Ook Duitse staalsector in crisis
Politiek moet zich uitspreken voor groenstaal
Anja Krüger (1)
Korte termijn maatregelen om de 'staalsector' aan te pakken zijn niet genoeg. De klimaatneutrale omschakeling moet worden versneld - dat eisen onderzoekers die zich met processen van 'transformatie' bezighouden.
Bij de 'staal top' in het kantoor van de bondskanselier zijn de verwachtingen hooggespannen in de de hoop dat 'de politiek' met korte termijn maatregelen de noodlijdende sector snel te hulp schiet. Experts eisen echter dat de politiek niet alleen op de huidige staalcrisis reageert, maar ook een duidelijk signaal afgeeft voor de productie van groenstaal.
Strategische sector
Donderdagmiddag, 6 november, komt de federale regering bijeen met vertegenwoordigers van de staalindustrie en van de deelstaten die direct door de staalcrisis zijn getroffen. De sector staat van alle kanten onder druk. Door de dalende vraag kampen bedrijven met ernstige afzetproblemen, vooral door de kwakkelende auto-industrie en de slechte bouwconjunctuur.
Daar komt bij dat Donald Trump met zijn handelspolitiek zorgt voor onrust op de internationale staalmarkt, terwijl hoge energieprijzen en goedkope importen uit het buitenland de situatie verder verergeren. In de eerste helft van het jaar is de productie van ruwstaal gedaald tot het niveau van de financiële crisis in 2009. Destijds bestreed bondskanselier Angela Merkel de crisis met de autowrakpremie.
Bij de discussie over de toekomst van de staalindustrie gaat het om veel meer dan de 80.000 mensen die in Duitsland rechtstreeks in de sector werken. De staalindustrie is door haar nauwe verwevenheid met de toeleverende industrieën een belangrijke economische sector van strategisch belang, zegt Julian Somers, projectmanager "Klimaatneutrale Industrie" bij de denktank Agora Industrie. Staal is een essentiële grondstof voor talrijke industriële producten. Als het niet meer in Duitsland wordt geproduceerd, dreigt ook de uittocht van andere sectoren, zoals de auto-industrie, de machinebouw en de producenten van huishoudelijke apparaten. Volgens het aan ondernemers verwante Institut der deutschen Wirtschaft zijn meer dan 600.000 banen direct of indirect afhankelijk van staal.
Niet meer concurrerend
Ondanks de acute crisis geldt de staalindustrie ook als hoopgevend voor de Duitse economie. Duitsland wil tegen 2045 klimaatneutraal zijn. Staal kan dan alleen nog groen worden geproduceerd – of helemaal niet meer. Op veel locaties is de transformatie al begonnen. Volgens de Wirtschaftsvereinigung Stahl zijn er in Duitsland acht staalfabrieken waar ruwstaal nog met fossiele energie wordt geproduceerd; zij leveren 70 procent van het Duitse ruwstaal. Daarnaast bestaan er meer dan twintig elektrische staalfabrieken die schroot omsmelten – die kunnen klimaatneutraal worden als ze gebruikmaken van stroom uit hernieuwbare bronnen.
Bij hoogovens is dat ingewikkelder: ze worden met kolen gestookt. De overstap is duur naar eerst gas en op termijn waterstof. In Salzgitter (Nedersaksen) wordt momenteel een installatie omgebouwd die de komende jaren in gebruik moet worden genomen. Daar is echter maar één hoogoven, waardoor de omschakeling relatief snel kan verlopen. Bij "Thyssenkrupp" in Duisburg ligt dat anders – daar moeten meerdere hoogovens stap voor stap worden omgebouwd.
Hogere gas- en olieprijzen, een zwakke economie, handelsconflicten en internationale concurrentie zetten bedrijven onder druk.
De conventionele productiewijze is in Duitsland op termijn niet meer concurrerend – er is modernisering nodig, zegt Somers. Tegelijkertijd is politieke steun noodzakelijk, zodat groenstaal ‘Made in Germany’ een toekomst heeft.
Als de transformatie slaagt, is er een kans om de productielocaties toekomstbestendig te maken en daarmee banen en sleutel industrieën te behouden. Voorwaarde is wel dat de politiek duidelijke signalen afgeeft.
Lange termijn plan
Staalarbeider bij een Hoogoven bij Salzgitter
Foto: IMAGO/dts Nachrichtenagentur
Bedrijven hebben planningszekerheid nodig, benadrukt Somers. Volgens hem is het ook noodzakelijk om zogeheten leidende markten te creëren – markten waarin betrouwbare afnemers groen staal inkopen en tijdelijk ook hogere kosten accepteren. Een hefboom daarvoor is de publieke aanbesteding, zegt hij. Dankzij de door de federale regering ingestelde infrastructuur en het klimaatfonds van 500 miljard euro zijn de financiële middelen daarvoor aanwezig.
Veel voorstellen die voorafgaand aan de 'staal top' bij de bondskanselier worden besproken, ze richten zich echter op korte termijn maatregelen. Zo willen politici de energiekosten voor bedrijven verlagen en met hogere invoerheffingen goedkoop importeren - bijvoorbeeld uit China - blokkeren om de Duitse staalmarkt te beschermen.
Om de staalindustrie duurzaam te ondersteunen, is volgens transformatie-expert Stefan Lechtenböhmer van de Universiteit Kassel een dubbele strategie nodig. De vorige regering had al een plan opgesteld voor de herstructurering van de staalindustrie, inclusief hoge subsidies. Wat de nieuwe federale regering precies van plan is, blijft nog onduidelijk. Belangrijk is nu ten eerste een plan om de transformatie verder te ontwikkelen, zegt hij. De regering moet bedrijven en markten het vertrouwen geven dat de omslag er echt komt. Anders zullen managers en investeerders niet blijven investeren. Ten tweede is een goed doordacht maatregelenpakket nodig, aldus Lechtenböhmer. Dat kan bijvoorbeeld een slim vormgegeven industriële stroomprijs zijn of een programma voor elektrische auto’s naar Frans voorbeeld ('social leasing'). Maar zonder een lange termijn plan voor de transformatie, zo waarschuwt hij, verbrand je alleen maar geld.
(1) Journalist Die Tageszeitung (TAZ), 6 november 2025. Titel: Politik muss sich zum grünen Stahl bekennen. Het artikel is een voorbeschouwing op een grote bijeenkomst op die dag in het kantoor van de bondskanselier in Berlijn. Vertaling/bewerking: Hans Boot.
