Het gaat om meer dan de sociale zekerheid - zeven meningen

Een verdeelde 'achterban'

In de afgelopen maanden is weinigen ontgaan dat de top van met name de FNV, samen met de ondernemersorganisatie VNO-NCW, in de clinch lag met de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, De Vries, waarbij het kabinet Kok en de Kamerfractie van de Partij van de Arbeid als helpers optraden. Regelmatig lazen we dat de FNV haar achterban raadpleegde. We betwijfelen of dat gold voor de zeven mensen die wij aan het woord laten en vroegen wat zij van de onverwacht hoge inzet van De Waal vonden.

Hun mening gaven ze voordat het akkoord op 20 januari 2000 naar buiten kwam. Eén en ander werd opgetekend door Ton Dijkstra, Frans Geraedts en Lex Wobma. De zeven zijn:

* Henny Abbenes, ABVAKABO, secretaris van de dienstcommissie van de Rijkswerf en gemeenteraadslid voor de Partij van de Arbeid in Den Helder.

* Wim Eshuis, medewerker arbeidsomstandigheden Bouw- en Houtbond FNV.

* Geert Lewis, zelfstandig ondernemer, 1 mei comité Amsterdam.

* Harry Kappelhof, lid bondsraad FNV Bondgenoten, werkzaam bij IGMA.

* Cor Droogers, FNV Bondgenoten, werkzaam bij Cytec Industries en gemeenteraadslid voor de Partij van de Arbeid in Westvoorne.

* Piet van der Lende, FNV Bondgenoten, uitkeringsgerechtigde, Werklozen Belangen Vereniging Amsterdam.

* Aad in 't Veld, bestuurder FNV Bondgenoten.

Zeer terecht

Henny Abbenes - "Lodewijk de Waal doet het uitstekend en speelt prima in op de belangrijke kwestie van de sociale zekerheid. Ten aanzien van dit soort onderwerpen kun je niet hoog genoeg van de toren blazen. Hij is duidelijk iemand die aan de weg timmert en dat doet me deugd. Zeker nu de PvdA meer en meer sociaal-democratische principes loslaat. In die zin ben ik ook zeer teleurgesteld in De Vries, die sociaal-democratische uitgangspunten kennelijk niet meer respecteert. Het lijkt er steeds vaker op dat de PvdA onder invloed van de VVD er alles voor over heeft om Paars te redden. Regeren is belangrijker dan opkomen voor de werknemers en de minderbedeelden van onze maatschappij. Daar moet iemand een halt aan toeroepen en als De Waal dat doet, moeten we hem bijstaan en zeker niet afvallen.

De privatisering van de sociale zekerheid slaat aan alle kanten te ver door. De PvdA moet gewoon beter naar de vakbonden luisteren, de invloed van werknemers op de sociale zekerheid is van groot belang. Wat dat betreft ben ik blij dat Melkert onlangs aan het adres van De Vries liet weten dat de privatisering op zijn retour is, ook al was de aanleiding een ernstig treinongeluk in Londen.

Laat ik helder zijn. De Waal verricht goed werk, ik heb er vertrouwen in dat de vakbeweging onder zijn leiding weer enige strijdbaarheid kan tonen."

Wim Eshuis - "De FNV maakt zich zeer terecht druk over de WAO. Het lukt nog steeds niet het aantal WAO'ers terug te dringen. De reïntegratie werkt nog onvoldoende en de WAO-uitkering is nog slechter dan voorheen. Een nieuw debat over de WAO zou op zijn plaats zijn. Ik ben alleen verbaasd dat De Waal juist over de structuur van de organisatie zo'n heisa maakt. Maar ja, dat vindt natuurlijk zijn oorsprong in het poldermodel. Volgens het poldermodel moet je gewoon overal bij zitten."

Brodeloos

Geert Lewis - "De krachttoer van De Waal staat in het licht van de verdeeldheid die binnen de PvdA heerst. Kok kan nog twee jaar premier blijven. De stoelendans om zijn positie is nog niet begonnen, maar wordt wel voorbereid. Over het gevecht tussen die verschillende kampen zou je kunnen glimlachen, ware het niet dat de inzet een ernstige zaak is. Doordat er geen eensluidende visie op de privatisering is, heerst de waan van de dag. Kijk nou naar de watervoorziening. Die moet niet geprivatiseerd worden. De stroomvoorziening nou net weer wel. Intercitylijnen zijn van maatschappelijk belang en worden niet geprivatiseerd. Telecommunicatie vormt ook een maatschappelijk belang, maar wordt wel geprivatiseerd. Volksverzekeringen worden geprivatiseerd, maar de WAO en WW net weer niet.

De waan van de dag bij de sociale zekerheid wordt bepaald door het oud zeer dat Kok voelt bij de Stichting van de Arbeid. Die heeft volgens Kok het volume van de WAO te veel laten oplopen. Met de nieuwe WAO dreigt hetzelfde. Dat brengt hem dusdanig van slag dat hij het corporatistische denken van het akkoord van Wassenaar per ongeluk doorbreekt. De Waal - die nog in het denken van de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie uit 1946 zit - botst dan op de autoritaire Kok, die werkelijk niets aan een ander durft over te laten. De Waal wil het corporatisme samen met VNO-NCW instandhouden en tegelijkertijd verdedigt hij zijn bestuurders die brodeloos dreigen te worden."

