Rijke landen geven onvoldoende klimaatsteun
Arme landen hebben juist meer steun nodig
Oxfam Novib (1)
De door rijke landen geleverde financiële klimaatsteun aan ontwikkelingslanden blijft ver achter bij de toegezegde honderd miljard dollar per jaar. Tegelijkertijd is een veelvoud van dit bedrag nodig. De werkelijke waarde van de geleverde klimaatfinanciering aan ontwikkelingslanden is minder dan een derde van het gerapporteerde bedrag.
Ondertussen blijft de uitvoering van het Parijse Klimaatakkoord achter, waardoor de '1,5 graden Celsius' doelstelling verder uit zicht verdwijnt en worden steeds meer landen getroffen door klimaatverandering. Dit blijkt uit het nieuwe Oxfam rapport dat 5 juni 2023 werd gepubliceerd bij de start van de jaarlijkse VN-klimaatonderhandelingen in Bonn.
Winst Shell ruim drie maal hoger
Het nieuwe Oxfam-klimaatrapport Climate Finance Shadow Report 2023 analyseert de 83,3 miljard dollar aan klimaatfinanciering die donoren over 2020 rapporteerden. De werkelijke waarde van deze klimaatfinanciering wordt door Oxfam ten hoogste geschat op 24,5 miljard dollar in 2020, wanneer verschillende vormen van overrapportage worden afgetrokken. Slechts 9,5 tot 11,5 miljard hiervan was specifiek bestemd voor klimaataanpassing - dit is de cruciale financiering voor landen om zich te kunnen weren tegen de toenemende schade van de klimaatcrisis.
De drie grote bollen geven de klimaatkosten van arme landen in 2030 weer:
- de schade (loss & damage),
- de noodzakelijke aanpassingen aan klimaatverandering (adaptation) en
- de vermindering van klimaatverandering (mitigation).
De grijze bol is toegezegd (committed, 100 miljard dollar) en de kleine blauwe bol: daadwerkelijk bijdrage rijke landen (real value, 24,5 miljard).
Oxfam Novib klimaatexpert en medeauteur van het rapport, Bertram Zagema:
Denk niet dat 11,5 miljard dollar in de buurt komt van wat lage en middeninkomens landen nodig hebben om hun mensen te helpen om te gaan met meer en grotere overstromingen, orkanen, hittegolven, droogte en andere schade die veroorzaakt wordt door klimaatverandering.
Alleen de jaarwinst van 40 miljard dollar van Shell in 2022 was al ruim drie keer hoger dan 11,5 miljard dollar aan geleverde adaptatiefinanciering wereldwijd.
Commerciële leningen
Het Oxfam-rapport verwijst naar berekeningen van instellingen zoals het VN-milieuprogramma UNEP en het VN-klimaatpanel IPCC. Deze laten zien dat een veelvoud van honderd miljard dollar per jaar nodig is om ontwikkelingslanden te helpen de klimaatcrisis onder controle te krijgen. Als dat niet lukt, ontstaat nog meer klimaatschade, waardoor de rekening nog veel hoger uit zal vallen.
De komende twee weken in Bonn, en later in het jaar tijdens VN-Klimaattop in Dubai, wordt onderhandeld over een nieuw financieel doel voor de klimaatfinanciering vanaf 2026.
Slechts een kwart van de publieke klimaatfinanciering wordt verstrekt in de vorm van giften, terwijl het merendeel bestaat uit leningen, inclusief commerciële leningen. Daardoor vergroot de klimaatfinanciering de al bestaande schuldencrisis in veel ontwikkelingslanden. Recent onderzoek laat zien dat 91 ontwikkelingslanden dit jaar gemiddeld 16,3 procent van hun overheidsinkomsten kwijt zijn aan rente en aflossingen. Een analyse van het IMF laat zien dat 36 van de 73 lage inkomens landen al in een schuldencrisis zitten of op de rand daarvan staan.
Ontwikkelingslanden die maar weinig schuld hebben aan de klimaatcrisis, worden wel keihard getroffen, aldus Zagema. Het is onethisch om die landen leningen aan te bieden en rente te laten betalen om klimaatverandering aan te pakken. Het is alsof je een lening aanbiedt aan de eigenaar van de auto die je net zelf total loss hebt gereden.
Deze dagen debatteert de Tweede Kamer over de Voorjaarsnota van het kabinet. Zagema: Door de voorgestelde miljardenbezuinigingen van de regering op het budget voor ontwikkelingssamenwerking staat de Nederlandse bijdrage aan klimaatfinanciering op de tocht. Als één van de landen met de grootste uitstoot, zou Nederland zijn klimaatfinanciering juist fors moeten verhogen. We geven miljarden uit aan klimaatbeleid in eigen land, dat is heel goed. Maar we moeten ook verantwoordelijkheid nemen voor de kosten van klimaatmaatregelen in ontwikkelingslanden.
Steun lager dan gerapporteerd
De analyse van Oxfam werd gepubliceerd op 5 juni 2023, de dag dat de VN-klimaatonderhandelingen in Bonn van start gingen; ze duren twee weken. De analyse is gebaseerd op de recent gepubliceerde Vijfde Biennial Reports van ontwikkelde landen aan de UNFCCC, over 2019-2020. unfccc.int/BR5
Het rapport laat zien dat instrumenten, zoals leningen, tegen de nominale waarde worden gerapporteerd, waarbij terugbetalingen en andere factoren worden genegeerd. De klimaat relevantie van veel gefinancierde projecten zijn minder dan gerapporteerd. Al met al is de nettowaarde van op klimaatactie gerichte steun aanzienlijk lager dan de gerapporteerde cijfers.
In Bonn wordt onder andere gesproken over de uitwerking van het Klimaatschadefonds dat vorig jaar tijdens de klimaattop in Egypte is opgericht, maar waarin nog geen geld zit.
Ook wordt gesproken over een nieuw doel voor de klimaatfinanciering, als opvolger voor de 100 miljard dollar belofte voor de jaren vanaf 2026.
(1) Bron: www.oxfamnovib.nl - persberichten. Tussenkoppen en toelichting figuur Solidariteit.