Brief aan Jan Müter, aanleiding commentaar 489, 2 juli 2023 (1)
Over Tata Steel IJmuiden, hoe verder?
Sjarrel Massop
Je schreef onze redactie dat Sjarrel zeker een belangrijke rol zou kunnen en willen spelen in de beoogde discussie over de vermaatschappelijking van Tata.
Nu moet mijn rol beslist gerelativeerd worden, omdat ik met mijn fantasie en bevlogenheid wel eens wil doorslaan. Neemt niet weg dat onze inzichten aardig overeenkomen. Van belang, omdat de problematiek voor Groen staal precair wordt. Het is echt nodig om uit een ander vaatje te gaan tappen.
Daarbij nadrukkelijk gesteld: van zowel Tata als de overheid (de politiek) is geen constructieve oplossing te verwachten, terwijl er haast geboden is. De oplossing vraagt snel en doortastend optreden en een alternatieve benadering.
Stand van zaken rond Tata
Mijn inschatting, het nieuws van de afgelopen weken in ogenschouw genomen, dat Tata niet zou gaan investeren in Groen staal lijkt bevestigd te worden, De onderhandelingen zijn gaande, er lekt wat naar buiten, maar een doorbraak is niet te verwachten.
Tata wil er een schrootverwerkingsbedrijf van maken. Geen reductie van ijzererts met waterstof, alleen één vlamboogoven voor het maken van staal. Dat betekent, met een overmaat aan schroot, dat de speciale staalkwaliteiten voor blik en breed 'koud gewalst' niet meer mogelijk zijn. (2). Daarbij komt dat deze koers de capaciteit zal verminderen. Bovendien zullen Kooks 1 en Hoogoven 7 open blijven.
Een zeer slecht compromis dat wel veel minder investeringen vergt en slechts maar gedeeltelijk aan de milieueisen zal voldoen.
Mijn inschattingen waren juist, mijn argumenten slechts voor een deel. Ik veronderstelde onterecht dat Tata een groene verplichting in India zou krijgen. Dat is minder waar, omdat Tata in India niet zozeer betrokken is in staalactiviteiten. Tata is eerst en vooral een conglomeraat van services- en productiebedrijven, waarbij ook 'consultancy' een belangrijke activiteit is.(3)
Criterium voor alle activiteiten blijft, omdat het een kapitalistisch bedrijf is, het rendement op geïnvesteerd vermogen. Terecht constateert Tata, waar het Groen staal betreft, dat het rendement lange tijd zal tegenvallen. Tata heeft ooit, in 2007, Corus voor negen miljard euro gekocht. TSN (Tata Steel Nederland) is lang de kurk geweest waarop de staalactiviteiten bleven drijven. Nu met de stijgende energieprijzen en de maatschappelijke noodzaak te vergroenen, is die kurk ernstig boven het soortelijke gewicht van water gekomen en zal ze gaan zinken. De belangstelling voor TSN is laag, terwijl het bedrijf in de etalage staat.
Stand van zaken rond overheid
Bijna vijftig jaar beleid van neoliberalisme en privatisering, waaraan alle partijen van diverse signatuur hebben meegewerkt, is de overheid 'financieel economisch' tot een volstrekt onbetrouwbare en nutteloze instelling verworden om het project Groen staal te verwezenlijken.
Het adagium van permanente groei, de levensnoodzaak van het kapitalisme, moet worden losgelaten. Dat is de kern van kritisch anders denken voor oplossingen in Nederland (en de wereld .....). Enorme verschillen tussen inkomen en vermogen, dreigende economische crisis waarvan we er een aantal meegemaakt hebben, sociale willekeur, uitsluiting, ondemocratisch beleid, klimaat, milieu, energie en oorlog, het vloeit allemaal voort uit dat beleid.
Belangrijker is dat de oorspronkelijke taak van de overheid opkomen voor haar burgers is. Hoe dit de laatste jaren gaat, wreekt zich. Kenmerkend is de volstrekte onmacht van de overheid om doortastend te handelen. Groen staal heeft helemaal niets te verwachten van de overheid! Behoudens vergunningverlening.
Het aankloppen van Tata bij de overheid zal weinig opleveren. Feitelijk betekent het dat Tata het Nederlands bedrijf in de etalage zet, zoals eerder bij het debacle van Vattenfal (deed twee jaar geleden een bod op Tata Steel Nederland van zeven miljard).
Consortium
Dus wat nu? De Nederlandse samenleving zal het heft in handen moeten nemen! Het bedrijf moet gesocialiseerd worden!
Mijn voorstel is een consortium samen te stellen om Groen staal te redden en uit te voeren. Een consortium is een vereniging met een specifieke opdracht. De opdracht van Groen staal ls een nutsbedrijf opzetten. Zonder winstoogmerk groene staal en duurzame energie leveren met voldoende rendement om op langere termijn de investeringen plus de rente daarvoor (maximaal 2 procent) op te brengen. Geen commerciële basis en consultancy bedrijven buiten de deur houden. Wel nadenken over productassortiment (walserij dikke plaat en een profielenwalserij)
Deelnemende mensen en verenigingen kunnen zijn:
* Werknemers/werkneemsters van Tata, vertegenwoordigd door de FNV en de centrale ondernemingsraad (COR).
* Sustainable Finance Lab (SFL) en Pensioenfondsen. Het SFL is een Nederlandse denktank voor de financiering van duurzame projecten. De pensioenfondsen zullen afstand moeten nemen van fossiel beleggen.
* Sustainable Developmant Goals. Een Internationale denktank voor duurzaamheidsdoelen, met een Nederlandse tak die alleen nog geen industriecoördinator heeft.
* Bewoners vertegenwoordigers uit Wijk aan Zee, IJmuiden, Velsen en Beverwijk.
* Milieudefensie, Urgenda en Extinction Rebellion.
(1) De brief is na overleg ook naar Roel Berghuis gestuurd.
(2) De technische uitleg van deze complexe zaak is terug te lezen in het plan Zeester (FNV). Voor meer achtergrond- informatie over anders denken over Groen staal, zie mijn bijdrage Tata steel duurzaam (extra 481-3).
(3) Tata groep (Wikipedia), Sustainable Finance Lab (sustainablefinancelab.nl) en Sustainable Development Goals (SDG Nederland).