar plicht als huisslaaf

We weten niet of onze schrijver zich gesteund voelde door een overdruk in Ons Vakblad van een anoniem artikel uit De Proletarische Vrouw; een kort, wat warrig verhaaltje, waarin de positie van de vrouw in de klassenstrijd ten opzichte van de man staat beschreven. Twee vrouwen reageren hier fel op. Een arbeidster laat in een ingezonden stuk in Ons Vakblad van 21 oktober 1909 weten: "Laat de man vooral bedenken, dat, indien hij al 10 à 12 uur werkt bij zijn patroon, zijn vrouw thuis 16 à 17 uur werkt. Dat ze bij al hun getob, graag eens de steun en de troost van hun man hebben, als hij thuis komt van zijn werk, is wezenlijk geen wonder."

Het laat zich lezen als een oproep, neen, bijna een wanhopige kreet om begrip en hulp van de man die het vaak laat afweten.

Mevrouw J.C. Lührs-Hildebrand reageert eveneens. Zij heeft zich in het vraagstuk van haar, door het vakbondswerk volkomen in beslag genomen, echtgenoot gebeten. "Het geheele artikel is een opwekking voor den man tegen zijn vrouw, want zo'n man als in dat artikel wordt geschetst is me van zeer nabij bekend. Secretaris hiervan, voorzitter daarvan, lid van die organisatie, van die commissie, enz. enz. Gevolg: elken dag vergaderen, of, is hij thuis dan om te schrijven, vanaf het eerste ogenblik tot ver over bedtijd. Het gevolg hiervan is natuurlijk dat de vrouw altijd thuis moet zijn voor haar plicht als huisslaaf, en aan de verheffing voor de leden harer sekse niets kan doen. In dat artikel staat: zijn levensideaal is gevormd. Nu, wanneer zijn levensideaal dan maar gevormd is, dan valt het eindeloze ploeteren van 's morgens tot 's nachts vrij wat minder moeilijk. Hij wordt de slaaf der organisatie, altijd ten koste van het idealisme zijner vrouw (...). Te veel werd dan ook mijns inziens in dat artikel de bewustwording der vrouw op den achtergrond geschoven te bate van de man."

De redactie heeft altijd het laatste woord. In een onderschrift vermeldt ze in kleine letters dat het kwaad van een mogelijk "te veel" geheel wordt weggenomen door de twee ingezonden brieven. De schrijfsters daarvan zullen zich door die paternalistische betweterij niet echt gesteund hebben gevoeld.

Het kan zijn dat de persoon die in Ons Vakblad de vrouw als wandversiering neerzette, deel uitmaakte van de redactie. Hoe bloemrijk zijn verhaal ook moge zijn, de twee aangehaalde dames zullen het evenmin als een bijdrage aan de emancipatie van de vrouw beschouwen.

Nog niet gestreden

De auteur van het artikel uit De Proletarische Vrouw moet een gevoelige snaar geraakt hebben; het was meer proletarisch dan feministisch getoonzet. Het commentaar van mevrouw Lührs-Hildebrand is veelzeggend en gedurfd vanwege het persoonlijke karakter. Ons wordt niet vaak de gelegenheid gegeven tot een kijkje in de keuken, waar man en vrouw het met elkaar hebben over hun positie en rol in het gezin, de huishouding en de samenleving. In het gezin Lührs zal over meer zaken dan de klassenstrijd zijn gediscussieerd. De echtelieden zullen aan tafel de nodige twistgesprekken hebben gevoerd.

Over de 'natuurlijke' bestemming van de vrouw, over vrouwenarbeid, allerlei vormen van discriminatie, de rol, positie en rechten van de vrouw en de strijd voor vrouwenkiesrecht werd fel gedebateerd in wat later de eerste feministische golf wordt genoemd. Ook in de vakbeweging. Fel, omdat de vrouwenstrijd per definitie de positie van mannen raakte en raakt. Er is inmiddels het een en ander bereikt, maar de strijd voor de democratisering en humanisering van de samenleving ten gunste van allen is nog niet gestreden.

Harry Peer