Harry Kappelhof - "Strijd van de vakbeweging om invloed is altijd van belang. De zeggenschap over de besteding van werknemersverzekeringen als WAO en WW is dus van groot belang. Maar toch zegt dat nog niet zo veel. Wat gebeurt er met die zeggenschap en wat blijft daar van over in een geprivatiseerde structuur samen met de werkgevers? Bovendien heb ik de indruk dat wat de laatste maanden is gebeurd, ook en misschien wel vooral een gevecht om het voortbestaan van de vakcentrale FNV inhoudt. En, niet te vergeten, om het behoud van inkomsten uit allerlei vertegenwoordigingen. Want die centrale staat met de sterke posities van ABVAKABO en FNV Bondgenoten zwaar onder druk. Denk maar aan het laatste loonbod voor de cao-onderhandelingen. Wat we ook hebben kunnen zien, is de hevig draaiende overlegmolen nadat het overleg 'gestopt' was. Nou ja, je ziet het niet, want het gebeurt in het geheim en af en toe lekt er wat uit. Ik stoor me er trouwens aan dat in de media steeds gesproken wordt over overleg met de achterban. Met wie overlegt de FNV? Met mij in ieder geval niet."

De FNV heeft een profiel nodig

Cor Droogers - "Een echte vuist kan De Waal niet maken. Hij klimt wat hoog in de boom, is toch een beetje een radicaal type uit de jaren zeventig. De FNV kan het vertrouwen opzeggen en dreigen, maar als het op mobiliseren aankomt, kan ze het vergeten. Dit is nu niet bepaald een onderwerp waar het gemiddelde vakbondslid warm voor loopt; sterker nog, het zal velen worst zijn wie in dit soort tripartiete overleggen zit. Ik denk overigens dat de boosheid van De Waal voortkomt uit wrok, omdat de FNV zich toch wel enigszins belazerd voelt als het gaat om de werkgelegenheid in Nederland. In het akkoord van Wassenaar stond loonmatiging in ruil voor werkgelegenheid centraal. Dit laatste is nog steeds voor velen - denk aan de WAO'ers - niet van de grond gekomen, maar de matiging van de lonen is jaren goed gegaan. Dat is niet leuk voor de bonden, en nu worden ze ook nog aan de kant gezet als het gaat om de invloed op het werkgelegenheidsbeleid. Ik kan me voorstellen dat je dan boos bent. Verder geloof ik dat het bestuur van de FNV met argusogen kijkt naar de rol die de PvdA in Paars speelt. Het sociaal-democratische gedachtegoed moet nogal eens wijken voor pragmatisme. Iets minder Paars zou best mogen."

Piet van der Lende - "De vakbeweging heeft altijd al een ambivalente houding ten opzichte van de staat gehad als het gaat om de sociale zekerheid. Het voordeel voor de vakbonden om de sociale zekerheid via de staat te regelen, was dat ze zo het net van de werkgevers konden omzeilen zonder (stakings)strijd te voeren. Als de werkgevers geen sociale verzekering wilden, maar de meerderheid van de bevolking wel, dan kon zo'n verzekering toch 'vreedzaam' via de overheid worden ingevoerd, zie de AOW. Een groot nadeel voor de vakbeweging is dat ze dan ook weinig te zeggen heeft over de hoogte, duur en uitvoering van de sociale voorzieningen en de volksverzekeringen. Bijvoorbeeld de bijstandswet, of weer de AOW. De Tweede Kamer beslist uiteindelijk over de hoogte van de uitkeringen, regelt allerlei werknemersverzekeringen via wetgeving en bepaalt of lonen en uitkeringen gekoppeld worden. Enerzijds wil de vakbeweging het via de staat regelen, anderzijds via onderhandelingen met de werkgevers. Voor de arbeidsvoorziening geldt hetzelfde.

Essentieel voor het poldermodel is dat via overleg van 'de grote drie' - bonden, werkgevers en overheid - compromissen gezocht worden voor dit soort dilemma's. Ik denk niet dat de vakbeweging nu een andere weg inslaat. De manoeuvres van De Waal maken deel uit van een onderhandelingsretoriek, die uiteindelijk tot overeenstemming zal leiden. Hij kan niet anders. Moeten wij als vakbondsleden de straat op om samen met werkgevers te strijden voor autonome onderhandelingen, dat wil zeggen zonder de overheid, over de arbeidsbemiddeling en sociale zekerheid, terwijl we weten dat de leiding van de vakbeweging de druk op de ondernemers zal beperken tot de onderhandelingstafel? Het lijkt me geen goed uitgangspunt voor een mobilisatiecampagne. Er zal wel een waterig compromis komen, waarbij iedereen kan zeggen dat hij wat heeft gewonnen."

Aad in 't Veld - "Mijn eerste reactie is: de FNV zal zich wel moeten profileren, anders komt ze steeds meer in de lucht te hangen. De FNV is niet meer in staat de lijnen uit te zetten en moet steeds meer de grote bonden volgen. Het is een gevecht om het behoud van haar positie. Als ik daar verder over nadenk, kom ik tot een veronderstelling. Deze is ingegeven door enerzijds het groeiend aantal WAO'ers, waartegen het tot nu ontwikkelde beleid niet opgewassen is, en anderzijds de problemen die de meeste bonden met de belangenbehartiging van de uitkeringsgerechtigden hebben. Ik heb geen totaal beeld, maar die problemen lijken me groot. Het is een specialistische aangelegenheid geworden, die ook nog eens plaatsvindt in allerlei raden en structuren, en veel bestuurders hebben daar doodgewoon geen tijd voor. Wat ik nu veronderstel, is dat het uitkeringsgerechtigdenwerk op het bordje van de FNV komt te liggen. Bonden zouden dat aan de FNV kunnen uitbesteden. Op zich is dat niets bijzonders, want FNV Bondgenoten bijvoorbeeld doet dat met veel activiteiten. Daarmee worden twee problemen opgelost. De FNV krijgt een positie en de uitkeringsgerechtigden krijgen meer aandacht."

Redactie (foto Chris Pennarts)