Uitbreiding commentaar 477
Diepe kloof top FNV en werkenden
Jan Ilsink
In een vakbond is de relatie tussen leiding en leden cruciaal. Daarin schuilt haar kracht om zo nodig met vakbondsmacht eisen ingewilligd te krijgen. Sinds de fusie in 2014 is deze relatie in FNV steeds problematischer geworden. Culminerend in steun van de leiding aan de Wet Toekomst Pensioenen (WTP) waarin het collectieve en solidaire pensioenstelsel wordt ontmanteld.
Maar de pensioenkwestie staat niet alleen. Ook de al jaren durende rampzalige situaties in de Zorg zijn een voorbeeld van de positie van de FNV-leiding. De bond is totaal niet bezig met personeel en patiënten te verenigen rond heldere en breed gedragen eisen. Eisen die zowel de werkdruk, opleiding en beloning betreffen als de wachttijden en de kwaliteit van verzorging van patiënten. Met de campagne Red de Zorg in 2016 rond deze eisen bleek de FNV goud in handen te hebben, maar er werd niets mee gedaan. Een boterzacht 'akkoord' over alleen de Thuiszorg was het resultaat.
De bijna miljoen handtekeningen die werden opgehaald voor eisen van patiënten en personeel zijn opgeborgen in 'een kluis'. De gedegen FNV-Zorgvisie, destijds opgesteld door de sector Zorg en Welzijn en bekrachtigd door het Ledenparlement, ligt waarschijnlijk in diezelfde kluis. Dagelijks worden echter de juistheid en wenselijkheid van de Zorgvisie bevestigd die nog steeds een uitstekende basis voor succesvolle ledenwerving vormt!
Collectief en solidair
Ook in het pensioendossier had FNV goud in handen. Het ging immers om bescherming van het huidig of toekomstig inkomen van de meerderheid van de volwassen bevolking. Om een inkomen waarvoor collectief werd gespaard en de rendementen eveneens collectief en solidair worden gedeeld. Om een arbeidsvoorwaarde waarin de te betalen premie werd afgeleid van het doel om bij pensionering de dan bereikte levensstandaard te kunnen voortzetten. Kortom een pensioenregeling die - met een modieus woord - ontzorgt!
Het huidige pensioenstelsel viel en valt nog veel te verbeteren, Maar die wijzigingen zouden moeten worden geïnspireerd door de opdracht van een vakbond: het beschermen van werkne(e)m(st)ers te beschermen tegen de logica die gedicteerd wordt door de winstmaximalisatie voor de werkgevers: met cao's wordt voor werknemers zekerheid afgedwongen gedurende hun looptijd; met een pensioenregeling moet zekerheid worden beoogd om bij pensionering de dan bereikte levensstandaard voort te zetten en armoede te voorkomen. Die doelstelling was leidend in de cao om uit de loonruimte een premie af te spreken waarmee te zijner tijd een geïndexeerd pensioen van 70 procent van het eindloon of 80 procent van het middelloon kon worden uitgekeerd.
Financieel product
De wijzigingen die WTP in het huidige stelsel aanbrengt komen echter niet voort uit de wens om het stelsel voor de deelnemers te verbeteren. De oorsprong ligt bij de drang het stelsel te 'moderniseren', aan te passen aan veranderde arbeidsmarkt en daarmee op termijn een gelijk speelveld te creëren voor pensioenfondsen en -verzekeraars. De individualisering van pensioen in de WTP en de ombouw van sociale voorziening naar financieel product is daarvoor een belangrijke stap!
De malaise van de vakbeweging komt in haar medewerking aan de WTP scherp naar voren. FNV-bestuurders blijven roep toeteren dat met de door de Tweede Kamer aangenomen Wet Toekomst Pensioenen (WTP) iedereen erop vooruit gaat. Terwijl vele deskundigen het tegendeel aantonen. Iedereen, voor- en tegenstanders, is het er over eens dat het nieuwe stelsel veel onzekerheid zal opleveren over het te ontvangen pensioen.
Het is daarom onbegrijpelijk dat een organisatie die zich vakbond noemt de vervanging van het huidige stelsel verdedigt en zelfs promoot door een pensioenstelsel waarin de arbeidsvoorwaarde pensioen is verdwenen en zeer onzeker wordt. Een diepere knieval voor de logica van het kapitalisme is nauwelijks denkbaar.
Vakbondsmacht
Vanaf de bankencrisis van 2008 tot 2022 zijn de pensioenen van de meeste fondsen niet geïndexeerd. En dat terwijl in diezelfde tijd de middelen in de fondsen om pensioen uit te keren, ruim verdubbelden - van 800 miljard naar 1.800 miljard euro! De onwil van de FNV-leiding om met vakbondsmacht de indexatie af te dwingen, tekent haar capitulatie voor het financierskapitaal. Ze verschool zich achter de decreten van De Nederlandsche Bank (die daarin gesteund werd door meerderheden in achtereenvolgende parlementen) die bepaalden dat niet de middelen in de fondsen een criterium zijn voor al of niet indexatie, maar de opbrengsten uit (staats)leningen (obligaties). Let wel, die decreten gaan over het gespaarde geld van de deelnemers, leden van de FNV. Niet om geld uit de staatskas!
