Redactioneel

Het zal en moet wat schuiven

Big Brother was op de televisie, dus is het gebeurd. Sterker nog, wat niet op de televisie komt, lijkt niet gebeurd. Zo is het ook bij veel geschiedschrijving. Wat niet in de kraam past van de schrijver of opdrachtgever, blijft buiten beschouwing. Dit wetend, komt het boek "Redelijk bewogen" over "De koers van de FNV 76-99" van Tinie Akkermans en Henk Kool op je tafel. Een mooi verzorgd boek met een Ten geleide van Lodewijk de Waal. Het betreft recente geschiedenis, die ook nog eens bijna samenvalt met het bestaan van Solidariteit. Dus ben je benieuwd hoe sterk de selectie is en wat er overblijft van bijvoorbeeld 'een werkelijkheid van onderen op'. Dat Solidariteit niet genoemd wordt, mag niet verbazen, want we zijn een luis. Wel is het stuitend dat wat aan de voet van de vakbeweging heeft plaatsgevonden, onbeschreven blijft. Zo wordt een beeld van de geschiedenis gegeven dat een kop heeft, maar geen voetstuk. Een paar voorbeelden, waarin de leiding van de FNV een actieve rol speelde - dus geschiedenis maakte - door zich te distantiëren.

Niets over de solidariteitsbeweging aan de onderkant van de bonden die de stakende Britse mijnwerkers in 1984-1985 steunde. Geen woord over het Breed Initiatief voor Verdergaande Akties tegen Kruisraketten (BIVAK) in 1986-1988, waarvan nota bene één van ons de officiële vertegenwoordiger was van de Abop, Kunstenbond, Voedingsbond en Vrouwenbond FNV. Verzwegen is de Spektakel-blokkade "Shell uit Zuid-Afrika" in 1989, waaraan naast leden van verschillende bonden ook de Voedingsbond FNV deelnam. Geen letter voor de Werkgroep Palestijnse Vakbeweging, die in de beginjaren negentig de FNV tot een scherper standpunt trachtte te brengen. Stilte over de Eurokritische beweging, die zich na 'Maastricht 1992' langzaam onder groepen bondsleden begon te vormen en in 1997 uitmondde in de grootste internationale demonstratie in de Nederlandse sociale geschiedenis. Euromarsen: nooit van gehoord.

Je weet het, veel van 'de geschiedenis van het gewone volk' moet nog geschreven worden en dat geldt helemaal voor het 'kritische volk'. Want zoals de Berlagebrug niet door Berlage is gebouwd, is de FNV niet gevormd door Kok, Pont, Stekelenburg en De Waal. Toch blijf je er van opkijken hoe de geschiedenis van wat een beweging hoort te zijn, gereduceerd wordt tot een geschiedenis van het apparaat en de 'grote mannen'.

Des te grappiger is het om in dezelfde tijd dat dit boek uitkwam, half december 1999, in FNV Magazine de volgende uitspraak van De Waal te lezen: "Ik heb wel eens gesproken met de mensen van Solidariteit [de redactie voegt daaraan toe: een groep kritische leden binnen de FNV, die pleit voor engagement]. Ik heb ze gezegd, als ik jullie beleid zou hebben, dan had ik ook jullie ledental." Zouden wij bureaucratische scherpslijpers zijn, dan zouden we kunnen zeggen: wij hebben geen leden, wel abonnees en dat zijn er heel wat meer dan de leden van de FNV, want dat is een steeds kleinere groep bonden. Maar uiteraard raken we daarmee niet de kern van De Waal's ontboezeming. Hij is zeer optimistisch over de toekomst van de vakbeweging en heeft het over beheersen en bijschaven van belangentegenstellingen en machtsverschillen, nieuwe sociale evenwichten, over compromissen en de verdwijning van de politieke component uit de vakbeweging. En zegt rechtvaardigend: "Negentig procent van de achterban ziet ons niet langer verwikkeld in een guerrilla tegen het kapitalisme." Zijn streven en dat van zijn collega's lijkt er uit te bestaan van die negentig honderd procent te maken. Dat zal niet lukken, maar neemt niet weg dat het beleid en vooral de praktische uitwerking daarvan - heette dat niet in 1986 "FNV 2000"? - het politiek en sociaal engagement elimineren. Leden worden immers gezien als gebruikers, meestal genoemd: klanten of consumenten. En logisch dat het dan gaat om het aandeel in de gebuikersmarkt; hoe meer hoe beter, kortom 'wat schuift het?'. Wij denken dat op De Waal en zijn collega's de wijsheid van toepassing is die we eens op een muur hebben zien staan: "Als je mensen de ogen uitsteekt, moet je ze niet verwijten blind te zijn."

Redactie