De top van de FNV heeft kennelijk geen boodschap aan de geschiedenis van de vakbeweging waarin vakbondsacties politieke wet- en regelgeving terugdraaiden als de belangen van werknemers overduidelijk werden aangetast!
Daarom had FNV goud in handen door met vakbondsmacht de idiote, politiek vastgestelde rekenregels hoe de 'dekkingsgraad' van pensioenfondsen te berekenen 'weg te staken' en te 'normaliseren'. De pensioen opbouw en -uitkeringen in de periode 2008 - 2022 konden hierdoor worden geïndexeerd en de absurde groei van de middelen in de fondsen zouden ook bij de deelnemers zelf terecht zijn gekomen! Dit had op enorme steun van de werkende bevolking in Nederland kunnen rekenen en het imago van FNV versterkt.
Poldertafel
Hoe komt de FNV-top tot deze ontmanteling van de vakbeweging? Een citaat van voorzitter Elzinga, in 2019 de hoofdonderhandelaar over het pensioenakkoord dat niet tegemoet kwam aan de eisen waarvoor is gedemonstreerd en gestaakt: dit was het beste wat we eruit konden halen. Hij durfde het niet de nieuwe wet naast het povere pensioenakkoord van 2019 te leggen, want dan zou hij moeten vaststellen dat de belangrijkste vakbondswensen in dat akkoord niet in de WTP zijn gehonoreerd: - vervroegd pensioen regeling voor zware beroepen, - concrete afspraken voor toegang flexwerkers en zzp'ers tot pensioenfondsen, - een waardevast (geïndexeerd) pensioen(opbouw). Waarom was dit voor Elzinga geen reden om hiervoor vakbondsmacht in zetten?
Het antwoord zal helaas zijn dat hij en zijn medebestuurders niet meer geloven in de mogelijkheid en noodzaak van een krachtige arbeidersbeweging binnen de nieuwe maatschappelijke verhoudingen in Nederland. Dat zij capituleren voor de dominantie van grote, kapitaalkrachtige bedrijven en hun belangenbehartigers in de politiek. Dat zij het beste pensioenstelsel ter wereld opofferen om koste wat kost hun positie als betrouwbare partner aan de 'poldertafel' niet willen verliezen om daar nog enkel kruimels binnen te halen.
FNV - vereniging en werkorganisatie
De uitzichtloosheid van dit beleid van de FNV-top blijkt uit het aanhoudend ledenverlies, waarmee volgens sommige bronnen een ledenbestand van ca. 700.000 is bereikt. Een onthutsende ontwikkeling die door Elzinga triomfantelijk werd gepareerd met de mededeling dat er onder jongeren enkele duizenden nieuwe leden zijn geworven. Hij vergeet te vermelden dat deze ledenwinst kan worden toegeschreven aan het 'uitdelen' van gratis lidmaatschappen voor een jaar.
Dat de leden van FNV niet massaal tegen dit beleid in opstand komen, is het gevolg van de stelselmatige uitholling van de vakbondsdemocratie. De vereniging, waar de leden het voor het zeggen zouden moeten hebben, is volkomen gebureaucratiseerd en wordt gedomineerd door de hiërarchisch georganiseerde werkorganisatie. Sectorbesturen van de vereniging kunnen zich niet wenden tot hun leden zonder toestemming van deze werkorganisatie. Vanaf de fusie in 2014 is de FNV langzamerhand omgebouwd tot een centraal aangestuurde 'geprofessionaliseerde' sociale ANWB!
Democratie moet kloof dichten
De vakbeweging is geen organisatie waarvan de doelstellingen door marktonderzoek worden bepaald. De vakbond is geen 'merk' dat zich met 'klantenbinding' versterkt. Een vakbond komt voort uit fundamentele maatschappelijke tegenstellingen en is uitdrukking van daaruit afgeleide machtsverhoudingen. Zij is gebaseerd op het besef van de werkenden dat uiteindelijk hun belangen vooral door de macht van het getal worden beschermd.
Een FNV-top die kritiek van de leden vreest en haar leiding aan de belangenstrijd niet baseert op democratische besluitvorming van de leden zal vroeg of laat worden vervangen door een leiding die dat wel tot uitdrukking brengt.
Urgentie
Juist in deze onzekere tijden blijft een vakbond goud in handen hebben. Zij staat voor de belangen van de van werken afhankelijke bevolking en is ten principale politiek zelfstandig. De FNV-zorgvisie zou model kunnen staan voor visies op tal van maatschappelijk vraagstukken waarin arbeidsvoorwaarden en maatschappelijk doel geïntegreerd worden: op Volkshuisvesting (vanuit de sectoren 'Bouw', 'Overheid', Zorg & Welzijn en 'Senioren'), op Openbaar Vervoer (vanuit de sectoren 'Vervoer', 'Overheid' en 'Senioren'), op Onderwijs (vanuit de AOB en 'Overheid'), enz. enz.
De verkiezingen, die in april in FNV worden gehouden voor sectorraden en sectorbesturen, zullen de tegenstellingen binnen de FNV-organisatie naar verwachting aanwakkeren. Want het zal toch onbestaanbaar zijn dat middenin een economische, sociale en politieke crisis in Nederland en Europa de centrale en strijdbare rol van de vakbeweging daarin onbesproken blijft bij deze verkiezingen!?